'ادفع بالتی هی احسن' گوهر گمشده جامعه

از جمله مهم ترین چالش ها، اصطکاک ها و ابهام های زندگی ما شیوه های ارتباطی و تعاملی با انسان های دور و برمان است. این ضرورت مهم زمانی بغرنج تر می شود که در پیرامون خود تنوعی از سلایق و ذوائق را مشاهده می کنیم.
اما زمانی این زاویه های بغرنج و ابرهای تیره از آسمان روابط ما کنار می رود که به آن حقیقت روشن و متعالی که قرآن کریم نوید و مژده اش را می دهد نزدیک شویم. قرآن کریم در سوره حجرات آیه 10 می فرماید "انما المومنون اخوه" تعبیر برادر/خواهر در حوزه ارتباطی انسان ها از آن تعابیری است که دایره رحمت و الفت و انصاف و دستگیری را بسیار بیشتر از خانواده و قوم و قبیله می گستراند. به این معنا که لازم نیست ما همه از یک پدر و یک مادر - زاویه دید شناسنامه ای - به دنیا آمده باشیم که برای خطاب قرار دادن هم از صفت برادر یا خواهر استفاده کنیم، بلکه وقتی زاویه دیدمان را از مبدأ موروثی و خونی پدر و فرزندی به سمت وادی بینهایت ایمان(قرآن کریم درباره بی نهایت بودن سلوک در گستره ایمان از تعبیر زیبای "یا ایها الذین آمنوا آمنوا / ای کسانی که ایمان آورده اید ایمان بیاورید" بهره می گیرد) گسترش می دهیم درمی یابیم هر کسی که روح الهی در او به برگ و بار نشسته و از دروازه های ایمان گذشته، برادر و خواهر ماست و همه سر سفره مشترکی که خداوند گسترانده نشسته ایم.

آیت الله جوادی آملی در کتاب "انتظار بشر از دین" فصل "تبیین انتظار بشر از دین از راه انسان شناسی"، دایره بحث ارتباط دو انسان با هم را در شقوق مختلف آن می کاود و می نویسد: "انسان مسلمان در حوزه غیر اسلامی و نسبت به انسان هایی که مسلمان و مومن نیستند ولی به اصول انسانی پای بندند باید بر اساس قسط و عدل رفتار کند: لا ینهیکم الله عن الذین لم یقاتلوکن فی الدین و لم یخرجکم من دیارکم أن تبروهم و تقسطوا الیهم ان الله یحب المقسطین / خدای سبحان شما را از کسانی که در کار دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده اند باز نمی دارد که به آنان نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید زیرا خدا دادگران را دوست دارد.

امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب در عهدنامه مالک اشتر در سخنی نورانی که از همین آیه استفاده شده فرمود: و أشعر قلبک الرحمه للرّعیه و المحبه لهم و اللطف بهم و لا تکونن علیهم سبعا ضاریا تغتنم أکلهم فانهم صنفان اما أخ لک فی الدین او نظیر لک فی الخلق/قلبت را پوشش رحمت برای مردم و دوستی با آنان و مهربانی با همگان قرار ده و همچون جانوری شکاری نباش که خوردن آن ها را غنیمت شمری، زیرا مردم بر دو دسته اند: دسته ای برادر دینی تو و دسته ای نیز در آفرینش با تو همنوعند. حضرت علی (ع) در این عهدنامه به مالک دستور می دهد با کافران سرزمین مصر عدالت را رعایت کند."