رازهای نماز عیدفطر و تکبیرهای آن ازنگاه امام رضا

عقیق:پس از یک ماه روزه داری
مهمترین دلیل روزه خودسازی و ایجاد تغییر در رفتار و کردار و عمل پس از یک ماه روزه داری است. این موضوع را امام رضا علیه السلام به زیبایی هرچه تمامتر بیان کرده اند. امام رضا(ع) در پاسخ به پرسش فضل بن شاذان نیشابوری درباره فلسفه روزه، هنگامی که او به امام رضا(ع) عرض کرد: چرا فرمان به روزه داده شده است؟ چرا روزه واجب گردید؟ فرمودند: برای این که گرسنگی و تشنگی را بشناسند و پی به فقر و ناداری آخرت ببرند و برای این که روزه دار خشوع و فروتنی کند و کوچکی نماید و نیازمندی نشان دهد تا پاداش ببرد و کار خود را حساب کند و عارف صابر باشد و با آگاهی بر آن چه به او از گرسنگی و تشنگی برسد، پایداری و مقاومت کند، پس مستحق ثواب گردد، علاوه بر این در روزه چیزهای دیگری هست از قبیل شکستن شهوتها و کنترل هوای نفس و پیشگیری از طغیان آن، و این که در دنیا موجب پند و عبرت آنان گردد و مایه ریاضت و سختکوشی و تمرینی برای آماده نمودن آنان بر انجام تکالیف باشد، و دلیل و راهنمایی آنان بر سختی و شدت جهان دیگر شود، و در پرتو روزه شدت فشار و سختی گرسنگی و تشنگی را بر فقیران و بینوایان در دنیا احساس و درک کنند و بشناسند و آن چه را خداوند در اموالشان برای مساکین و تهی دستان واجب نموده، ادا کنند.(1)

فلسفه برپایی نماز عید
از نگاه امام رضا (ع) فلسفه برپایی نماز عید همدلی میان مسلمانان، مبارزه با فقر و رسیدگی به زندگی فقرا و نیز نزدیکتر شدن به خدا معرفی شده است. نماز عید فطر،با معنویت‏خاصی که دارد،دلها را متوجه خدامی‏کند،حالت توبه و استغفار در دلها ایجاد می‏سازد . از این رو مستحب است که‏انسان، پیش از نماز عید، غسل کند، دعاهای خاصی را بخواند و درفضای باز و در زیر آسمان به نماز بایستد . امام رضا(ع) در این بار می‏فرماید : انما جعل یوم الفطر العید،لیکون للمسلمین مجتمعایجتمعون فیه و یبرزون لله عز و جل فیمجدونه علی ما من‏علیهم، فیکون یوم عید و یوم اجتماع و یوم زکوة و یوم رغبة و یوم تضرع؛ خداوند،روز فطر را بدین سبب‏«عید»قرار داد، تامسلمانان،مجمعی داشته باشند که در آن روز،جمع شوند و دربرابر خداوند،بخاطر منت‏ها و نعمت‏هایش،به تمجید و تعظیم بپردازند، پس آن روز،روز عید و تجمع و زکات و رغبت و نیایش .(2)

عظمت نماز عید از جمعه بیشتر است
در نماز عید همانند جمعه دو خطبه خوانده می شود، منتها در نماز عید فطر خطبه ها پس از نماز است که این خود فلسفه خاصی دارد. امام رضا (ع) درباره چرایی ایراد خطبه می فرماید: برای اینکه جمعه، روز اجتماع عمومی است و این خود وسیله ای است تا امام، مردم را موعظه کند و به اطاعت خداوند تشویق نماید و آنان را از معصیت و گناه و نافرمانی خدا بترساند و مردم را نسبت به مصالح دین و دنیایشان آگاه سازد، و رویدادهایی که در دوردست ترین نقاط جهان واقع می شود را به مردم خبر دهد و جریانات و حوادثی که سود و زیان مسلمانان در آن است را به اطلاع آنان برساند.(3)
و در مورد علت ایراد خطبه ها در عیدفطر پس از اقامه نماز فرمودند: لان الجمعة أمر دائم تکون فی الشهر مرارا، وفی السنة کثیرا، فإذا کثر ذلک على الناس صلوا وترکوه ولم یقیموا علیه، وتفرقوا عنه، فجعلت قبل الصلاة لیحتبسوا على الصلاة ولا یتفرقوا ولا یذهبوا، وأما العیدین فإنما هو فی السنةمرتین، وهو أعظم من الجمعة، والزحام فیه أکثر، والناس فیه أرغب، فان تفرق بعض الناس بقی عامتهم، ولیس هو بکثیر فیملوا ویستخفوا به؛ جمعه دائم و مکرر است اگر هر جمعه بعد از نماز انجام می‌شد مردم از آن گریزان می‌شدند و نماز را بجا می‌آوردند ولی برای خطبه‌ها نمی‌نشستند و همه یا بیشترشان از محل خارج می‌شدند و متفرق می‌گشتند، از این جهت پیش از نماز مقرر شده، اما نماز عیدین که در سال دو بار بیشتر نیست و آن عظمتش از نماز جمعه بیشتر است و کثرت جمعیت در آن افزون از نماز جمعه است، زیرا مردم بدان راغبترند و اگر کسانی هم از شنیدن خطبه صرف نظر کنند و بروند بیشتر مردم باقی می‌مانند.(4)

راز دوازده تکبیر
امام رضا(ع) همچنین در پاسخ به این سؤال که چرا در نماز عید فطر دوازده تکبیر مقرر شده فرمودند: زیرا در هر نماز دو رکعتی دوازده تکبیر مقرر است، هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم؛ و از حیث تعداد تکبیر، دو رکعت را همسان نساخته اند زیرا در نماز فریضه، سنّت چنین است که با هفت تکبیر افتتاح نماز می‌کنند بنابر این هفت تکبیر در رکعت اول مقرر ساختند و در رکعت دوم پنج تکبیر مقرر شد، زیرا که در پنج نوبت نمازهای فریضه شبانه روز پنج تکبیر از مجموع تکبیرها مخصوص تکبیره الاحرام است، بنابراین پنج تکبیر را در رکعت دوم قرار دادند.(5)
چون عدد تکبیرات افتتاحیة نمازهای واجب هفت است، از این رو در رکعت اول نماز عیدین هفت تکبیر قرار داده شده است و چون در نمازهای یومیه که پنج نماز است و هر کدام یک تکبیر واجب دارد به نام تکبیره الاحرام، بدین جهت در رکعت دوم نماز عیدین پنج تکبیر قرار داده شده است.(6)

پی نوشت ها:
1. عیون اخبار الرضا(ع)، ج2،ص 178،باب 33
2. وسائل،ج 5 ص 141،من لا یحضر،ج 1 ص 522
3. عیون الاخبار الرّضا(ع)ج2،ص232،باب 34
4. علل الشرایع ج 1 ص 251 – 253
5. من لایحضره الفقیه، ج2/ص 235
6. اسرار و شگفتی های نماز، ص 238

منبع:قدس

211008