عقیق: ششمین
شماره فصلنامه «مطالعات معنوی» با مقالاتی همچون «نسبت خدا و انسان در عرفان» از
عیسی جعفری، «علم و معنویت؛ همگرایی یا واگرایی» از حکیمه سادات شریف‌زاده و «علت‌شناسی
جنبش‌های نوپدید دینی» از محمدحسین کیانی منتشر شد.
بنا بر این گزارش، «عقل‌گریزی و شریعت‌ستیزی در اندیشه
پائولوکوئیلو و اشو» از هادی وکیلی، «مسئله زن و زناشویی در عرفان اسلامی» از علی امینی‌نژاد،
«آسیب‌شناسی عشق در معنویت‌های نوظهور» از پریسا گودرزی و «بررسی تناسخ از دیدگاه سهروردی» از
علیرضا کاظمی‌زاده دیگر مقالات جدیدترین شماره فصلنامه «مطالعات معنوی» است. در
ادامه چکیده مقالات این شماره «مطالعات معنوی» ارائه می‌شود.
«نسبت خدا و انسان در عرفان»
انسان در نظام عرفان اسلامی، جایگاه ویژه و برجسته ای
دارد؛ به طوری که او را به گونه ی ممتازی از دیگر مخلوقات متمایز ساخته است. انسان
با برخورداری از جامعیت اسماء الهی، به مثابه آیینۀ تمام نمای آفریدگار جهان هستی
است و از این رو، او به تنهایی تمامی کمالات اسمائی حق تعالی را نشان می دهد.
موجودات دیگر که از این جامعیت برخوردار نیستند، تنها برخی از این کمالات را بروز
و ظهور می دهند. از سویی انسان به لحاظ قابلیت وجودی خود و توانایی رسیدن به
بالاترین مرتبه، تا آنجا پیش می رود که در ملاقات حق، حصه وجودی خود را در او می
بیند و بدین ترتیب حق آیینه ای برای حقیقت او می‌شود.
«علم و معنویت؛ همگرایی یا واگرایی»
این مقاله به بررسی وجوه همگرایی یا واگرایی بین علم و
معنویت می‌پردازد. موضوع ارتباط یا جدایی بین علم و معنویت از گذشته وجود داشته و
در حال حاضر نیز منشأ بحث های فراوانی بین اندیشمندان است. این پژوهش از حیث ماهیت
و روش در زمره تحقیقات توصیفی ـ تحلیلی است. در جهان فراروی ما به علت داشتن روح
تنازع در همه سطوح معنوی، فکری و مادی، زمینه پیوندهای مشترک علم و معنویت کم رنگ
شده است. وجه واگرایی علم و معنویت ناشی از تفاوت در فهم واقعیت است به طوری که در
علم محدود به امور تجربی است، اما در معنویت، واقعیت امری متعالی و فراتر از ابعاد
جسمانی و نفسانی است.
«علت‌شناسی جنبش‌های نوپدید دینی»
بحران معنا را می‌توان در پس‌زمینه‌های پیدایش جنبش‌های
نوپدید دینی جستجو کرد. لایه رویین بحران، نهفته در رونق معنویت‌گرایی جدید که
نشانه آن التقاط و پرگویی خالی از مبانی معرفتی است و لایه زیرین آن، جهانی شدن
لجام گسیخته در حوزه فرهنگ و دین. در این مقاله تلاش می‌شود تا به بررسی جنبش‌های
نوپدید دینی به عنوان محصول جهانی شدن در حوزه معنویت پرداخته شود. در باب مولفه‌های
پیدایش جنبش‌ها، پژوهشگر ناگزیر به موارد کم و زیادی اشاره می‌کند که همگی یا اکثر
قریب به اتفاق آنان در دل جهانی شدن و تسریع فرآیند جهانی شدن پدید آمده‌اند. از
این رو، می‌توان اذعان داشت که «جنبش‌های نوپدید در گرو فرآیند جهانی‌شدن» برای غلبه بر بحران
هویت معنا پدید آمده‌اند. حال آنکه نمونه کامل و سمبل بارز کلیدواژه مذکور، تحقق پارلمان
ادیان جهان بوده است.
«عقل‌گریزی و شریعت‌ستیزی در اندیشه پائولوکوئیلو و اشو»
از جمله ویژگی‌هایی که نظر پژوهشگران عرصه مطالعات ادیان
جدید را به خود جلب کرده، مواضع رهبران و مروّجان این ادیان در خصوص دو مقوله عقل
و دین و به تعبیری عقل و شرع است. تاریخ تفکر بشری به شکلی عام و تاریخ فلسفه و دین
به طور خاص، مشحون از آراء متنوع متفکران و فیلسوفان شرق و غرب درباره جایگاه،
اعتبار و وثاقت عقل و شرع و احکام به اصطلاح عقلی و شرعی است. این آثار هم به طور
مستقل به این دو موضوع پرداخته‌اند و هم ارتباط این دو با یکدیگر، از همه مهمتر
جایگاه هر یک در حدود دیگری و در مقایسه با یکدیگر را مورد بحث و کاوش جدی خویش،
قرار داده‌اند.
بی‌گمان نقش عقل و شرع در زندگی همه آدمیان و به خصوص
دینداران، نقشی خطیر و قابل توجه است و از این رو توجه دوباره به این دو مقوله آن
هم از منظر مطالعات ادیان و معنویت‌های جدید، تأکیدی دوباره بر اهمیت جایگاه آنها
در دین‌پژوهی معاصر است. بررسی دیدگاه‌های دو تن از رهبران جنبش‌های معناگرای نوظهور،
پائولوکوئلیو و اشو درباره عقل و شرع با رویکردی انتقادی و برپایه معارف معنوی و
مبانی عرفان اسلامی، نشان دهنده سلطه تفکر جدایی‌طلبانه دینی و اجتماعی در نگرش
آنان است.
«مسأله زن و زناشویی در عرفان اسلامی»
افراط و تفریط در روش‌های سلوکی از نشانه های انحراف در
مکتب های معنویت گرا است. موضوع زن و زناشویی از جمله مواضع حساس افراط و تفریط در
این مکتب ها است. این مقاله برآن است تا نشان دهد عرفان اسلامی تحت تعلمیات پیامبر
اکرم(ص) نگاهی متعالی در عین اعتدال و همراهی با فطرت در مساله زن و زناشویی ارائه
کرده است. این در حالی است که غالب مکتب های سلوکی پیش از اسلام، مانند رهبانیت
مسیحی دچار تفریط در مساله زناشویی بوده و بسیاری از آیین های نوپدید معنویت گرا
دچار افراط های هولناک در این مسیر شده اند.
«آسیب‌شناسی عشق در معنویت‌های نوظهور»
از آموزه های عمده و مسائل اساسی در عرفان های جهان،
مساله ی عشق است. این مسئله از دیرباز محل توجه عموم و موضوع نقض و ابرام اصحاب
دین و عرفان بوده است؛ همچنین از سوی اصحاب عرفان های نوظهور نیز از موضوعات اصلی
و مورد توجه آنان قرار داشته و دارد. طبیعی است که تعاریف عارفان و عرفان های گوناگون
از عشق، متنوع باشد، زیرا عرفا در تعریف عشق و انواع آن تابع عوامل متعدد و پیچیده
ای از قبیل: موقعیت خاص مخاطب، موقعیت معرفتی - سلوکی خود، هنجارهای دینی - فرهنگی
جامعه و غیر آن بوده اند. پائولوکوئلیو و اشو در موضوع عشق، عقاید خاصی دارند. عشق
در بیشتر داستان های کوئلیو معطوف به جنس مخالف است و در مابقی آنها نیز متعلقی
ناسوتی دارد. عشقی را که اشو ترویج می کند و قابل احترام می داند، هیچ گونه متعلقی
ندارد و بسیار مطلق و مبهم است. عشق مورد نظر او سمت و جهتی نداشته و متوجه هیچ کس
نیست.
«بررسی تناسخ از دیدگاه سهروردی»
«تناسخ» از موضوعاتی است که در فلسفه اسلامی به جهت
ارتباط با موضوع معاد، مورد توجه فیلسوفان و متکلمین مسلمان واقع شده است. با توجه
به اینکه تناسخ، سابقه ای پیشین نسبت به اسلام، در بین اقوام و ادیان دیگر داشته است؛
همواره محل مناقشه و مداقه قرار گرفته است. حتی در دوران جدید، با توجه به تغییر
روش در فلسفه و نظریه های نوین در کلام جدید، همچنان موضوعی است که طلب می کند
بیشتر پیرامون اثبات یا نفی آن، دلایل متقنی از طرف فیلسوفان و متکلمین ارائه شود؛
چراکه ذهن جوال آدمی فی نفسه ایستایی را نمی پذیرد.
یادآور می‌شود، فصلنامه «مطالعات معنوی» به صاحب‌امتیازی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم(ع)، مدیرمسئولی حسین قشقایی و سردبیری محمدحسین کیانی منتشر می‌شود.
منبع:ایکنا
211008
