قرآن کریم دو گونه نزول بر قلب مبارک پیامبر نور و رحمت داشته است، نزولی دفعی و نزولی تدریجی که تثبیت قلب پیامبر و آموختن تدریجی قرآن به مسلمانان از اهداف نزول تدریجی آن بوده است.
عقیق: قرآن انسان را تعلیم می‌دهد و روزه انسان را تربیت می‌کند. تنها با این دو است که رسیدن به کمال ممکن می‌شود؛ در حقیقت قرآن بدون فریضه روزه آموزش ناتمام و بدون پرورش است و رمضان و روزه نیز بدون قرآن تربیت فاقد دانش و آگاهی است. بنابراین یک مسلمان باید با روزه گرفتن رمضان را احیا و خود را تربیت کند و نیز با نزدیکی به قرآن و مأنوس شدن با آن هدایت شود که در این ماه مبارک، شب‌های قدر در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد که انس با قرآن و توبه در این شب مورد تأکید قرار گرفته است.شب‌های قدر اوج معنویت رمضان است
«قدر» میعاد انسان با خداست، شب رنگ باختن جسم و حکومت روح، شب حقارت ماده و عظمت معنا، شب تجلی معنویت دین و آسمانی شدن زمین است. شب‌های قدر اوج معنویت رمضان است که زندگی مؤمن در آن سراسر رنگ خدا می‌گیرد و پهنه‌ای است که روزه‌دار بر آن می‌ایستد و بر ماسوای حق پشت می‌کند و در خلوت پر راز شب با عبودیت محض در پیشگاه خدا همه چیز و حتی خود را به فراموشی می‌سپارد؛ از هر چه زمینی است می‌برد و با آسمان پیوند می‌خورد و به عبادت خدای یکتا می‌ایستد.
کیفیت نزول قرآن
خدای سبحان در سوره مبارکه «قدر» می‌فرماید که ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» (قدر/1) و در جای دیگر نزول قرآن را در شبی مبارک می‌داند که سرنوشت انسان نیز در این شب رقم می‌خورد: «حم وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ» (دخان/1 تا 3)؛ جمع این دو آیه و برخی آیات دیگر، نشان می‌دهد که قرآن کریم به صورت دفعی در شب مبارک قدر نازل شده است.
چرا قرآن به صورت تدریجی نازل شد؟
از سوی دیگر، تاریخ مسلم و شأن نزول آیات، نشانگر آن است که قرآن، به صورت تدریجی و در طی 23 سال نازل شده و در خود قرآن نیز آیاتی بر نزول تدریجی اجزای آن تصریح دارند.
در آیه 106 سوره مبارکه «اسراء» آمده است: «وَقُرْآناً فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَ نَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً» قرآن را متفرق نازل کردیم تا آن را به تدریج دریافت و به تدریج بر مردم تلاوت کنی.
و در آیه دیگری، اعتراض کافران را بیان می‌فرماید که می‌گفتند چرا قرآن بر تو، مانند تورات موسی، یکباره نازل نشده است؟
«وَ قَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً ۚ» (فرقان/32)
خدای سبحان در جواب این اعتراض، خطاب به رسول اکرم (ص) می‌فرماید: «کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَکَ ۖ وَ رَتَّلْنَاهُ تَرْتِیلًا » (فرقان/32) نزول تدریجی قرآن، برای تثبیت قلب تو است.
بنابراین، ظاهر آیات قرآنی در مسئله کیفیت نزول قرآن، متفاوت است؛ برخی از آنها بر نزول دفعی و یکباره قرآن و برخی دیگر بر نزول تدریجی و در طول زمان رسالت آن حضرت دلالت دارند. این معنا از نظر قرآن‌شناسی مسلم است که هرگز اختلاف و تعارضی بین آیات کریمه قرآن وجود ندارد، چه اینکه خود قرآن در این باره می‌فرماید: «أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِیهِ اخْتِلافًا کَثِیرًا» (نساء/82) اگر این قرآن، از نزد غیر خدای سبحان می‌بود، به طور یقین، اختلاف قرآنی در بین آیاتش راه می‌یافت ولی از آنجا که از ناحیه ذات اقدس الهی است، هیچ‌گونه تعارض و اختلافی در آن راه ندارد، بلکه هماهنگی و انسجام فوق‌العاده‌ای نیز در سراسر آن به چشم می‌خورد.
فضیلت شب قدر نسبت به سایر شب‌ها
پیامبر خدا(ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود».
در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می‌سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می‌فرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» در دعای 44 صحیفه سجادیه نیز می‌خوانیم: «خداوند عبادت و بندگی در شبی از شب‌های رمضان را برابر با (عبادت در) شب‌های هزار ماه قرار داد (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید».
نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است؛ امام باقر (ع) فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد».
منبع:فارس
