نگاهی به نوحه‌خوانی در ایران

عقیق:پیش از اسلام در ایران مداحی و مرثیه سرایی معمول بوده است و گواه آن، موجود بودن قدیمی‌ترین سند تاریخی مربوط به «سوگ سیاوش» است. نوحه‌ها پیش از اسلام در طول سال در سوگ یا برای بزرگداشت مقام پهلوانان از دست رفته یا اشخاصی که نزد مردم از اعتبار زیادی برخوردار بودند، اجرا می‌شد. از نظر تاریخی قدمت مناجات، روضه و نوحه خوانی از دیگر موسیقی‌های مذهبی بیشتر بوده است. بزرگان بسیاری در عرصه نوحه‌خوانی و روضه‌خوانی بودند که با تکیه بر داشته‌های آیینی، موسیقایی و نمایشی هنر ایرانی، دست به خلق آثاری زدند که هنوز بعد از گذشت چندین دهه از تولید آنها همچنان مبدا تولید بسیاری از نغمات موسیقایی ایام مذهبی به ویژه ایام سوگواری اباعبدالله الحسین(ع (هستند.

روضه و نوحه‌خوانی و مداحی از دیرباز مورد توجه مردم ایران بوده و هست، به ویژه اینکه این نوع نغمات موجب آرامش ذهنی و روانی مردم در ماه‌های محرم و صفر می‌شده است. روح الله خالقی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران می نویسد: «رسم عزاداری ایران از لحاظ نوحه خوانی با موسیقی ارتباط دارد. در گذشته نوحه‌خوانهای خوبی پیدا می‌شدند که به نغمات موسیقی آشنایی داشتند و آهنگ‌های نوحه را به سینه زنها و پامنبری‌ها می‌آموختند ولی حالا نوحه‌خوانی‌ها بازاری شده و کمتر نغمه دلفریبی دارد«.

تا قبل از قرار گرفتن ادوات موسیقی در کنار دسته‌های عزاداری، بیشتر نوحه‌خوانی‌ها و تعزیه‌ها، آوازی بوده است و این امر در مداحی‌های بسیاری از مداحان به ویژه مداحان معاصر دیده می‌شود، همچون آثار پر سوز و گداز صادق آهنگران و غلام کویتی پور. آسیب‌شناسی نوحه‌خوانی‌ در ایران، موضوعی است که در این مجال نمی‌گنجد و این مقدمه تنها به منظور آشنایی اجمالی با نغمات عاشورایی که منجر به خلق نوحه‌ها و روضه‌ها می‌شده، نقل شد. در زیر به معرفی برخی مداحانی که در طول کارشان به سمت موسیقی و خوانندگی کشیده شدند، می‌پردازیم.

* غلامعلی کویتی‏‌پور، مداح و خواننده‌ای است که در سال 1356 به خوانندگی مذهبی روی آورد و در ایام محرم در مراسم عزاداری نوحه می‌خواند. وی از مداحان معروف در زمان جنگ تحمیلی بود که از نوحه‌های معروف وی می‌توان به «غریبانه» و «چنگ دل» و «دل پریشانم» اشاره کرد. همچنین وی به مناسبت آزادسازی خرمشهر نوحه حماسی معروف «ممد نبودی ببینی» را به یاد شهید محمد جهان آرا خواند. کویتی پور، خود را نه مداح بلکه حماسه خوان می داند و علاوه بر خواندن تعداد زیادی نوحه و اشعار مذهبی و حماسی از جمله خوانندگانی است که در تولید و انتشار آثاری به قصد عزاداری محرم فعال بوده‌‌است.

آلبوم‌های معروف «غلامعلی کویتی‌پور» به نام «غریبانه 1 و 2» در سال 82 منتشر شد. این آلبوم به پیشنهاد مجتبی شاه‌علی مدیر موسسه فرهنگی و هنری نوای رامشه تهیه شد. برای انتخاب خوانندگان این آلبوم‌ها قرار بود از افرادی استفاده شود که صدایشان حزین باشد. در نهایت به این نتیجه رسیدند که از کویتی‌پور دعوت کنند. انتشار این آلبوم منجر به شکل‌گیری جریانی شد که پای بسیاری از آهنگسازان را برای کار در حوزه موسیقایی عاشورا باز کرد.

* صادق آهنگران، مداحی را از نوجوانی و با خواندن در هیات‌ها آغاز کرد. وی در زمان انقلاب شعارگو بود و پس از انقلاب به فعالیت در کمیته پرداخت. وی در 23 سالگی ازدواج کرده است و سه پسر و یک دختر دارد. وی درجبهه به خواندن دعاهای بین نماز، دعاهای کمیل، خواندن در سینه‌زنی‌ها و خواندن در هنگام عملیات‌ها می‌پرداخت. اولین نوحه‌ای که از وی بطور سراسری پخش شد، نوحه‌ «ای شهیدان به خون غلتان خوزستان درود» سروده حبیب الله معلمی بود که در جماران و در حضور حضرت امام خمینی (ع) خوانده شد و در همان‌روز چندبار از تلویزیون پخش شد. از جمله دیگر کارهای مشهور بعدی وی می‌توان به «ای لشگرصاحب زمان آماده باش» و «با نوای کاروان» اشاره کرد. وی تاکنون آثار خود را در قالب چند آلبوم موسیقی از جمله «مثنوی شهادت»، «داغ ازلی» و «دشت کربلا» ارائه کرده است.

* بنیامین بهادری، از 17-16 سالگی در کنار ساخت اشعار کلاسیک و ترانه‌های پاپ، برای بعضی از مداحان معروف، شعر و ملودی می‌ساخت. وی قبل از شروع به کار حرفه ای به مداحی و نوحه‌خوانی پرداخت و سپس به صورت حرفه‌ای آهنگسازی را شروع کرد.

البته در این میان خواننده‌هایی هم هستند که ر طول کار حرفه‌ای به نوحه‌خوانی و مداحی روی می‌آورند و در برخی آثارشان ثبت می‌شود که از جمله آنها می‌توان به »حسام‌الدین سراج»، آلبوم عاشورایی »علیرضا عصار« با نام«مولای عشق«، آلبوم «سلام آقا» باحضور »محسن چاوشی«، »رضا صادقی»،»محمد علیزاده«و «مهدی یغمایی»، »محسن شریفیان« با آلبوم » آلبوم ماتم 1 و 2 » و محسن یگانه

منبع:شبستان

211008