آيا هوش غير از عقل است ؟

عقیق:گاهی افرادی ديده می ‏شوند كه در مسائل علمی بسيار زيرك و با هوشند و ازديگران خيلی جلواند ، ولی همين اشخاص در مسئله زندگی و راهی كه بايدانتخاب كنند مثل آدمهای گيج و متحيراند ، افرادی كه هوششان در علميات‏ از اينها خيلی عقب تر است مصالح زندگی را بهتر و روشنتر می‏ بينند .

لذا اين فكر پيش آمده كه در انسان دو چيز است يكی هوش و يكی عقل ، بعضی با هوشترند و بعضی عاقلتر. ولی حقيقت اينست كه ما دو قوه نداريم يكی به نام عقل و ديگری به نام‏ هوش . افراد باهوشی كه در مسائل عملی گيج و مبهوت و متحيرند علتش همان‏ است كه عرض شد ، در اثر طغيان دشمنان عقل اثر عقلشان خنثی شده ، پارازيتها نمی‏ گذارند كه فرمان عقل خود را بشنوند . اينگونه اشخاص‏ پارازيت وجودشان زياد است ، نه اينكه در عقل خود كم و كسری داشته باشند.

تقوا و مجاهده اخلاقی و طهارت روح ، در آنچه‏ مربوط به حوزه عقل نظری است هيچگونه تأثيری ندارد . حتی فلسفه الهی نيز وابستگی به اين معانی اخلاقی ندارد . و اشاره كردم كه در عين حال به نحو ديگری تقوا و مجاهده اخلاقی در تحصيل معارف الهی مؤثر است .

اين مطلب‏ احتياج به بحث مستقل دارد و چون آنچه فعلا گفتم می ‏فرمايد »:قد احيی عقله ، و امات نفسه حتی دق جليله ، و لطف غليظه ، و برق له لامع كثير البرق ، فابان له الطريق ، و سلك به السبيل ، فتدافعته الابواب الی باب السلامه » ( 1 ) عقل خويش را زنده كرده و نفس‏ اماره را ميرانده است تا آنجا كه اثر اين مجا هدت در بدن وی ظاهر شده و استخوان وی را نازك و غلظت وجود وی را تبديل به لطافت كرده« .

در اين‏ موقع برقی شديد برای وی می‏جهد و راه را به او نشان می‏دهد و او را در راه‏ می‏ اندازد و پيوسته از اين در به آن در و از اين مرحله به آن مرحله او راحركت می ‏دهد تا می ‏رسد به آنجا كه باب سلامت مطلق است .« يهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلام و يخرجهم من الظلمات الی النورباذنه و يهديهم الی صراط مستقيم »( 2)

پی نوشت ها:

1 - نهج البلاغه ، خطبه . 218
2 - سوره مائده ، آيه 16 : [ خداوند به سبب آن ، كسانی را كه خشنودی‏ او را می‏ جويند به راههای سلامتی هدايت می‏كند ، و به اذن خويش ايشان را از تاريكيها به سوی نور بيرون می‏ برد ، و به راه راست هدايت می ‏نمايد ] .

10 گفتار / شهید مطهری

منبع:جام

211008