عقیق: مسجد اسم مکان و به معنای محل سجده است. این کلمه قبل از اسلام نیز رواج داشته است. پیش از اینکه رسول اکرم(ص) مسجدسازی را در مدینه شروع کنند، خدای تعالی در سوره اسراء ـ که مکّی است ـ واژه مسجد را درباره مسجد الحرام و مسجد الاقصی به کار برده است.
مسجد، کلمه ای مأنوس در میان عربها بوده است و به مکانهای مذکور، مسجد می گفته اند. در فرهنگ ادیان ابراهیمی، اماکن عبادی، نامی جز مسجد نداشته اند. بدین سبب، مسلمانان به مسجد الاقصی، حتی پیش از فتح شهر بیت المقدس و ورود مسلمانان به آن، مسجد می گفتند و پیوسته برای این محل در احادیث نبوی از نام مسجد، استفاده شده است.
اهمیت و احترام این مکان، در شرع مقدس اسلام بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا بهترین و محبوب ترین قسمت های زمین نزد خداست.
سکونت در جوار عرش الهی پاداش مسجد است. در فردای قیامت و کسب مغفرت گناهان از خداوند متعال یکی دیگر از فوائد و آثار رفت و آمد به مسجد است و فرشتگان از اهل مسجد دیدار می کنند و تسبیح زمین برای انسان های مسجدی یکی دیگر از آثار و برکات رفت و آمد به مسجد است. امام صادق (ع) می فرماید: «مَنْ مَشَى إِلَى مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ اللَّهِ فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ خَطَاهَا حَتَّى یَرْجِعَ إِلَى مَنْزِلِهِ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مُحِیَ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ وَ رُفِعَ لَهُ عَشْرُ دَرَجَاتٍ »؛ «کسی که به سوی مسجد گام بر می دارد بر هیچ خشک و تری پا نمی گذارد مگر اینکه از زمین اول تا هفتم برای او تسبیح می کنند». (1)
علاوه بر این، در برخی از روایات با تعبیری لطیف از مساجد به عنوان بازار آخرت یاد شده یعنی همان گونه که بازار محل خرید و فروش و مبادله کالا و متاع های دنیوی است، مسجد نیز محل کسب امور معنوی و اسبابی است که در سرای آخرت دارای کاربرد و تأثیر است. در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده: «المساجد سوق من السواق الاخرة قراها المغفرة و تحضتها الجنة»؛ «مساجد بازاری از بازارهای آخرت است از کسانی که به آن وارد می شوند با مغفرت پذیرای می شود و هدیه آنان بهشت است».
از سوی دیگر از آنجا که بیشترین اهتمام انسان مؤمن متوجه تهیه و تأمین اسبابی است که در سرای آخرت بدان نیاز دارد شوق و انس وی به بازار آخرت (مسجد) به مراتب بیش از علاقه او به بازارهای دنیاست و در جانب مقابل آنان که دنیا و حرص و آز بر متاع آن را وجه همت خویش قرار داده اند معمولاً سودجویی و سودگرایی انس بیشتری دارند. بنابراین طبیعی است که مؤمنین در هنگام رفتن به مساجد سعی کنند بر دیگران پیشی گیرند و به هنگام خروج دیرتر از همه مسجد را ترک گویند. و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار رفته و پس از همه خارج شوند و در برخی از روایات از آنان در رفتن به مسجد شتاب کرده و گوی سبقت را از دیگران می ربایند. به عنوان پرچمدار بهشتیان که در روز قیامت پیش از دیگران به بهشت وارد می شوید.
رفت و آمد به مسجد و مانوس بودن با این خانه الهی دارای برکات بیشماری است که به صورت عینی در زندگی افراد مانوس با آن به چشم می خورد.
باید توجه داشت فوائد علمی- اجتماعى و اخلاقی رفت و آمد به مسجد: فائده و بهره اى که از رفت و آمد و انس با مسجد نصیب انسان مسلمان می شود تنها ثواب بردن و در سراى دیگر مشمول لطف الهى واقع شدن نیست بلکه در همین جهان نیز فوائد و آثار اصلاح تربیتى علت اجتماعى و سیاسی فراوانى در سایه رفت و آمد به مسجد براى انسان مؤمن حاصل می شود.
در حدیثى از رسول اکرم (ص) آمده: «إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّجُلَ یَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لَهُ بِالْإِیمَانِ لِأَنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّه»؛ «هنگامى که دیدید مردى بر رفت و آمد به مسجد مداومت می کند وی را مؤمن بدانید. خداوند متعال می فرماید: تنها آنان که ایمان به خداوند دارند مساجد خدا را آباد می کنند».(2)
همچنین، ایشان در حدیثی دیگر می فرمایند: آنان که به نداى مؤذنین پاسخ گویند و به سوى مسجد می شتابند از اهل بهشت معرفى کرده اند.
علاوه بر آنکه در برخی از روایات صریحاً اهل مسجد را انسانهایى فرخنده و مبارک به شمار آورده اند در پاره اى دیگر از روایات وجود انسان های مسجدى را مایه رفع بلا و تأخیر در نزول خشم و غضب الهى بر جامعه شناخته اند.(3)
در حدیثى از پیامبر (ص) آمده است: «إِذَا نَزَلَتِ الْعَاهَاتُ وَ الْآفَاتُ عُوفِیَ أَهْلُ الْمَسَاجِدِ»؛ «به هنگام نزول بلا و آفت اهل مساجد سالم و محفوظ هستند».
از این رو است که فقها با استناد به تأکیدات خاص به رفت و آمد به مسجد نماز خواندن در مسجد را برای همسایه مسجد مستحب مؤکد شمرده اند و ترک نماز در مسجد توسط همسایه مسجد را مکروه شمرده اند. فقیه اهل بیت (ع) مرحوم سید محمد کاظم یزدى در عروة الوثقى می گوید: براى همسایه مسجد مکروه است که بدون عذرى مانند باران، نماز را در غیر آن مسجد بجاى آورد.
اما همسایه مسجد کیست؟ در برخى از روایات همسایه مسجد را چهل خانه از هر طرف ذکر کرده اند. در حدیثى از امیرالمؤمنین (ع) آمده: «حَرِیمُ الْمَسْجِدِ أَرْبَعُونَ ذِرَاعاً وَ الْجِوَارُ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ أَرْبَعَةِ جَوَانِبِهَا » . «حریم مسجد چهل ذراع و همسایه هاى آن چهل خانه از چهار طرف است». در حدیث دیگری، کسانى که صداى اذان را می شنوند به عنوان همسایگان مسجد معرفى شده اند.


پی نوشت ها:
1-( وسائل الشیعه، ج 3، ص 483)
2-( مستدرک الوسائل، ج 3، ص 362، باب 3، روایت 18.)
3-( حدیثى در مستدرک الوسائل، ج 3، ص 366، باب 6، روایت3)
منبع:قدس
211008