عقیق:إیّاکُم وفُضولَ الطَّعامِ؛ فَإِنَّهُ یَسِمُ القَلبَ بِالقَسوَةِ، ویُبطِئُ بِالجَوارِحِ عَنِ الطّاعَةِ، ویُصِمُّ الهِمَمَ عَن سَماعِ المَوعِظَةِ؛ از زیاد (خوردن) غذا بپرهیزید؛ چرا که نشان قساوتْ بر دل مى نهد، بدن را در فرمانبرى از خدا کُند مى کند و اراده ها را از شنیدن اندرزْ ناشنوا مى سازد(1) و نیز امیرالمومنین امام على (علیه السلام) می فرمایند: مَن زادَ شِبَعُهُ کَظَّتهُ البِطنَةُ، مَن کَظَّتهُ البِطنَةُ حَجَبَتهُ عَنِ الفِطنَةِ؛ هر کس سیرى اش افزون شود، شکم سیرى، او را سنگین مى سازد و هر کس شکم سیرى او را سنگین سازد ، میان او و تیزهوشى، پرده مى اُفتد(2) و در جایی دیگر بیان می دارند: هر که سیر شود( بر اثر پر خوری)، در همان دَم، سه کیفر (مجازات) مى بیند: بر قلب او پرده افکنده مى شود، بر چشمش خواب آلودگى مى افتد و بر بدنش سستى چیره مى گردد(3) و همچنین می فرمایند: إیّاکَ وإدمانَ الشِّبَعِ ؛ فَإِنَّهُ یُهَیِّجُ الأَسقامَ ویُثیرُ العِلَلَ؛ از اعتیاد به سیرى حذر نمایید؛ چرا که ناتن درستى ها را تحریک مى کند و بیمارى ها را برمى انگیزاند.(4)
علاوه بر این حَفْص بن غیاث به نقل از امام صادق (علیه السلام) می گوید: ابلیس براى یحیى بن زکریّا چهره آشکار ساخت و ناگاه یحیى دید که از هر چیزى بر او آویزه هایى است.
یحیی(ع) از او پرسید: اى ابلیس؛ این آویزه ها چیست؟
پاسخ داد: اینها، هوس هایى است که آدمى زاده را بدانها گرفتار ساخته ام.
یحیی(ع) پرسید : آیا از اینها چیزى هم براى من هست؟
شیطان پاسخ داد: شاید روزى سیر شده باشى و در نتیجه این سیرى، تو را از نماز و یاد خدا غافل کرده باشد.
یحیی(ع) گفت: با خداوند عهد مى بندم که هرگز شکم خویش را از خوراک، پُر نکنم.
ابلیس هم گفت : با خداوند، عهد مى بندم که هرگز مسلمانى را اندرز ندهم!
امام صادق (علیه السلام) سپس فرمود : «اى حَفص؛ جعفر و خاندان جعفر را با خدا این عهد است که هیچ گاه شکم خویش را از خوراک پُر نکنند (پر خوری ننمایند) و جعفر و خاندان جعفر را با خدا این عهد است که هرگز براى کسب دنیا (اموال و دارایی بیش از اندازه) کار نکنند(5) و در جایی دیگر این امام همام بیان می دارند: شکم با خوردن (بیش از اندازه) ، سرکش مى شود و همانا نزدیک ترین حالت بنده به خداوند عز و جل، هنگامى است که شکمش سبُک باشد و دورترین حالت بنده از خداوند عز و جل نیز آن هنگام است که شکمش (بیش از اندازه) پُر باشد.(6)(7)

البته این نکته نیز جالب است که دستاوردهای علم پزشکی نیز ثابت نموده است که به علت محدود بودن شیره هاضمه از لحاظ کمیت و کیفیت و قدرت اثر، نه تنها پرخوری موجب اختلال در عمل هضم و یا ناقص ماندن آن می شود بلکه منجر به عدم هضم کامل و باقیماندن مقادیری از مواد غذائی اضافی در روده ها می گردد که این مواد غذایی نیمه هضم شده و یا هضم نشده مسیر تخمیرات میکروبی روده ای را تغییر داده و در اثر تخمیر غیرطبیعی، تجزیه شده و به مواد سمی تبدیل می گردد. همچنین پرخوری یکی از علل عمده یبوست ( که می توان آن را مادر امراض دانست) معرفی شده است. بطور کلی در پرخوری به علت اینکه همواره مقادیر زیادی از مواد غذائی در معده و روده انباشته می شود لذا برای هضم آنها کار معده و روده سنگین تر و طولانی تر است و طبعاً مدتهای طولانی جریان خون متوجه ناحیه معده شده، به همین دلیل در سایر اعضاء نیز به علت کم خونی عارضی، فعالیت عضو رو به کاهش می رود که مغز و مراکز مغزی از مهمترین و حساسترین اعضاء بدن در مقابل این تغییرات بوده و طبعاً بیشتر و جلوتر از تمام اعضاء از این کم خونی متأثر می شوند و در نتیجه از فعالیت مغزی کاسته شده و تفکر و تعقل قهراً رو به نقصان رفته و حتی در آن وقفه ایجاد می شود، حال به روشنی فرمایش امیرالمؤمنین واضح و آشکار می شود که پرخوری را پرده و حجاب تیزهوشی می شمارند.(8)

پی نوشت ها:
1-دیلمی. أعلام الدین: 339.
2-واسطی. عیون الحکم والمواعظ: 389.
3-ابن ابی الحدید. شرح نهج البلاغه: ج20: 320.
4-واسطی. عیون الحکم والمواعظ: 97.
5- برقی. المحاسن، ج 2 : 222.
6- کلینی. الکافی، ج 6: 296.
7-محمّدى رى شهرى. دانشنامه احادیث پزشکی، ج2 : 39.
8- اصغر صفرزاده. مقاله پرخوری. وب سایت پژوهشکده باقرالعلوم.

منبع:قدس

211008