راز تشویق به تکرار اذکار و اعمال

امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «ما من شیء أحب إلی الله من عمل یداوم علیه، و إن قلّ»(۱): هیچ چیز نزد خداوند، محبوب‌تر از کاری نیست که بر آن مداومت شود، هر چند اندک باشد.

لذا در پاداش و اثر داشتن عمل نیز، باید خط نهائی و مرحله پایانی آن را در نظر گرفت نه نقطه شروع را چرا که بیشترین بهاها و ارزشها، از آنِ تداوم اعمال صحیح است نه شروع آنها. به گفته مشهور «حساب محصول را سرِ خرمن می‌رسند» و «جوجه را بایدآخر پاییز شمرد.«

راز تشویق به تکرار اذکار اساساً مفاهیم دینی به گونه ای هستند که باید به دل بنشینند. فرق ایمان با علم نیز همین است. علم را انسان به صورت ذهنی یاد می گیرد. اما معرفت باید با قلب انسان دریافت شود. ایمان یک باور عمیق روحی است و اتفاقی است که باید در قلب انسان رخ دهد. بنابراین انتقال مفاهیم دینی با جان مخاطب ارتباط دارد .

راز تشویق به تكرار عبادات آن است كه این تکرار به صورت تدریجی بر قلب اثر می گذارد و قلب به مرور زمان با روح عبادت یکی می شود.

قلب، همانند طفلی است که زبان باز نکرده و نمی تواند صحبت کند. بسیار دیده ایم که چگونه پدر و مادر برای به سخن در آمدن نوزاد تازه متولد شده خود تلاش می کنند و دائما به تکرار بابا و مامان می پردازند و از گفتن این کلمات خسته نمی شوند. همین که برای اولین بار نوزاد لب به سخن بگشاید و با بیانی هر چند ناقص بگوید مامان یا بابا، پدر و مادر بسیار خوشحال می شوند. زین پس این نوزاد است که بابا و مامان می گوید.

راز تکرار اذکار نیز در همین است. ما باید در ابتدا هم چون پرستاری صبور باشیم و با تکرار زبانی اذکار، آن را به قلب خود تعلیم دهیم و اذکار را با کمال دقت و سعی به زبان آن بگذاریم؛ پس از مدتی تکرار در این کار، زبان قلب باز می شود.

بدین ترتیب در ابتدا قلب شاگرد است و زبان معلم و با تکرارِ اذکارِ زبان است که قلب شروع به ذکر گفتن می کند. در این حالت قلب در خواب و بیداری ذکر می گوید و اینک این قلب است که معلم می شود و زبان را به گفتن ذکر وا می دارد.

مثلًا اگر كسى ذكر شریف لا الهَ الّا اللَّه، مُحَّمدٌ رَسولُ اللَّه (صلی الله علیه وآله) را با سكونت قلب و اطمینان دل بگوید و قلب را به این ذكر شریف تعلیم دهد، كم كم قلب گویا شود و زبان، تابع قلب می شود. امام صادق علیه السلام می فرمایند: فَاجْعَلْ قَلْبَكَ قِبْلَةً لِلِسانِكَ، لا تُحَرِّكْهُ الّا بِاشارَةِ الْقَلْبِ وَ مُوافَقَةِ الْعَقْلِ وَ رِضَى الایمان(۲): پس، دل خویش را قبله زبان خود قرار ده. زبان را به حركت نیاور مگر به اشاره دل، و اجازه عقل، و رضاى ایمان، چرا كه خداى متعال به پنهان و آشكار تو آگاه است.(3)

وقتی كه انسان به نماز می ایستد و تكبیر می گوید باید قلب و دل و فكر و روح و زبان همه با هم بگویند الله اكبر و همه وجود ما با زبان مان هماهنگ شود.

راز تشویق به تکرار اعمال

وجود انسان با پدیده ی انس و عادت ارتباط بسیار عمیقی دارد .ما در زندگی خواسته یا نا خواسته به بسیاری از رفتارها انس و عادت پیدا می کنیم . هر انسانی باید برنامه ریزی کند که به چه چیزهایی انس پیدا کند؛ مبادا به چیزهایی عادت کنیم که روح ما را افسرده کند. امیرالمومنین(علیه السلام) فرمودند : نفس های خود را بر کارهای پسندیده عادت دهید و اهل کارهای نیک شوید تا به آن شناخته شوید.(4)

فردی می گفت که من معمولاً سریال نگاه نمی کنم. چون با هنرپیشه های آن انس پیدا می کنم و آنها بخشی از وجود من می شوند یک نفر در حال احتضار بود به اطرافیان گفت من را از جای خود بلند کنید تا یک بار دیگر کوچه و محل خود را ببینم.

چون خیلی با آن مأنوس بود، می خواست در لحظات آخر نیز آن را ببیند. این انس و علاقه مورد احترام است اما ای کاش می گفت که سجاده ی من را بیاورید تا یک بار دیگر آن را ببینم، ای کاش این انس عمیق را به یک شئ مقدس پیدا می کرد. اگر این فرد با عشق به امام حسین (علیه السلام) انس پیدا می کرد یقین بدانید که قبل از مرگ ایشان را می دید؛ چنانچه بسیاری از بزرگان، آن حضرت را در حالت احتضار دیدند. این برنامه ریزی انس به کارهای خوب باید برنامه ای هفتگی یا روزانه و در زمان مشخصی باشد؛ نه هر زمان از روز یا هر هنگام که موقعیت و شرایط آن فراهم شد.

ما نباید یک ماه خود را وقف امام حسین (علیه السلام) بکنیم اما در یازده ماه دیگر ایشان را فراموش کنیم؛ بلکه باید روزی یک بار در زمانی مشخص به امام حسین (علیه السلام) سلام کنیم تا به آن عادت کنیم.(5)

رسول خدا صلى الله علیه و آله می فرمایند: آنچه از مداومت بر كار نیک بر مى خیزد، عبارت است از: ترک زشتی ها، دور شدن از سبكسرى، بیرون آمدن از گناه، پیدا كردن یقین، عشق به رهایى و رستگارى، فرمان بردن از خداى بخشنده، بزرگداشت برهان، كناره گیرى از شیطان، پذیرش عدل و گفتار حق. این ها چیزى است كه از مداومت بر كار نیک به خردمند مى رسد.(6)

نتیجه آن که انسان برای رسیدن به اوج مراتب الهی خویش لازم است اذکار نیک و شایسته را به قلب خویش تلقین کرده و آن ها را تکرار کند و همچنین با اعمال نیک انس پیدا کند تا به لطف الهی و به واسطه اهل بیت علیهم السلام متخلق به اخلاق الهی شود.