۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۴ : ۱۹
احکام نماز /استفتائات رهبر انقلاب
نماز خواندن در پارکهاى فعلى و غیر آن اشکال ندارد و به صرف احتمال غصب توجهى نمىشود.
عقیق: برخی استفتائات از مقام معظم رهبری در باره احکام نماز در ادامه تقدیم حضور مخاطبان می شود:
س ۳۳۸: کسى که عمداً نماز را ترک کند یا سبک بشمارد، چه حکمى دارد؟
ج: نمازهاى روزانهاى که در پنج نوبت خوانده مىشود، از واجبات بسیار مهم شریعت اسلامى بوده و بلکه ستون دین است و ترک یا سبک شمردن آن شرعاً حرام و موجب استحقاق عقاب است.
س ۳۳۹: آیا بر کسى که آب و چیزى که تیمم بر آن صحیح است، در اختیار ندارد (فاقد الطهورین)، نماز واجب است؟
ج: بنا بر احتیاط، نماز را در وقت بخواند و بعد از وقت با وضو یا تیمم قضا نماید.
س ۳۴۰: به نظر شریف جنابعالى، موارد عدول در نماز واجب کدام است؟
ج: عدول در موارد زیر واجب است: ۱٫ از نماز عصر به نماز ظهر، در صورتى که در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است. ۲٫ از نماز عشا به نماز مغرب اگر در بین نماز عشا متوجه شود که نماز مغرب را نخوانده است و از محل عدول هم تجاوز نکرده باشد. ۳٫ اگر دو نماز قضایى که در اداى آنهاترتیب معتبر است، بر عهده او باشد و بر اثر فراموشى قبل از اداى نماز اول به خواندن نماز دوم مشغول شود. و عدول در موارد زیر مستحب است: ۱٫ از نماز ادا به نماز قضاى واجب، در صورتى که بر اثر آن وقت فضیلت ادا فوت نشود. ۲٫ از نماز واجب به مستحب براى درک ثواب نماز جماعت. ۳٫ از نماز واجب به نافله در ظهر روز جمعه براى کسى که قرائت سوره جمعه را فراموش کرده و به جاى آن سوره دیگرى را خوانده و به نصف رسیده و یا از آن گذشته است. مستحب است این شخص از نماز واجب به نافله عدول کند تا بتواند نماز فریضه را با سوره جمعه بجا آورد.
س ۳۴۱: نماز گزارى که مىخواهد در روز جمعه بین نماز جمعه و ظهر جمع نماید، آیا باید براى هر یک بدون قصد وجوب، فقط قصد قربت کند، یا این که براى یکى از آن دو هم قصد قربت نماید و هم قصد وجوب و براى دیگرى فقط قصد قربت نماید و یا این که باید براى هر دو هم قصد وجوب کند و هم قصد قربت؟
ج: در هر یک از آن دو قصد قربت کافى است و قصد وجوب در هیچکدام واجب نیست.
س ۳۴۲: اگر خونریزى از دهان یا بینى از اول وقت نماز تا نزدیک آخر آن ادامه داشته باشد، نماز چه حکمى دارد؟
ج: اگر تطهیر بدن ممکن نباشد و بترسد وقت نماز فوت شود، نماز را در همان حالت بخواند.
س ۳۴۳: آیا هنگام خواندن ذکرهاى مستحبى نماز، آرامش کامل بدن واجب است یا خیر؟
ج: فرقى بین ذکر واجب و مستحب در وجوب استقرار و آرامش بدن نیست. بلى، گفتن ذکر به قصد ذکر مطلق در حال حرکت اشکال ندارد.
س ۳۴۴: براى بعضى از افراد در بیمارستان لولههایى به نام سوند براى خروج بول قرار مىدهند که در این صورت بول بدون اختیار از مریض در حالت خواب یا بیدارى و یا در بین نماز خارج مىشود، امیدواریم به این سؤال پاسخ فرمایید: آیا این فرد باید دوباره نماز را در وقت دیگرى بخواند یا نمازى که در آن حالت خوانده، کافى است؟
ج: اگر در آن حالت نماز را طبق وظیفه شرعى و فعلى خود خوانده، صحیح است و اعاده و قضاى آن واجب نیست.
س ۳۴۵: دلیل مذهب شیعه در مورد وقت نمازهاى روزانه چیست؟ همانگونه که مىدانید اهل سنت، با داخل شدن وقت نماز عشا، نماز مغرب را قضا مىدانند و همچنین در مورد نماز ظهر و عصر هم به همین ترتیب است. لذا معتقدند که وقتى وقت نماز عشا داخل شد و امام جماعت براى خواندن آن بپاخاست، مأموم نمىتواند همراه او، نماز مغرب را بخواند و نماز مغرب و عشا را در یک زمان بجا آورد.
ج: دلیل شیعه، اطلاق آیات قرآنى و سنّت شریف است، به اضافه روایاتى که به‌خصوص دلالت بر جواز جمع دارند. نزد اهل سنت هم روایاتى وجود دارد که دلالت بر جواز جمع بین دو نماز در وقت یکى از آن دو مىکند.
س ۳۴۶: با توجه به این که آخر وقت نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزدیک مغرب است به مقدارى که براى خواندن نماز عصر به آن نیاز است، مىخواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چیست؟ آیا مراد زمان غروب خورشید است یا زمانى که اذان مغرب طبق افق هر مکانى گفته مىشود؟
ج: وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است.
س ۳۴۷: فاصله زمانى بین غروب خورشید و اذان مغرب چند دقیقه است؟
ج: ظاهر این است که با اختلاف فصلهاى سال تفاوت مىکند.
س ۳۴۸: من تا دیر وقت سر کارم هستم، به‌طورى که ساعت یازده شب به منزل بر مىگردم و در هنگام کارهم به خاطر کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشا را ندارم. آیا خواندن نماز مغرب و عشا بعد از ساعت یازده شب صحیح است؟
ج: اگر از نصف شب به تأخیر نیفتد، اشکال ندارد، ولى تلاش کنید که از ساعت یازده شب به تأخیر نیفتد بلکه تا مىتوانید نماز را در اول وقت آن بخوانید.
س ۳۴۹: چه مقدار از نماز اگر در وقت ادا واقع شود، نیت ادا صحیح است؟ در صورت شک در این که این مقدار، داخل وقت واقع شده یا خیر، وظیفه چیست؟
ج: وقوع یک رکعت نماز در داخل وقت براى این که نماز، ادا محسوب شود، کافى است و در صورت شک در این که وقت لااقل به مقدار یک رکعت باقى است یا خیر، نماز را به قصد مافىالذمّه بخوانید.
س ۳۵۰: سفارتخانهها و کنسولگرىهاى جمهورى اسلامى ایران در خارج، جدولهاى زمانى براى تعیین اوقات شرعى پایتختها و شهرهاى بزرگ تهیه مىکنند. سؤال این است که تا چه مقدار مىتوان به این جدولها اعتماد کرد؟
ج: معیار در احراز دخول وقت، حصول اطمینان براى مکلّف است، و اگر براى او اطمینان به مطابقت این جدولها با واقع حاصل نشود، باید احتیاط نموده و صبر کند تا یقین به داخل شدن وقت شرعى نماید.
س ۳۵۱: نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چیست؟ و نمازگزار در این مورد چه تکلیفى دارد؟
ج: معیار شرعى در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخیص مکلّف است.
س ۳۵۲: مسئولین یکى از دبیرستانهاى تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمى قبل از شروع درسهاى شیفت عصر اقامه مىکنند. علت تأخیر، این است که درسهاى شیفت صبح، چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر شرعى تعطیل مىشود و نگهداشتن دانشآموزان تا ظهر شرعى مشکل است. با توجه به اهمیت اقامه نماز در اول وقت، نظر شریف خود را در این‌باره بیان فرمایید.
ج: تأخیر نماز جماعت براى این که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با این فرض که در اول وقت در مدرسه نیستند، اشکال ندارد.
س ۳۵۳: آیا باید نماز ظهر بعد از اذان ظهر و نماز عصر بعد از دخول وقت آن خوانده شود؟ و همچنین آیا نماز مغرب و عشا هم باید هر کدام در وقت خود خوانده شوند؟
ج: بعد از داخل شدن وقت دو نماز، مکلّف در خواندن هر دو نماز پشت سر هم به‌صورت جمع و یا خواندن هر یک در وقت فضیلت خود مخیّر است.
س ۳۵۴: با توجه به این که امروزه با فراوانى ساعت، یقین به طلوع فجر ممکن است، آیا باید در شبهاى مهتابى براى خواندن نماز صبح به مدت پانزده تا بیست دقیقه صبر کرد؟
ج: فرقى بین شبهاى مهتابى و غیر مهتابى در طلوع فجر، وقت فریضه صبح و وجوب امساک براى روزه گرفتن نیست، هرچند احتیاط در این زمینه خوب است.
س ۳۵۵: آیا مقدار اختلاف اوقات شرعى میان استانها که بر اثر اختلاف افقهاى آنها به وجود مىآید، در اوقات سه گانه نمازهاى یومیه به یک اندازه است؟ مثلاً بین دو استان در وقت ظهر بیست و پنج دقیقه تفاوت است، آیا در بقیه وقتهاى نماز هم این اختلاف وجود دارد و به همین مقدار است؟ یا این که مقدار آن در وقت نماز صبح و مغرب و عشا تفاوت مىکند؟
ج: مجرّد یکى بودن مقدار تفاوت بین دو منطقه در طلوع فجر یا زوال آفتاب یا غروب خورشید، مستلزم اتحاد در سایر اوقات نیست، بلکه غالباً مقدار اختلاف بین شهرها در اوقات سه گانه با هم تفاوت دارد.
س ۳۵۶: اهل سنّت نماز مغرب را قبل از مغرب شرعى مىخوانند، آیا جایز است در ایام حجّ و غیر آن به آنها اقتدا کرده و به همان نماز اکتفا کنیم؟
ج: معلوم نیست که نماز آنها قبل ازداخل شدن وقت باشد و شرکت در نماز جماعت آنها و اقتدا به آنان اشکال ندارد و مجزى است، ولى درک وقت نماز ضرورى است، مگر این که خود وقت هم از موارد تقیه باشد.
س ۳۵۷: خورشید در دانمارک و نروژ ساعت هفت صبح طلوع نموده و تا عصر در آسمان مىدرخشد، در حالى که در کشورهاى دیگر، ساعت ۱۲ شب است، تکلیف من درباره نماز و روزه چیست؟
ج: مکلف باید در مورد اوقات نمازهاى یومیه و روزه همان افق محل سکونت خود را رعایت کند، ولى اگر روزه گرفتن بر اثر طولانى بودن روز، غیر مقدور یا حرجى باشد، اداى آن ساقط و قضاى آن واجب است.
س ۳۵۸: رسیدن نور خورشید به زمین تقریباً هفت دقیقه طول مىکشد. آیا ملاک پایان وقت نماز صبح، طلوع خورشید است یا رسیدن نور آن به زمین؟
ج: ملاک طلوع خورشید، دیدن آن در افق مکان نمازگزار است.
س ۳۵۹: رسانههاى گروهى اوقات شرعى هر روز را یک روز قبل از آن اعلام مىکنند، آیا اعتماد بر آن و بنا گذاشتن بر دخول وقت نماز بعد از پخش اذان از رادیو و تلویزون جایز است؟
ج: اگر براى مکلّف اطمینان به دخول وقت از طریق مذکور حاصل شود، مىتواند بر آن اعتماد کند.
س ۳۶۰: آیا وقت نماز به مجرد شروع اذان آغاز مىشود؟ یا این که باید صبر نمود تا اذان تمام شود و سپس شروع به خواندن نماز کرد؟ آیا روزهدار جایز است به مجرد شروع اذان افطار نماید یا این که باید صبر کند تا اذان تمام شود؟
ج: اگر اطمینان حاصل شود که اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده، صبر کردن تا پایان اذان لازم نیست.
س ۳۶۱: آیا نماز کسى که نماز دوم را بر اوّلى مقدّم داشته، مثلاً نماز عشا را جلوتر از مغرب خوانده، صحیح است؟
ج: اگر بر اثر اشتباه یا غفلت نماز دوم را مقدّم داشته و بعد از تمام شدن نماز متوجه شده، نماز او صحیح است. ولى اگر عمدى بوده، باطل است.
س ۳۶۲: با عرض سلام و تحیت، در آستانه ماه شریف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها وعدم امکان تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک براى روزه و اقامه نماز صبح اعلام فرمایید.
ج: مقتضى است که مؤمنین محترم ـ ایّدهم اللّه تعالى ـ جهت رعایت احتیاط در مورد امساک روزه و وقت نماز صبح، همزمان با شروع اذان صبح از رسانهها براى روزه امساک نمایند و حدود پنج الى شش دقیقه بعد از اذان، شروع به اداى فریضه صبح نمایند.
س ۳۶۳: وقت نماز عصر تا اذان مغرب است یا تا هنگام غروب آفتاب؟ نیمه شب شرعى براى نماز عشا و بیتوته در منى چه وقت است؟
ج: آخر وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است، و براى محاسبه نیمه شب، شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب کنند، بنا بر این تقریباً یازده ساعت و یک ربع بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است.
س ۳۶۴: اگر کسى در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است، چه تکلیفى دارد؟
ج: اگر به خیال این که نماز ظهر را خوانده است به نیت نماز عصر مشغول نماز شود و در بین نماز بفهمد که قبلاً نماز ظهر را نخوانده است، در صورتى که در وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، باید بلافاصله نیت خود را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند و پس از آن، نماز عصر را بجا آورد، و اگر این اتفاق در وقت مخصوص به نماز ظهر(
س ۳۶۵: خواهشمندیم به سؤالات زیر پاسخ فرمایید: ۱٫ به استناد بعضى از کتابهاى فقهى، گفته شده که در روزهاى چهارم خرداد و بیست‌وششم تیر(۱) آفتاب به‌طور عمودى بر کعبه مىتابد. آیا در این هنگام، تشخیص جهت قبله با نصب شاخص در زمانى که صداى اذان مکه بلند مىشود، امکان دارد؟ اگر جهت قبله در محراب مساجد با جهت سایه شاخص اختلاف داشت، کدامیک صحیحتر است؟ ۲٫ آیا اعتماد بر قبله نما صحیح است؟
ج: اعتماد بر شاخص یا قبله نما در صورتى که موجب اطمینان براى مکلّف شود، صحیح است و باید طبق آن عمل گردد، و در غیر این صورت مىتوان بر اساس محراب مساجد و قبور مسلمین جهت قبله را تشخیص داد.
س ۳۶۶: اگر شدت درگیرى و جنگ مانع تعیین جهت قبله شود، آیا نماز خواندن به هر طرف صحیح است؟
ج: اگر گمانش به هیچ طرف نمىرود و وقت هم باشد بنا بر احتیاط، باید به چهار طرف نماز خوانده شود. ولى اگر وقت نباشد، به مقدار وسعت وقت به هر طرف که احتمال مىدهد قبله است، نماز بخواند.
س ۳۶۷: اگر نقطه مقابل کعبه مکرّمه در طرف دیگر زمین مشخص شود به‌طورى که اگر خط مستقیمى از وسط زمین کعبه عبور کند و زمین را شکافته و از مرکز آن بگذرد، از سمت دیگر این نقطه بیرون آید، در این جا چگونه مىتوان رو به قبله ایستاد؟
ج: ملاک روبه قبله بودن این است که انسان از سطح کره زمین به طرف بیت عتیق باشد، یعنى از طرف سطح زمین رو به طرف کعبه که روى زمین در مکه مکرّمه ساخته شده است، بایستد. بنا بر این اگر انسان در یک نقطهاى از کره زمین باشد که اگر خطوط مستقیمى از چهار جهت آن مکان بر سطح کره زمین به طرف مکه مکرّمه ترسیم شود، از نظر مسافت با هم مساوى باشند، مخیر است براى قبله به هر طرف که خواست بایستد و نماز بخواند. ولى اگر مسافت خطوط در بعضى از جهتها کمتر و کوتاهتر باشد به مقدارى که با آن، صدق عرفى رو به قبله بودن اختلاف پیدا کند، بر انسان واجب است جهت کوتاهتر را انتخاب کند.
س ۳۶۸: اگر انسان در وضعیتى باشد که اصلاً جهت قبله را نداند و گمانش نیز به هیچ طرف نرود، وظیفهاش نسبت به نماز چیست، یعنى به کدام جهت نماز بخواند؟
ج: در مفروض سؤال بنا بر احتیاط باید به چهار طرف نماز بخواند و اگر براى چهار نماز وقت ندارد، به هر اندازه که وقت دارد، نماز بخواند.
س ۳۶۹: تشخیص قبله در قطب شمال و جنوب چگونه است و نماز چگونه خوانده مىشود؟
ج: ملاک تعیین جهت قبله در قطب شمالى و جنوبى، تعیین کوتاهترین خط از مکان نمازگزار از روى سطح زمین به طرف کعبه است، و پس از تعیین آن خط، باید به همان طرف نماز خواند.
س ۳۷۰: آیا نشستن و نماز خواندن یا عبور کردن از مکانهایى که دولت ظالم آنها را غصب مىکند، جایز است؟
ج: در صورت علم به غصب، احکام و آثار مغصوب مترتب است.
س ۳۷۱: نماز خواندن در زمینى که قبلاً وقف بوده و دولت آن را تصرّف نموده و در آن مدرسه ساخته است، چه حکمى دارد؟
ج: اگر احتمال قابل توجهى داده شود که تصرّف مذکور مجوّز شرعى داشته است، نماز خواندن در آن مکان اشکال ندارد.
س ۳۷۲: من نماز جماعت را در تعدادى از مدارس اقامه مىکنم. زمین بعضى از این مدارس از صاحبان آن بدون رضایت آنها گرفته شده است. نماز من و دانشآموزان در این مدارس چه حکمى دارد؟
ج: اگر احتمال قابل توجهى داده شود که مسئول ذیربط به استناد مجوّز قانونى و شرعى اقدام به احداث مدارس در آن اراضى نموده، نماز خواندن در آن اشکال ندارد.
س ۳۷۳: اگر شخصى مدتى بر سجاده یا با لباسى که خمس به آن تعلّق گرفته است، نماز بخواند، نمازهاى او چه حکمى دارد؟
ج: اگر جهل به تعلّق خمس به آن مال و یا به حکم تصرّف در آن داشته، نمازهایى که تا به حال در آن خوانده، صحیح است.
س ۳۷۴: آیا این گفته که باید مردان هنگام نماز جلوتر از زنان بایستند، صحیح است؟
ج: بنا بر احتیاط واجب لازم است بین زن و مرد در حال نماز، حداقل یک وجب فاصله باشد و در این صورت اگر زن و مرد محاذى یکدیگر بایستند یا زن جلوتر از مرد بایستد نماز هر دو صحیح است.
س ۳۷۵: نصب تصویر امام خمینى(قدّسسرّه) و شهداى انقلاب اسلامى در مساجد، با توجه به این که خود حضرت امام(قدّسسرّه) عدم تمایل خود را نسبت به نصب عکسشان در مساجد ابراز کرده و راجع به کراهت آن هم مطالبى وجود دارد، چه حکمى دارد؟
ج: اشکال ندارد لکن اگر در شبستان باشد بهتر است هنگام نماز، به طریقى روى آن پوشانده شود.
س ۳۷۶: شخصى در یک خانه دولتى زندگى مىکند که مدت سکونت وى در آن به پایان رسیده و حکم تخلیه نیز به او ابلاغ شده است. نماز و روزههاى وى بعد از انقضاى موعد مقرر تخلیه، چه حکمى دارد؟
ج: اگر از طرف مسئولین مربوطه مجاز به استفاده از آن خانه بعداً ز مهلت مقرر نباشد، تصرّفات او در آن، حکم غصب را دارد.
س ۳۷۷: آیا نماز خواندن بر سجادهاى که شکلهایى روى آن رسم شده و یا بر مهرى که داراى نقش است، کراهت دارد؟
ج: فى‌نفسه اشکال ندارد، ولى اگر به گونهاى باشد که بهانه به دست کسانى دهد که تهمت به شیعه مىزنند، تولید آن و نماز خواندن بر آن جایز نیست. و همچنین اگر موجب تفرق حواس و از بین رفتن حضور قلب در نماز شود، کراهت دارد.
س ۳۷۸: اگر مکان نمازگزار پاک نباشد ولى محل سجده پاک باشد، آیا نماز صحیح است؟
ج: اگر نجاست مکان نمازگزار به لباس یا بدن وى سرایت نکند و محل سجده هم پاک باشد، نماز در آن مکان اشکال ندارد.
س ۳۷۹: ساختمان کنونى ادارهاى که در آن کار مىکنم، در گذشته قبرستان بود که چهل سال قبل متروکه شده و سى سال است که این ساختمان در آن ایجاد شده است. در حال حاضر ساختمان همه زمین‌هاى اطراف اداره تمام گردیده و اثرى از قبرستان باقى نمانده است. با توجه به مطالب مذکور امیدواریم پاسخ فرمایید که آیا اقامه نماز در این اداره توسط کارمندان آن از نظر شرعى صحیح است یا خیر؟
ج: نماز خواندن و تصرّفات دیگر در این اداره اشکال ندارد، مگر این که از طریق شرعى ثابت شود زمینى که ساختمان مذکور در آن ایجاد شده، وقف براى دفن اموات بوده و به طریق غیر شرعى، تصرّف گردیده و در آن ساختمان سازى شده است.
س ۳۸۰: جوانان مؤمن تصمیم گرفتهاند که به منظور امر به معروف، هفتهاى یک یا دو روز نماز را در پارکها اقامه کنند، ولى بعضى اشکال مىکنند که مالکیت زمین‌هاى پارکها مشخص نیست. نماز خواندن در آنها چه حکمى دارد؟
ج: نماز خواندن در پارکهاى فعلى و غیر آن اشکال ندارد و به صرف احتمال غصب توجهى نمىشود.
منبع:مشرق
گزارش خطا
