در اینجا سخنى از' زیاده' در کار نیست، چرا که در پاداش زیاده، فضل و رحمت است اما در کیفر، عدالت ایجاب مى کند که ذره اى بیش از گناه نباشد.
عقیق:
[سوره یونس (10): آیات 26 تا 27]
لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى وَ زِیادَةٌ وَ لا یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ (26) وَ الَّذِینَ کَسَبُوا السَّیِّئاتِ جَزاءُ سَیِّئَةٍ بِمِثْلِها وَ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ما لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ کَأَنَّما أُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّیْلِ مُظْلِماً أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ (27)
ترجمه:
26- کسانى که نیکى کردند، پاداش نیک و زیاده بر آن دارند و تاریکى و ذلت چهرههایشان را نمى پوشاند آنها یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند.
27- اما کسانى که مرتکب گناهان شدند جزاى بدى به مقدار آن دارند و ذلت و خوارى چهره آنها را مى پوشاند و هیچ چیز نمىتواند آنها را از (مجازات) خدا نگهدارد، (چهره هاشان آن چنان تاریک است که) گویى پاره هایى از شب تاریک صورت آنها را پوشانده، آنها یاران آتشند و جاودانه در آن خواهند ماند.
تفسیر: رو سفیدان و رو سیاهان
در آیات گذشته اشاره به سراى آخرت و روز رستاخیز شده بود، به همین مناسبت، آیات مورد بحث سرنوشت نیکوکاران و آلودگان به گناه را در آنجا تشریح مى کند.
نخست مىگوید: " کسانى که کار نیک انجام دهند پاداش نیک و زیاده بر آن دارند" (لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا الْحُسْنى وَ زِیادَةٌ).
در اینکه منظور از" زیادة" در این جمله چیست میان مفسران گفتگو است ولى با توجه به اینکه آیات قرآن یکدیگر را تفسیر مى کنند، اشاره به پاداش هاى مضاعف و فراوانى است که گاهى ده برابر و گاهى هزاران برابر (به نسبت اخلاص و پاکى و تقوا و ارزش عمل) بر آن افزوده مى شود، در آیه 160 سوره انعام مىخوانیم مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها:" کسى که کار نیکى انجام دهد ده برابر به او پاداش داده خواهد شد.
و در جاى دیگر مىخوانیم: فَأَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ فَیُوَفِّیهِمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ:" اما کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند خداوند پاداش آنها را به طور کامل مىدهد و از فضل و کرم خود نیز بر آن مىافزاید" (سوره نساء آیه 127).
در آیات مربوط به انفاق در سوره بقره (آیه 261) نیز سخن از پاداش نیکوکاران تا هفتصد برابر و یا چند مقابل آن به میان آمده است.
نکته دیگر که در اینجا باید به آن توجه داشت این است که کاملا امکان دارد، که این اضافه در جهان دیگر مرتبا افزایش یابد، یعنى هر روز موهبت و لطف تازه اى از ناحیه خداوند به آنها ارزانى داشته شود و این در واقع نشان مى دهد که زندگى جهان دیگر یک نواخت نیست و به سوى تکامل در یک شکل نامحدود پیش مى رود.
روایاتى که از پیامبر (ص) در تفسیر این آیه نقل کرده اند که منظور از" زیادة" توجه به جلوه ذات پاک پروردگار و استفاده از این موهبت بزرگ معنوى است ممکن است اشاره به همین نکته باشد.
در پاره اى از روایات که از ائمه اهل بیت نقل شده" زیاده" به نعمت هاى دنیا تفسیر شده است که خداوند علاوه بر پاداش جهان دیگر نیکوکاران را از آن بهره مند مى سازد.
ولى هیچ مانعى ندارد که کلمه" زیاده" در آیه فوق اشاره به همه این مواهب بوده باشد.
سپس اضافه مىکند" نیکوکاران در آن روز چهره هاى درخشانى دارند و تاریکى و ذلت، صورت آنها را نمى پوشاند" (وَ لا یَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ).
" یرهق" از ماده" رهق" به معنى پوشاندن قهرى و اجبارى است و" قتر" به معنى غبار و یا دود است.
و در پایان آیه مى فرماید:" این گروه یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند" (أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ).
تعبیر به اصحاب اشاره به تناسبى است که میان روحیه این گروه و محیط بهشت وجود دارد. در آیه بعد سخن از دوزخیان به میان مىآید که در نقطه مقابل گروه اول اند مىگوید" کسانى که مرتکب گناهان مىشوند جزاى بدى به مقدار عملشان دارند" (وَ الَّذِینَ کَسَبُوا السَّیِّئاتِ جَزاءُ سَیِّئَةٍ بِمِثْلِها).
در اینجا سخنى از" زیاده" در کار نیست، چرا که در پاداش زیاده، فضل و رحمت است اما در کیفر، عدالت ایجاب مى کند که ذره اى بیش از گناه نباشد.
ولى آنها به عکس گروه اول چهره هایى تاریک دارند" و ذلت، صورت آنها را مى پوشاند" (وَ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ).
ممکن است سؤال شود که عدالت ایجاب مى کند بیش از گناه شان کیفر نبینند و این تاریکى چهره و گرد و غبار مذلت بر آن نشستن چیز اضافه اى است.
اما باید توجه داشت که این خاصیت و اثر عمل است که از درون جان انسان به بیرون منعکس مى گردد، درست مثل این است که بگوئیم افراد شرابخوار باید تازیانه بخورند و در عین حال شراب انواع بیماری هاى معده و قلب و کبد و اعصاب را ایجاد مى کند.
به هر حال ممکن است بدکاران گمان کنند راه فرار و نجاتى خواهند داشت و یا بت ها و مانند آن ها مى توانند برایشان شفاعت کنند اما جمله بعد صریحا مىگوید که" هیچ کس و هیچ چیز نمى تواند آن ها را از مجازات الهى دور نگه دارد" (ما لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ).
تاریکى چهره هاى آن ها به اندازه اى زیاد است که" گویى پاره هایى از شب تاریک و ظلمانى، یکى پس از دیگرى بر صورت آن ها افکنده شده است" (کَأَنَّما أُغْشِیَتْ وُجُوهُهُمْ قِطَعاً مِنَ اللَّیْلِ مُظْلِماً).
" آنها اصحاب آتشند و جاودانه در آن مى مانند" (أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ).
پی نوشت:
تفسیر نمونه
منبع:شبستان
