عقیق:حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی، در  سلسله مباحث "حج؛ همایش بندگی"،  فلسفه "سعي بين صفا و مروه" و " وقوف به عرفات" را مورد کنکاش علمی قرار داده است.

*سعي بين صفا و مروه

يكي از كارهاي واجب حج و عمره، سعي بين صفا و مروه است كه بعد از طواف و نماز آن بجا آورده مي‎شود. بايد حاجی يا معتمر هفت مرتبه از صفا به مروه برود و برگردد كه هر رفتن و برگشتن دو مرتبه محسوب مي‎شود و بنابراين سعي از صفا شروع و در مرتبه هفتم به مروه پايان مي‎يابد.

سعي، عبادت است و بايد به قصد قربت انجام شود و مسعي اكنون مسقف است و سعي كننده زحمت تابش آفتاب را نمي‎بيند و مشتمل بر دو طبقه تحتاني و فوقاني است.

سعي بين صفا و مروه نيز يك عملي است كه تسليم شخص را در برابر دستورات و احكام الهي ظاهر مي‎سازد. اين همه مردم به امر خدا از اين كوه به آن كوه مي‎روند بي‎آن كه از فلسفه اين عمل بپرسند يا در رعايت آداب و ترتيباتي كه شارع مقدّس در آن مقرّر كرده، كوتاهي و سهل انگاري بنمايند.

اينجا، مقام تسليم است، چون شارع مقدّس دستور داده است از صفا شروع شود از صفا شروع مي‎كنيم و اگر دستور فرموده بود از مروه شروع كنيم از مروه شروع مي‎كرديم و با فلسفه و مصلحت عمل كاري نداريم هر چند تمام احكام خدا را در رابطه با حفظ مصالح يا دفع مفاسد مي‎دانيم اما اگر عقل ما به فلسفه حكمي هم نرسيد، نرسيد، چون فهم همه حقايق در اختيار همه عقول و عقول همه نيست و ما در مقام بندگي و اطاعت و عبادت قصد فلسفه و مصلحت ندارم و داعي ما بر عمل، فقط امتثال امر مولي جل شأنه است و اگر عبادات را به نيّت مصلحت و رجحاني كه خود عمل دارد بدون نظر به تكليف الهي بجا آوريم، عباديت آن حاصل نمي‎شود.

مع ذلك مهمترين فلسفه و فايده و مصلحت اينگونه عبادات همان تعبّد و پذيرش امر و تسليم بدون قيد و شرط است كه حاكي از معرفت به علم و حكمت و تدبير باري تعالي است، لذا امتثالاً لأمرالله تعالي اين راه را مي‎رود و برمي‎گردد و بنده هم تا به اين مرحله نرسيده بنده نيست.

آن كه از فلسفه‎ها مي‎پرسد و راز و امر فرمان مولا را مي‎جويد و مي‎گويد تا مصلحت را ندانم عمل را انجام نمي‎دهم، موضع خود را در برابر خدا از موضعش در برابر يك پزشك هم ضعيف‎تر مي‎نمايد و به قدري كه به يك پزشك تسليم مي‎شود و از دستورات و اسرار نسخه و داروهائي كه مي‎دهد پرسش نمي‎كند و به آن عمل مي‎نمايد، به خدا خود را تسليم نكرده است.

بديهي است چنين كسي اگر داعي و باعثش بر عمل مصلحت و فائده‎اي باشد كه تشخيص مي‎دهد بندگي نكرده و پرستش بجا نياورده است.

اينجا در مقام سعي انسان مي‎بيند مردم و طوائف مختلف بشري بي‎آن كه چون و چرائي داشته باشند، اين مسافت طولاني را طي مي‎كنند و با حال ضعف و پيري و بيماري بلكه گاه ديده مي‎شود بعضي كه پاهاشان فلج است چهار دست و پا اين راه را مي‎روند و بعضي هم در درشكه‎هاي دستي سوار شده و آنها را مي‎برند.

همه به طور منفرد يا جمعي و گروهي دعا مي‎خوانند و وقتي به آن محلّي كه با چراغ سبز مشخص است مي‎رسد هروله مي‎كنند.

وقتي مسعي پر از جمعيت است، مراسم با شكوه سعي بسيار با عظمت جلوه مي‎كند و عبادت و پرستش بزرگي است كه چشم انسان به جلال و جمال آن خيره مي‎شود.

تمام رجال و شخصيت ها همه در اينجا در صف واحد و در بين اجتماع مشغول سعي هستند و كسي را با كسي كاري نيست.

و باز هم تكرار مي‎كنم حقيقتاً از مناظر مهيج حج، سعي است که عظمت اسلام و اتحاد مسلمين در آن ظاهر مي‎شود.

ديدن آن منظره با شكوه و روحاني تمام احساسات ديني و اسلامي را زنده مي‎كند و در بيننده شور و شوق و نشاط و حركت مي‎آفريند.

*وقوف به عرفات

يكي از اعمال حج، وقوف به عرفات در روز عرفه (روز نهم ذي الحجة) است كه از ظهر تا غروب بايد با نيّت در آنجا ماند.

وقوف نيز عبادت است و با توجّه به رواياتي كه در فضيلت عرفات و ثواب وقوف و استجابت دعا در آن وارد شده، در اين سرزمين حال عبادت و توجه و خضوع و انابه و بازگشت به خدا و توبه بيشتر فراهم مي‎شود.

بانك دعا و مناجات و صداي ضجّه و شيون و گريه و زاري از هر گروه و كاروان بلند است.

سرتاسر عرفات را چادرها فراگرفته، همه در چادرها نشسته و با آن كه نزديك به هم و پهلوي يكديگر نشسته‎اند، مثل اين است كه يك مكان خلوت و گوشه تنهائي راه يافته‎اند تا به عبادت و عرض حاجات و گريه و زاري و بي‎قراري و طلب مغفرت و آمرزش مشغول باشند.

شب هاي قدر و اجتماع در مساجد براي عبادت و دعا اجمالاً نمونه كوچكي از اين اجتماع ميليوني است، با اين تفاوت كه در اينجا با اينكه روز است و شب و تاريك نيست، تجمّع حواس و حضور قلب براي نوع بيشتر فراهم است.

خلاصه، اسباب اطاعت و مغفرت واقعاً فراهم و جور است و بسيار شقي است آن كسي كه از اين زمينه و خوان گسترده و نامتناهي مغفرت و آمرزش محروم بماند.

و چقدر سعادتمندند آن مردان و بانوانی كه اين موقف عظيم و روحاني و جلوه‎هاي رحمت رحماني را در آن درك مي‎كنند.

و چقدر لذّت بخش است استماع آن نواها و صداهاي دلنواز در اينجا همه به تدارك گذشته و جبران مافات و اعاده حيثيت خويش مشغولند، دعاهاي وارده را مي‎خوانند.

محيط يك محيط آسماني و ملكوتي است كه به وصف نمي‎آيد. خداوند متعال همه ساله درك اين محيط را روزي فرمايد«وَ ما ذلِكَ عَلَي اللهِ بِعَزيز».

در تمام عالم، چنين اجتماع روحاني تشكيل نمي‎شود، غوغا و شور و هيجان عجيب است. همه خدا را به صنوف لغات و لهجه‎ها مي‎خوانند.

راستش را مي‎خواهيد بگويم اين است كه انسان كاملاً درك مي‎كند كه در اينجا به خدا نزديكتر شده مثل اينكه حجاب ها و پرده‎ها برداشته مي‎شوند و فاصله‎ها كم مي‎گردند و حقايقي از عالم غيب لمس مي‎شود.

ارزش اين موقف را از جنبه روحاني و معنوي و ساختن شخصيت افراد و طرد تعيّنات و فوائد اجتماعي و تربيتي نمي‎شود معيّن كرد.

خدايا به حق محمد و آل محمد عليهم الصلوة والسلام همه ساله به احسن انحاء درك اين موقف و ساير مواقف و مشاهد عزيز اين سفر مبارك را نصيب فرما

منبع:حوزه

211008