آیا "یا علی" گفتن درست است؟

عقیق: توسل یعنی تمسک جستن به وسیله ای برای نیل به مقصود. چنانکه می دانید خداوند جهان را بر اساس نظام اسباب و مسببات آفریده است یعنی برای رسیدن به هر چیزی باید اسباب آنرا دنبال کرد. در حدیثی می خوانیم: « أَبَی اللَّهُ أَنْ یُجْرِیَ الْأَشْیَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ: خداوند تنها از طریق اسباب، امور عالم را تدبیر می کند.» [1] 

نکته اساسی آن است که این اسباب بر دو گونه اند: اسباب مادی و اسباب معنوی. همانطور که روییدن گل به اسباب مادی خود مثل زمین، شخم زدن، کاشتن، آبیاری و مانند آن نیاز دارد، اسباب معنوی نیز در عالم هستی تاثیرات ویژه خود را دارند. خداوند که همه هستی از اوست، برای اعطای فیض خویش اسبابی را قرار داده است و اموری را در جهت تقویت درگاه خویش و برآورده شدن حاجات به عنوان اسباب معنوی و وسایل معرفی کرده است. چنانکه در سوره مائده آیه 35 می فرماید: « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ: ای کسانی که ایمان آورده‏ ا ید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید! و وسیله ‏ای برای تقرب به او بجوئید».

در بسیاری از روایات یکی از مصادیق «وسیله» در آیه فوق، توسل به اهل بیت(ع) بیان شده است. به طور کلی، هر چه که صلاحیت نزدیک کردن انسان به پیشگاه الهی را داشته باشد، «وسیله» است. لذا همانطور که نماز، روزه، احسان به دیگران و... «وسیله» هستند، استمداد به انبیاء، ائمه و اولیا نیز «وسیله» است. بنابر این «توسل» استفاده از «وسیله» و تمسک به اسباب قرب خداوند است. این قرآن کریم است که بخاطر مقام عظیم پیامبر(ص) در نزد خداوند، استغفار آن حضرت برای مسلمین تائب را مقبول می داند. [2] پس استغفار و دعا و خواسته پیامبر(ص) می تواند واسطه شود.

نکته اساسی که توجه به آن بسیار مهم است این است که «توسل» که از باورهای مهم شیعه است به هیچ وجه منافاتی با توحید ربوبی ندارد. شیعه صراحتا اعلام می کند که تدبیر همه عالم به صورت استقلالی با خداوند است و کسانی که به امر الهی «وسیله» معرفی شده اند هیچگونه استقلالی از خود ندارند و تنها به اذن و اراده الهی است که می توان آنها را واسطه بین خود و خداوند قرار داد. 

سوالی که شاید در اینجا مطرح شود آن است که برای تقرب به درگاه الهی چه نیازی به واسطه است و اصولا مگر نمی توان مستقیما از خداوند استمداد کرد؟ 

در پاسخ به این سوال باید گفت که، اولا: تقرب به درگاه الهی بدون استمداد از وسیله، غیر ممکن نیست. اما بی تردید با کمک گرفتن از آن تاثیر به مراتب بیشتری خواهد داشت. ثانیا: واسطه معرفی شدن معصومین علیه السلام حکمتهای خاص خود را دارد از جمله اینکه : 1- آنها انسانهایی مثل خود ما هستند و از این رو راحت تر می توان با آنها ارتباط عاطفی و معنوی برقرار کرد. 2- از آنجا که معصومین علیه السلام در همه شئون زندگی اسوه و الگوی بشریند، «وسیله» قرار داده شدن آنها عاملی است برای توجه بیشتر به آنها و الگو گرفتن از آنها در تمام حرکات و سکنات زندگی.

با توجه به آنچه گفته شد روشن می شود که شیعیانی که می گویند «یا علی مدد» به هیچ وجه به دید استقلالی و در عرض خداوند به علی علیه السلام نمی نگرند بلکه تنها تلاش می کنند حضرت را در پیشگاه خداوند واسطه و وسیله قرار دهند تا بدین طریق خداوند عنایت خاص خود را شامل آنها فرماید و تردیدی نیست که «یا علی مدد» گفتن به این معنا، هیچ گونه اشکالی ندارد بلکه به نوعی عمل به آیه ای است که مومنان را دعوت می کند برای تقرب به درگاه الهی، «وسیله» ای انتخاب کنند. [3] 

پی نوشت ها:

[1] بحار الانوار/ 2/ 90.

[2] وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاۆُکَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّهَ تَوّابًا رَحیمًا،و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‏کردند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‏گذاردند)، به نزد تو می‏آمدند؛ و از خدا طلب آمرزش می‏کردند؛ و پیامبر هم برای آنها استغفار می‏کرد؛ خدا را توبه پذیر و مهربان می‏یافتند. نساء/64. برای آگاهی بیشتر رجوع شود به کتاب: فی رحاب اهل البیت، التوسل ص 18 و 19.

[3] برای کسب اطلاعات بیشتر درباره مبحث توسل می توانید به تفسیر نمونه و المیزان ذیل آیه 35 سوره مائده و آیه 64 سوره نساء مراجعه فرمائید.

 منبع:جام

211008