حقایقی درباره چشم زخم از نگاه امام رضا

عقیق:علاوه بر قرآن که برخلاف برخی باورها، چشم زخم را جزو امور خرافی ندانسته و به نمونه های از آن اشاره می کند، در روایات نیز برای رهایی از چشم زخم «رقیه» یا همان دعای چشم زخم سفارش شده است. در حدیثی آمده است اسماء بنت عمیس از پیامبر (ص) برای تهیه دعایی برای چشم زخم کسب تکلیف نمود و پیامبر فرمود: مانعی ندارد، اگر چیزی می توانست بر قضا و قدر پیشی گیرد، چشم زخم بود و در حدیث دیگری آمده است که امیرالمومنین(ع) فرمود: پیامبر برای امام حسن(ع) و امام حسین (ع) رقیه گرفت و این دعا را خواند: « اعیذ کما بکلمات الله التامات وأسمائه الحسنى کلها عامة من شر السامة والهامة ومن شر کل عین لامة ومن شر حاسد إذا حسد»؛ یعنی : شما را می سپارم به تمام کلمات و اسمای حسنای خداوند از شر مرگ و حیوانات موذی و هرچشم بد و حسود آنگاه که حسد ورزد. سپس پیامبر نگاهی به ما کرد و فرمود « حضرت ابراهیم(ع) این چنین برای اسماعیل و اسخاق(ع) تویذ کرد.»
امام علی (ع) نیز می فرماید: چشم زخم حق است و توسل به دعا برای دفع آن نیز حق است.(1)

چشم زخم واقعیت دارد
این مطلب قابل انکار نیست که بعضى اجزاء غیر مرئى و لطیف از چشم هاى بد (و باصطلاح چشم هاى شور) جدا می شود و در طرف اثر می کند و این خاصیتى است که در بعضى از چشم ها است مانند خاصیت هایى که در چیزهاى دیگر وجود دارد .
قرآن با آیات « وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لِیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ ،و نزدیک بود کسانى که کفر ورزیدند، چون قرآن را شنیدند، تو را چشم بزنند و مى‏گویند: او دیوانه است. در حالى که آن قرآن جز مایه بیدارى براى جهانیان نیست، بر این موضوع صحه می گذارد.(2)
پیامبر (ص) در این باره می فرماید: «انّ العین حقّ و انّها تُدخل الجمل والثور التّنور» چشم زخم حق است و به قدرى کارساز است که شتر و گاو را داخل تنور مى‏کند. (3)
چشم زخم لازم نیست از دشمن باشد. گاهى دوست از دوست خودش به خاطر داشتن کمالى تعجب مى‏کند و لذا در حدیث داریم که اگر از دوست خود چیزى دیدید که تعجب کردید، خدا را یاد کنید تا بلاى چشم زخم دفع شود و چه بسیارند کسانى که به وسیله چشم زخم هلاک شده و جان داده‏اند. (4)
و درباره تاثیر حسد نیز در کتاب عیون اخبار الرضا(ع) امام رضا علیه السلام از پدر بزرگوارش و آن حضرت از آبای گرامش حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم ) روایت کرده اند که فرمودند :نزدیک است که حسد ( و در روایتی دیگر چشم زخم ) از قضا و قدر الهی سبقت گیرد.

برای رهایی از چشم زخم چه کنیم؟
امام رضا علیه السلام در حدیثی تعبیر «العین حقٌّ» را درباره چشم زخم بکار برده و ضمن تأیید اصل چشم زخم توصیه هایی برای این موضوع دارند. (5)
از امام رضا علیه پرسیدند آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ ایشان فرمودند:آری ،هرگاه تو را چشم زنند،کف دستت را مقابل صورتت قرار ده و سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف را به صورتت بکش .خداوند تو را از گزند آن حفظ می کند.(6)

در حدیثی معمر بن خلاد می گوید: با امام رضا علیه‌السلام دریکی از بازارهای خراسان بودم آن حضرت به من امر کرد که بوی خوش را (عطر) برای آن حضرت بخرم. پس هنگامی که آن را گرفتم با تعجب به آن نگاه کرد و به من فرمود: ای معمر به درستی که چشم زخم حق است! پس در رقعه‌ای سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین و آیةالکرسی را بنویس و آن را داخل کوزه یا شیشه‌ای در بسته قرار ده.
و در حدیثی دیگر که کلینی از امام رضا علیه‌ السلام روایت کرده است، امام(ع) روشی را که برای دفع چشم‌زخم توصیه می‌شده ــ یعنی فرد چشم‌زن خود را شستشو دهد و سپس چشم‌خورده، خود را با آن آب شستشو کند ــ ناشایست خوانده و به جای آن، برخی اعمال دینی، مانند قرائت حمد و مُعَوِّذَتین، را سفارش کرده اند. (7)

پی نوشت ها:
1. رک: نهج البلاغه، کلمات قصار، جمله 400
2. سوره قلم،آیه 51
3. بحار الانوار، ج‏63، ص 17
4. بحارالانوار، ج 95، ص 127
5. طب‌الائمة علیهم‌السلام، ج1، ص121
6. مکارم الاخلاق ص 474
7. کلینی، الکافی، ج6، ص503.
  منبع:قدس

211008