اولین مقاتل به زبان فارسی و ترکی را بشناسید!

عقیق: سلطان حسین بایقرا از نوادگان تیمور بود که از 857 تا 911 قمری،در هرات وخراسان حکومت می‌کرد.او که عهدش درخشان‌ترین دوران‌ تیموریان است،از کمال‌الدین حسین بن علی بیهقی سبزواری معروف‌ به کاشفی(از عالمان آن روزگار)خواست داستان کربلا را بنویسد.ملاحسین کاشفی کتابی نوشت با عنوان«روضه الشهدا فی مقاتل اهل‌ البیت». «روضه الشهدا»کتابی است درباره‌ تاریخ مصیبت‌های پیامبران و تفصیل احوال امامان شیعه،به ویژه شرح وقایع کربلا؛ این کتاب با حمایت دربار عمومیت یافت و تا مدت‌ها تنها منبع مداحان بود.

هرچند روضة‌الشهداء، تألیف ملاحسین واعظ کاشفی، نخستین مقتل فارسی نیست،اما سبک داستانی و شیرین آن و نیز تسلط روان‌شناسانه و تجربی و استادانه نویسنده آن در بیان زیبا و جلا داده شده حوادث و حفظ حرمت باورهای اصلی اهل‌سنت، موجب شده است تا از مقتل مزبور به عنوان نخستین مقتل فارسی یاد شود و پر تأثیرترین، مشهورترین و ماندگارترین مقتل در میان مسلمانان، بخصوص فارسی‌زبانان، شناخته شود.

روضة‌الشهدا که در سال 908 ق پدید آمد، در قرن دهم و قرون بعدی "چندین بار به ترکی ترجمه شده است با نام‌های سعادت‌نامه در نیمه‌های قرن دهم؛ حدیقة السعداء از شاعر برجسته فضولی بغدادی که همراه با اصلاحات و افزودگی‌ها انجام شده است. این حدیقه مکرر چاپ شده است. شهدا نامه نیز روایت منظوم ترکی روضة‌الشهداء است. ترجمه ترکی آسیای میانه‌ای آن نیز از شاعری که تخلّص وی صابر است انجام شده و نسخه‌های فراوانی از آن در تاشکند و جاهای دیگر موجود است..."

نخستین نمونه مقتل حسین در زبان ترکی، کتابی است با عنوان «مقتل حسین» اثر یوسف مداح که در سال ۷۶۳ق. (۱۳۶۲م.) در شهر کاستامون نگارش یافته و به بایزید مفلوج که یکی از حکمرانان بیگ نشین جاندار اوغلو بود، تقدیم  شده است. این کتاب به ترکی ساده و در قالب مثنوی نظم یافته است .

از جمله ویژگی‌های این کتاب، تبعیت کردن آن از شیوه‌ای است که با اثر ابومخنف در ادبیات عرب ایجاد شده است و آن نگارش مقتل در ده مجلس است.

در مورد منابع این اثر به استثنا کتاب ابو مخنف، نمی‌توان نام دیگری را ذکر کرد. همچنین با در نظر گرفتن وجود نسخه‌های فراوان از این اثر و پراکندگی آنها در جغرافیایی گسترده و نیز تداوم استنساخ این اثر تا دوره متأخر می‌توان حکم به پیشرو بودن و تأثیرگذاری عمیق آن داد.

کدخبرنگار: 212006