۰۵ آذر ۱۴۰۳ ۲۴ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۳ : ۰۷
روایت عبور امام رضا(ع) از کویر لوت
حضرت رضا (ع) در سر راه خود از مدینه به مرو به یکی از کویرهای ایران یعنی همان کویر لوت رسید و پس از اینکه از رامهرمز گذشتند از طریق اسطخر عازم یزد و از کویر عازم نیشابور گردیدند.
عقیق: کویر
لوت یکی از پهناورترین و در عین حال خطرناکترین کویرهای دنیا است.
اسطخری در کتاب خود گفته است: کویر خراسان از طرف شرق به
مکران و سیستان و از غرب به ناحیه قومس و ری و کاشان و قم، و از شمال به حدود
کرمان و فارس و اصفهان محدود است. در این کویر قراء و قصبات و آبادی بسیار کم است،
و افرادی معدود راه های ارتباطی این کویر بزرگ را می شناسند.
قنبری که یکی از اعقاب قنبر کبیر غلام خاص امیرالمؤمنین
(ع) بود می گفت: ما در خدمت حضرت رضا (ع) بودیم در حالی که به طرف خراسان می
رفتند، در هنگام حرمت به سرزمین بی آب و علفی رسیدیم، تشنگی سخت همه ما را فراگرفت
و نزدیک بود خود و چهارپایان هلاک گردیم.
امام (ع) فرمود: بروید دنبال آب، و با دست خود جائی را
نشان دادند، رفتیم و آب را پیدا کردیم، و همه از هلاکت و نابودی نجات یافتیم و خود
و چهارپایان از آن آشامیدیم.(1)
ایرانیان به عشق ولایت و محبت اهل بیت (ع) در جای جای
مسیر سفر امام رضا (ع) یادگارهای این حرکت تاریخی را ثبت و ضیط کرده اند. امروزه
قدمگاه علی بن موسی الرضا (ع) در ابرکوه معروف است. ابرکوه یا ابرقوه
امروزه جزو استان یزد شمرده می شود. این شهرستان در عصر امام رضا(ع) جزو
اصطخر فارس بود. (2) در حومه شهرستان ابرکوه مسجدی است که به «مسجد بیرون» معروف
می باشد. از قدیم اعتقاد بر این بود که این مسجد قدمگاه علی بن موسی الرضا(ع) است. در این قدمگاه کتیبه‌ایاز کاشی معرق در سه رشته خط به عرض تقریبی 65
سانتی متر و طول 5 متر بر پیشانی سر در ورودی به رنگ های آبی و سفید نصب شده است.
قرار گرفتن قدمگاه علی بن موسی الرضا(ع) در راه
باستانی موسوم به راه شاهی، در قرون اولیه اسلامی، وجود آثار باستانی در منطقه و
قدمت بنای مسجد بیرون، از جمله دلائلی است که صحت این قدمگاه را تأیید می کند.
ده
شیر
ده شیر یا قریه شیر روستای باستانی بر سر راه ابر
کوه به تفت می باشد. فاصله ابرکوه تا ده شیر 13 فرسنگ یا سه منزل (حدود 65 کیلومتر) بوده است. فاصله ده شیر تا علی آباد
شش فرسخ (حدود 30 کیلومتر) است. فاصله علی آباد تا به فراشاه نیز شش فرسخ می باشد.
امروزه فاصله ده شیر تا شهرستان تفت 67 کیلومتر است.
آثار تاریخی و قدیمی در ده شیر، شامل یک رباط و مسجد و
یک قدمگاه می باشد. به گزارش منابع، در قرن پنجم هجری قمری قدمگاهی در این مکان
وجود داشته است.
با توجه به قدمت هزار ساله قدمگاه ده شیر، ظاهراً مشکلی
در پذیرفتن آن به این عنوان وجود ندارد.
مسجد
مشهد علی بن موسی الرضا، فراشا
روستای فُراشا (اسلامیه) واقع در هشت کیلومتری
شهرستان تفت (از راه ابر کوه)، از آبادی های قدیم منطقه است. در سال 512 هـ.ق به
امر کرشاسپ بن علی (شکوفایی 488- 513 هـ.ق) از
امرای کاکویه دیلمی قدمگاهی به مناسبت اقامت امام رضا(ع) در آنجا ساخته
شد. سنگ قدمگاه فراشا نفیس و معروف است. (3)
اصل بنای مسجد مشهد علی بن موسی الرضا(ع) در
فراشا، چهار ضلعی است و هر ضلع آن از داخل، هشت متر می باشد. در ارتفاع قریب به سه
متر، بنا به هشت ضلعی بدل شده و بر سر آن گنبد آجری قرار گرفته است. بنا دارای سنگ
تاریخی و کتیبه و تزئینات داخلی و یادگارهایی است.
قدمت هزار ساله بنای مسجد مشهد علی بن موسی الرضا(ع)، قرار گرفتن فراشا در راه باستانی موسوم به راه شاهی که از ابر کوه تا به
یزد امتداد داشت، از جمله دلائل اصیل بودن این قدمگاه است.
مسجد
توران پشت
روستای توران پشت در سر راه تفت به یزد قرار دارد و
جزو شهرستان تفت می باشد. (4) بنا به اعتقاد
مردم این مسجد قدمگاه امام رضا(ع) است. در این قدمگاه یک سنگ مرمر که روی
آن صلوات بر ائمه معصومین(ع) ذکر شده وجود دارد. این سنگ متعلق به اوایل
دوره صفویه می باشد.
قرار گرفتن روستای توران پشت در مسیر جاده ولایت و قدمت
بنا از جمله دلائل صحت آن شمرده می شود.
مشهد
مسجد فُرط
در مسجد فرط شهرستان یزد قدمگاهی وجود دارد که حاکی
از اقامت حضرت رضا علیه(ع) در آنجا می کند. سنگ سفید گران قیمت و بسیار معروف
قدمگاه مسجد فرط از یزد به مشهد رضوی منتقل و امروزه به عنوان سنگ قبر امام(ع) در موزه مرکزی آستان قدس مورد بازدید عموم قرار می گیرد. بر طبق کتیبه سنگ مسجد
فرط که در سال 516 هـ. ق نوشته شد، محل مسجد به مقام امام رضا (ع) معروف
بود.
قدمت بنای مشهد، تصریح کتیبه موجود به اقامت آن حضرت در
محل مسجد، از جمله دلائل صحت این قدمگاه است.
مشهدک
قدمگاه خرانق یا مشهدک، در60 کیلومتری شمال شرقی
شهرستان یزد واقع شده است. خرانق امروزه جزو شهرستان اردکان می باشد.
مشهدک در کنار قبرستان روستای خرانق قرار دارد و تنها از
آن بقعه گلی کوچک و ویرانه‌ایکه یک طاق گنبدی شکل دارد بر جای مانده است. مردم محل
مشهدک را محل عبادت و نماز امام رضا(ع) می دانند. در این بقعه سنگ
خاکستری رنگی به اندازه 29 × 27 سانتی متری بر دیوار سمت قبله نصب شده که به خط
نسخ عبارتی به تاریخ 595 هـ. ق بر آن حک شده است.
قدمت بنا، تصریح به علت ساخت بنا در کتیبه بر جای مانده
از قرن ششم و قرار گرفتن محل در مسیر راه تردد کاروان ها، مشهدک را بدون هرگونه
گُمانی تبدیل به قدمگاه امام رضا(ع) کرده است.(5)
پی نوشت ها:
1. کتاب امامت حدیث شماره 291
2. محمد بن حوقل، همان، ص194؛ افشار، یادگارهای یزد، ج1،
ص360.
3. افشارسیستانی، همان، ج1، ص8- 360.
4.پاپلی یزدی، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ص152.
5. رسول سعیدی زاده، قدمگاههای منسوب به امام رضا(ع)
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
