غیبت قلبی چیست؟

عقیق:یکی از بیماری‌های روحی و اخلاقی بدگمانی و سوءظن است که آثار بدی چون تهمت و غیبت را در پی دارد و از دید علمای اخلاق به‌عنوان غیبت قلبی خوانده می‌شود.هر انسانی ممکن است به بیماری‌های اخلاقی متعددی مبتلا شود که روح او را از مسیر درست انسانی و الهی خارج کند. بدگمانی نسبت به دیگران یکی از بیماری‌های اخلاقی است؛ کسی که با سوء ظن با دیگران برخورد می‌کند و همواره در خصوصیات و اسرار مردم به جست‌وجو می‌پردازد گاهی هم رفتار‌های نامناسب دیگران، حس بدگمانی را در انسان پدید می‌آورد.

افرادی که سوء ظن دارند به همه بدبین‌اند و کار‌های آنان را بر اساس انگیزه‌های خصمانه و ریاکارانه تحلیل می‌کنند و به کسی اعتماد نمی‌کنند و هر حرف را به نوعی دشمنی دانسته و بر غرض ورزی حمل می‌کنند و هر کار را به بدترین شکل ممکن تفسیر و تحلیل می‌کنند.

اگر بخواهیم غیبت نکنیم باید سوء ظن نداشته باشیم و چنانچه بخواهیم گرفتار سوء ظن نشویم باید در امور مردم جست‌وجو نکنیم، زیرا سوء ظن و تجسس در امور یکدیگر تاثیر متقابل دارند. گاهی تجسس باعث سوء ظن و گاهی سوء ظن منشاء تجسس می‌شود. بنابراین باید از هر دو احتراز کرد.در روایات نیز از تجسس و سوء ظن نهی شده است. رسول خدا (ص) می‌فرماید: هر گاه به کسی بدگمان شدی آن را تصدیق مکن یعنی به صرف گمان چیزی را باور مدار و در جایی دیگر می‌فرمایند: تحسس و تبحش نکنید و درصدد کشف عیوب مردم برنیایید و پشت به هم حسد و کینه نورزید و از یکدیگر روی برنگردانید و‌ای بندگان خدا با هم برادر باشید.

سوء ظن گاهی دین و ایمان انسان را بر باد می‌دهد. تهمت و بهتان از بی‌ایمانی است. وقتی کسی بدگمان باشد تهمت می‌زند و همین سبب از بین رفتن ایمان می‌شود. از سخنان رسول اکرم (ص) است که هر گاه دچار گمان شدید، تحقیق نکنید. توصیه حضرت رسول (ص) و پیشوایان دین این است که کار برادر دینی را حمل بر صحت کنید؛ یعنی به بهترین حملی که می‌تواند برای آن در نظر آورد.

مثلا اگر مردی را با زنی دیدیم، سوء ظن آن است که بگوییم روابط گناه آلود دارند حمل به صحت آن است که بگوییم شاید خواهرش یا از بستگانش است.در اینجا ذکر این نکته لازم است که تمام گمان‌های بد، گناه نیست، زیرا پاره‌ای از گمان‌ها به‌صورت خاطرات زودگذر در برخورد با حوادث بدون اختیار در ذهن انسان وارد می‌شود این گونه خاطرات قهری را نمی‌توان گناه محسوب دانست. مگر آن که در پیدایش مقدمات آن اراده شخص دخالت داشته باشد.

یا در مقام عمل به گمان خود ترتیب اثر دهد. ترتیب اثر عملی است از این که انسان گمان خود را به‌عنوان واقعیت مسلم تلقی کرده و آثار واقع را بر آن بار کند. مثلا ظن خود را به‌صورت خبر قطعی بازگو نماید یا دیگران را به صرف گمان، متهم و محکوم سازد. مسلما نتیجه اینگونه برخورد جزء تهمت و غیبت و هتک آبرو و تضییع حقوق افراد و جامعه چیز دیگری نمی‌تواند باشد.

از مضرات سوء ظن می‌توان گفت که شخص بدگمان به دلیل نگرانی و عدم اعتماد به مردم، همیشه در رنج و ناراحتی بسر می‌برد و کسی را شایسته معاشرت نمی‌یابد و بر اثر این نگرانی و بدگمانی راه و چاره‌ای جز گوشه نشینی و دوری از مردم ندارد و از معاشرت با دیگران احساس دلهره و وحشت دارد و نسبت به همه بدبین است.

افراد بدبین همه را خائن می‌پندارند بدگمانی، فکر انسان را خراب و آدمی‌را دچار توهم و خیالات فرساینده می‌کند.سوء ظن خود نوعی غیبت قلبی است. علمای اخلاق سوء ظن را از مصادیق غیبت قلب می‌دانند؛ به این معنی اگر آدمی‌در دلش نسبت به شخصی مسلمان بدبین شد در دل از او غیبت کرده است از دیدگاه دین مقدس اسلام فکر گناه نیز ناپسند است. حضرت‌(ع) می‌فرماید: کسی که زیاد درباره گناه فکر کند گناهان او را به سوی خود می‌کشند.

منبع:اهل بیت

211008