عقیق: پدر و مادر نسبت به فرزند خود واسطه در آفرینش هستند و خداوند به خاطر اینکه پدر و مادر باعث به وجود آمدن فرزند می شوند، نیکی و شکرگزاری به آنها را هم ردیف شکرگزاری خویش قرار داده است. پدر و مادر به خاطر اینکه یک انسان را به وجود می آورند و با تمام سختی ها او را بزرگ می کنند و به جامعه انسانی تحویل می دهند شایسته تکریم و نیکی هستند و اگر این نیکی و تکریم نباشد پدر و مادر دیگر انگیزه ای برای به وجود آوردن فرزندان ناسپاس نخواهند داشت و نسل بشری را در مخاطره انقراض و از بین رفتن قرار خواهند داد.
توجه به مقام مادر و عظمت رنجی که برای فرزند تحمل کرده، زمینه از آشنایی با جایگاه مادر است از همین رو امام سجاد(ع) فرمودند: حق مادرت این است که بدانی او تو را به گونه ای حمل کرد که هیچ کس دیگری را چنین حمل نمی کند و تو را از ثمره قب ود چیزی عطا کرد که هیچ کسی به دیگری نمی دهد و تو را با همه اعضای بدن خود حفظ کرد و باکی نداشت که خود گرسنه باشد و به تو غذا دهد، یا تشنه باشد و تو را سیراب کند یا خودش عریان باشد و تو را بپوشاند یا خود در آفتاب باشد و تو را در سایه قرار دهد و برای تو از خوابش بگذرد و تو را از سرما و گرما حفظ کرد تا برای او باشی. بدان که توان شکر او را نداری جز به یاری خدا و توفیق او. (1)
آگاهی از حق پدر و ارزش و منزلت وی گام نخست در احسان به او است. رسول خدا(ص) فرمودند: رضایت پروردگار در رضایت پدر و خشم پروردگار در خشم پدر است.
امام سجاد(ع) می فرمایند: حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو و تو شاخه او هستی و بدان که اگر او نبود تو نیز نبودی، پس هر گاه در خودت نعمتی یافتی که شادمانت می کند بدان که پدرت برای تو ریشه آن نعمت است و حمد خدا به جای آر و به اندازه آن نعمت ازا و شکرگذار باش. (2)
امام رضا(ع) در این باره فرمودند: بر تو باد به فرمانبرداری از پدر و نیکی به وی و فروتنی و خاکساری در برابر او و بزرگ داشتن و گرامی داشتن او و نیز آرام سخن گفتن در حضورش، زیرا پدر ریشه و پسر شاخه او است. اگر پدر نبود خدا پسر را هم تقدیر نمی کرد. اموال و آبرو و جانتان را برایشان بذل کنید که ... جان و مال تو برای پدر است، پس درد نیا از پدران به نیکی پیروی کنید و پس از مرگشان برای آنان دعا و طلب رحمت کنید. (3)
باید توجه داشت که بدرفتاری با پدر و مادر افزون بر کیفر اخروی زیان های دنیوی نیز دارد. بر پایه حدیثی قدسی، خدا فرمود: به عزت و جلال و بلندی شانم سوگند اگر عاق والدین عبادت همه پیامبران را انجام دهند از او نمی پذیرم. (4)
پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "ایاکم و عقوق الوالدین ریح الجنه لوجد من مسیره الف عام و لا یجرها عاق" بترسید از اینکه عاق پدر و مادر قرار گیرید زیرا بوی بهشت از هزار سال راه به مشام می رسد ولی به مشام عاق والدین نخواهد رسید.(5)
امام هادی(ع) نیز فرمودند: عقوق والدین موجب کاهش و مرگ افراد خاندان و ذلت و خواری دنیا می شود و به فرموده امام صادق(ع) از جمله پیامدهای دنیوی آزار والدین مانع شدن از اجابت دعا و هوا فضای معنوی را تاریک می کند.
مردى از رسول خدا(ص) سؤال کرد: حق پدر بر فرزند چیست؟ حضرت(ص) فرمودند: "لَا یُسَمِّیهِ بِاسْمِهِ، وَلَا یَمْشى بَیْنَ یَدَیْهِ، وَلَا یَجْلِسُ قَبْلَهُ، وَلَا یَسْتَسِبُّ لَهُ‏. (6)
پدر را با نامش نخواند، جلوتر از او راه نرود، پیش او ننشیند و با زشتکارى و اعمال ناروا پدر بى ‏گناهش را در معرض ناسزا و فحش مردم قرار ندهد.
در روایت آمده رسول خدا(ص) سه بار فرمودند: خوار و ذلیل شد، عرضه داشتند: یا رسول اللّه! منظورتان کیست؟ فرمودند: کسى که پدر و مادر پیر و سالخورده ‏اى دارد و با ترک احسان و خدمت به آنان وارد بهشت نشد. (7)

پی نوشت ها:
1- الفقیه، ج 2، ص 621؛
2- تحف العقول، ص 263؛
3- بحارالانوار، ج 71، ص 76 و 77؛
4- جامع السعادات، ج2، ص 271؛
5- تفسیر نمونه، ج،12 ص 97؛
6- کافى، ج 2، ص 158؛
7- تفسیر صافى، ج 3، ص 185

منبع:قدس