عقیق:آمدی؛ از سمتِ روزنه‌های امید و شکوفا کردی همه غنچه‌های
توحید را، تا بوستانِ حوائج را از عنایتت بیارایی و حاجتهایِ عاشقانت را قرین
اجابت نمایی. ای کاظم ترین بنده خدا، ای باب الحوائج! دستهای نوازشگرت را بر
سرهامان فرود آر که دیری است بر ضریحِ طلایی ات دخیل بسته ایم...." همزمان با
هفتم صفر و فرا رسیدن سالروز میلاد پربرکت حضرت امام موسی کاظم(ع)، ضمن تبریک این
روز خجسته به محضر ولی نعمتمان حضرت رضا(ع) فرازهای سیره زندگی هفتمین پیشوای شیعه
را در گفت‌وگو با حجت الاسلام والمسلمین حسینی قمی، استاد اخلاق و معارف اسلامی
مورد بررسی و واکاوی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جناب حسینی قمی! درباره شخصیت و سیره زندگی امام موسی
کاظم(ع) مطالب بسیاری مطرح شده است، اما مهمترین ویژگی برجسته ایشان را «کظم غیظ»
می‌دانیم، این خصلت چه معنایی دارد؟
- امام کاظم(ع) در میان سایر معصومین(ع) به صبر و کظم غیظ یا
فرونشاندن خشم شهرت دارند. پاسخ به این پرسش در نام مبارک این امام همام نهفته
است. کاظم در فارسی به معنای فردی است که کظم غیظ دارد. کظم غضب نمی‌گوییم. می‌گوییم: کظم غیظ!
یعنی هم غضب دارد، هم غیظ. می‌گویند: فلانی غیظ کرده است، یا فلانی
غضب کرده است.
غیظ وقتی است که انسان از شدت ناراحتی به قولی سرریز می‌شود.
یعنی بالاترین درجه غضب را غیظ می‌گویند. در توصیف بیشتر این مسأله نکته ای وجود
دارد، این که در شرایط خاصی ممکن است غیظ بر ما غالب شود اما بر ولی و حجت خدا که
امام معصوم است چیزی غالب نمی‌شود؛ بنابراین امام کاظم هم در حصرها و نظارتهای شدید
خون دل می‌خوردند، اما کظم غیظ داشتند. یعنی در برابر کفر ایستادگی می‌کردند و با
تدابیر الهی خویش مسیر درست را بر جامعه مسلمانان روشن می‌کردند.
از دیدگاه بلند هفتمین پیشوای شیعه فرونشاندن خشم و غضب
تحت چه شرایطی محقق می‌شود؟
- خشم و غضب آثار و پیامدهای مخرب و جبران ناپذیری دارد که
در کلام سایر معصومین(ع) نیز به آن بسیار تأکید شده است؛ چنانکه مولای متقیان
علی(ع) در این زمینه فرموده‌اند: «زنهار از خشم ، زیرا آغاز آن دیوانگی وانجامش پشیمانی
است.» بنابراین انسان ممکن است به دلیل کنترل نکردن خشم خود تصمیمات جبران‌ناپذیری
بگیرد، اما برای همه ما که پیرو معصومین(ع) هستیم توجه به روش و سیره آنها در
زندگی ضرورت بسیار دارد. امام کاظم(ع) الگوی کامل خویشتنداری و صبر در برابر مصایب
و مواجهه با دشمن هستند. آن حضرت با تکیه بر اندیشه الهی خویش هرگز خشمگین نمی
شدند و با مهر و عطوفت خویش از مقابل ناملایمات گذر می‌کردند و شاید یکی از
مهمترین دلایلی که آن حضرت به باب الحوائج شهرت یافته اند همین مهربانی و عاطفه
زاید الوصفی است که در وجود مقدس آن حضرت موج می‌زند.
یکی از راهبردهای امام کاظم(ع) برای خویشتنداری و
فرونشاندن خشم حلم و بردباری است، در این زمینه چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟
- به نکته خوبی اشاره کردید، زیرا فرونشاندن خشم نشأت گرفته
از جاذبه حلم خداست که در وجود مقدس همه معصومین(ع) و همچنین هفتمین پیشوای شیعه
متجلی شده است. یعنی اگر بردبار باشی می‌توانی بر خشم خود غلبه کنی تا کلامت منعکس
کننده حق باشد. آن امام همام در همین زمینه می‌فرمایند: «از نشانه‌های متقین این
است که در دین نیرومند، نرمخو و دوراندیش و با ایمانی مملو از یقین، حریص در کسب
دانش و دارای علم. توام با حلمند...» از دیدگاه امام کاظم(ع) حلم مهمترین مانع
برانگیخته شدن غضب و خشم است و آن حضرت حتی تأکید می‌کنند. «اگر حلیم نیستی، خود
را به حلم و بردباری بزن، زیرا کم است کسی که خود را شبیه قومی کند و از آنان به
شمار نیاید.» بنابراین می‌بینیم که حلم دروازه ورود به بخشش و کظم غیظ است.
در بخشی از گفت‌وگو به شهرت امام کاظم(ع) به باب الحوائج
اشاره داشتید و حال آنکه سایر ائمه هدی(ع) نیز به این ویژگی آراسته اند، اما چرا
این مسأله در مورد این امام همام مصداق دارد؟
- پرسش قابل تأملی است، زیرا ما در اسناد متقن دینی که مشتمل
بر روایات ائمه اطهار(ع) است هیچ روایتی مبنی بر اینکه صرفا امام کاظم(ع) باب
الحوائج هستند نداریم و همان‌طور که اشاره داشتید این صفت برای همه معصومین(ع)
متبادر است، اما این شهرت به باب الحوائج بودن حضرت موسی بن جعفر(ع) از گذشته‌های دور
تا امروز بیشتر در میان علما و عامه مردم رفته رفته جان گرفت و امروز همه ما ایشان
را به این صفت می‌شناسیم. چنانکه در مورد حضرت عباس(ع) نیز این مسأله شهرت دارد.
ضمن اینکه در احوال بسیاری از علما ثبت شده که در شداید و سختی ها به این امام همام
متوسل می‌شده اند و عنایات حضرت شامل حال آنها می‌شده و قطعا این مسیر همچنان
ادامه دارد و ما هم امروز در هر شرایطی که به حضرت متوسل می‌شویم قطعاً پاسخ می‌گیریم.
ضمن اینکه توسل به همه حضرات معصومین(ع) رسیدن به راه رستگاری است و همه آنها باب
مراد ما در دنیا و آخرت هستند.
منبع:قدس
211008
