عقیق: در یک نگاه کلی امام رضا (ع) توجه به تفریحات سالم و لذت های مشروع را از ضروریات زندگی بر شمرده می فرماید: از لذائذ دنیوی نصیبی برای کام یابی خویش قرار دهید ، تمایلات دل را از راه های مشروع بر آورید. مراقبت کنید در این کار به مردانگی و شرافتتان آسیب نرسد و دچار اسراف و تند روی نشوید ، تفریح و سرگرمی های لذت بخش شما را در اداره زندگی یاری می کند و با کمک آن بهتر به امور دنیای خویش موفق خواهید شد.(1)
دعا در فرهنگ اهل بیت (ع) از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و برای تمامی ابعاد زندگی انسان برنامه دارد. از جمله هرگاه انسان آهنگ مسافرت کرد شایسته است به دستورالعمل های اهل بیت (ع) عمل نماید. در این زمینه امام رضا (ع) دستورالعمل های خاصی دارند. آن حضرت می فرماید: اذا اردت سفرا فاجمع اهلک و صلّ رکعتین و قل اللهم انی استودعک دینی و نفسی و اهلی و ولدی و عیالی. هرگاه قصد سفر کردی خاندانت را گردآور و دو رکعت نماز گزار و خدا را تمجید کن و بر پیامبر درود فرست و دستانت را به دعا بلند کن و بگو: «اللهم انی استودعک الیوم دینی و نفسی و مالی و اهلی و ولدی و جمیع جیرانی و اخواننا المؤمنین الشاهد منا و الغائب عنا»؛ خدایا! من امروز دین و جان و مال و خاندان و فرزندان و همه همسایگان و برادران مؤمن حاضر و غایب را به تو می‌سپارم.(2)
امام رضا (ع) همچنین فرموده اند : هر کس هنگام سوار شدن بگوید: «بسم الله و لا قوة الا بالله، الحمد لله الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین» جان او و مرکبش در امان خواهد بود تا آنگاه که فرود آید.
امام رضا (ع) حضرت رضاعلیه السلام در حدیثی دیگر می فرماید : هر کس هنگامیکه از خانه اش بیرون مى رود ده بار سوره قل هو اللّه حد بخواند، پیوسته در حفظ خداوند و نگهدارى او است تا به خانه اش برگردد.(3)
در این باره محمد بن سنان می گوید: حضرت رضا (ع) فرمود: پدرم هنگامی که از منزلش بیرون می شد می فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم خرجت بحول الله و قوته، لا بحول منی و لا بقوة بل بحولک و قوتک یا رب متعرضا لرزقی فأتنی به فی عافیة.
امام رضا (ع) همچنین درباره آثار دعا به هنگام ترک خانه می فرماید: هرگاه از منزلت بیرون شدی بگو: بسم الله آمنت بالله توکلت علی الله، ما شاء الله، لا حول و لا قوة الا بالله». اگر شیطان راه را بر او بگیرد، فرشتگان او را از آن مرد دفع می کنند و می گویند تو را بر این فرد راهی نیست، و او نام خدا را بر زبان جاری کرد و ایمان آورد و بر پروردگار توکل نمود و گفت: ما شاء الله لا قوة الا بالله.
و در همین مورد فرمود: هرگاه کسی سوار مرکب شود و در هنگام سوار شدن بسم الله بگوید، فرشته ای از وی محافظت می کند تا از مرکب به زیر آید. و اگر بسم الله نگوید، شیطانی با وی همراهی می کند و می گوید: آواز بخوان و اگر وی از خواندن آواز خودداری کند، می گوید: پس آرزو داشته باش، وی هم چنان در آرزوهای دور و دراز خواهد ماند تا از مرکب به زیر آید.
یکی از آداب مسافرت کمک به دیگران و دستگیری از حال درماندگان است. مردى خدمت حضرت رضا علیه السّلام آمد و عرضکرد که اى پسر رسول خدا خرجى ام را گم کرده ‏ام پولى ندارم که مرا به سوى اهل و عیالم برساند به من پولى به قرض بده من هم در وطنم از طرف شما آن پول را صدقه می دهم ، حضرت وارد اطاق شد دستش را از شکاف در بیرون کرد و فرمود: این کیسه را بگیر و در آن دویست دینار است و فرمود نیازى هم بدادن صدقه نداریم. سائل عرض کرد اى پسر رسول خدا چرا صورت خود را بمن‏ نشان ندادى فرمود ما آل پیغمبر نمی خواهیم ذلت سؤال را در صورت سائل به بینیم.(4)
رعایت اخلاق در سفر و خوشرفتاری با همسفران از دیگر آداب نیکوی سفر است. در این زمینه مردی از اهل بلخ می گوید : در سفری که علی بن موسی الرضا (ع) به خراسان می رفت من با آن حضرت بودم. روزی در کنار سفره خود تمام نوکرها و غلامان سیاه و سفید را برای صرف غذا جمع کرد. عرض کردم بهتر بود برای غلامان و نوکرها سفره جداگانه ای می گستردند ، حضرت فرمود : ساکت باش ، خدای همه یکی است ، مادر و پدر همه یکی است ، پاداش و کیفر هرکس بسته به طرز عمل اوست. (5)

پی نوشت ها:
1. الحدیث جلد 3 صفحه 131
2. مستدرک الوسائل،ج 2 ،ص25
3. اصول کافى جلد 4 صفحه 320
4. ارشاد القلوب جلد 1 صفحه 329
5. الحدیث جلد 1 ص 67
منبع:قدس

211008