علت نامگذاری"غدیرخم"

غدیر در لغت به معنای آبریز و مسیل، و غدیر خم در جغرافیا، نام محلی است که به خاطر وجود برکه‌ای در این محل، که در آن آب باران جمع می­‌شده است، به این نام (غدیر خم) شهرت یافته است. غدیر در 3 - 4 کیلومتری جُحفه واقع شده و جحفه در 64 کیلومتری مکه قرار دارد که یکی از میقات‌های پنجگانه می‌باشد. در جحفه راه اهالی مصر، مدینه، عراق و شام از یکدیگر جدا می‌شود.غدیر خم به علت وجود مقداری آب و چندین درخت کهنسال، محل توقف و استراحت کاروانیان واقع می‌شد اما دارای گرمایی طاقت ‌فرسا و شدید بود.

بازخوانی واقعه غدیر

پیامبر اکرم بنا بر امر الهی، در سال دهم هجرت تصمیم به زیارت خانه خدا و بجاآوردن حج نمودند؛ لذا مردم را از این امر مطلع کردند و حتی برای آگاه‌ نمودن اهالی مناطق مختلف، قاصدانی را به آن شهرها گسیل داشتند. نقل شده تعداد جمعیتی که به همراه حضرت از مدینه خارج شده بودند بیشتر از 120000 نفر بوده است؛ اما افراد بسیاری به غیر از این عده، نظیر اشخاصی که در مکه مقیم بودند و یا اشخاصی که از شهرهای دیگر خود به مکه آمده و در آنجا به حضرت ملحق شدند، به همراه پیامبر و با اقتدای به ایشان مناسک حج را در این سفر بجای آورده و رسول خدا (ص)را همراهی نمودند. پس از اتمام اعمال حج، شهر مکه را ترک نمودند و رهسپار مدینه شدند که در بین راه به محل غدیر خم رسیدند. هنگامی که رسول‌ اکرم در روز 18 ذی‌الحجه به وادی غدیر خم رسیدند و پیش از جدایی اهالی شام، مصر و عراق از میان جمعیت، جبرئیل امین از جانب خداوند بر ایشان نازل گردید و آیه: « یا أیها الرّسول بلّغ ما أنزل الیک من ربّک فان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله یعصمک من النّاس » را نازل نمود و از جانب حق تعالی، رسول اکرم (ص) را امر نمود تا حکم آنچه را که در قبل بر پیامبر درباره امام علی نازل گشته بود، به مردم ابلاغ نمایند. رسول خدا پس از نزول آیه، دستور توقف کاروانیان را صادر نمودند و امر فرمودند تا آنانی که پیشاپیش حرکت می‌نمودند، به محل غدیر بازگردند و افرادی که در پس قافله، عقب مانده بودند، سریعتر به کاروان در این وادی، ملحق شوند.

آن حضرت فریضه ظهر را در گرمای شدید به همراه جمعیت کثیر حاضر، ادا نمودند. هنگامی که حضرت از نماز فارغ گشت، از جهاز شتران، در همان محلی که به فرمان رسول خدا توسط صحابه آماده شده بود، منبری ساختند و وجود مقدس پیامبر اکرم (ص) بر فراز آن در آمدند و شروع به ایراد خطبه، با صدایی بلند و رسا نمودند؛ در حالی‌که جمعیت فراوان همراه پیامبر، بر گرداگرد حضرت جمع گشته بودند و به سخنان نبی‌اکرم (ص) گوش فرا می‌دادند و برخی از افراد نیز برای آنکه همگان از کلام ایشان مطلع گردند، سخنان آن حضرت را با صدایی بلند برای افرادی که دورتر قرار داشتند، تکرار می‌نمودند.

اعلام جانشینی حضرت علی(ع) در روز غدیر

پیامبر خدا(ص) در روز غدیر از دو ثقل سخن گفتند که اگر امت به آن تمسک جویید، گمراه نمی‌شوید و ثقل اکبر قرآن و ثقل اصغر، عترت آن حضرت هستند. سپس رسول خدا، دست امام علی(ع) را بلند نمود تا همه مردم، ایشان را در کنار رسول خدا مشاهده نمودند. در این هنگام رسول اکرم (ص) از حاضرین پرسیدند: « ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما اولی و مقدم­‌تر نیستم؟ مردم پاسخ دادند: « بله، ای رسول خدا.» حضرت در ادامه فرمودند: «خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین هستم و من نسبت به آنان از خودشان اولی و مقدم‌ می‌باشم.» آنگاه فرمودند: « پس هر کس که من مولای او هستم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) باز این جمله را تکرار نمودند و فرمودند: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می­‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا می­‌گذارد. سپس خطاب به مردم فرمودند: «ای مردم، حاضرین به غایبین (این پیام را) برسانند.» هنوز جمعیت متفرق نگشته بودند که بار دیگر جبرائیل نازل شد و از جانب خداوند، آیه: « ألیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دیناً» را بر پیامبر فرو فرستاد. هنگامی که این آیه نازل گردید، نبی اکرم (ص) فرمودند: «الله‌اکبر بر کامل ‌شدن دین و تمام گشتن نعمت و رضایت پروردگار به رسالت من و ولایت علی پس از من.» در این موقع، مردم به امیر مؤمنان، امام علی(ع) تهنیت گفتند. از جمله کسانی که پیشاپیش سایر صحابه، به امام علی تهنیت گفتند، ابوبکر و عمر بودند. عمر پیوسته خطاب به امیر مؤمنان می‌گفت: « بر تو گوارا باد ای پسر ابی‌طالب، تو مولای من و مولای هر مرد و زن با ایمان گشتی.»

110 تن از صحابه و 84 تن از تابعین پیامبر(ص) روای حدیث غدیر

هیچ حدیثی به اندازه حدیث غدیر توسط صحابه و تابعین و در میان بزرگان و محدثین اهل سنت ادوار مختلف نقل نشده است. هنگامی که به راویان حدیث غدیر می‌نگریم، در مرتبه نخست نام اهل‌ بیت گرامی رسول خدا (ص) یعنی امام ‌علی (ع)، فاطمه زهرا (س)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) دیده می‌شود و در مرتبه بعدی نام حدود 110 تن از صحابه پیامبر اسلام به چشم می‌خورد که در این میان، نام افرادی شاخص از میان صحابه همچون: 1- ابوبکر بن ابی­‌قحافه 2- عمر بن ‌الخطاب 3 - عثمان بن عفان 4- عایشه بنت ابی‌بکر 5- سلمان فارسی 6- ابوذر غفاری 7- عمار یاسر 8- زبیر بن‌ عوام 9-عباس بن عبدالمطلب 10- ام سلمه 11- زید بن ‌ارقم 12- جابر بن عبدالله‌ انصاری 13- ابوهریره 14- عبدالله ‌بن ‌عمر بن ‌الخطاب و... توجه آدمی را به خود جلب می‌کند که تمامی آنان در محل غدیر حاضر بوده‌اند و حدیث غدیر را بدون واسطه نقل نموده‌اند. همچنین در میان تابعین، حدیث غدیر از 84 تن از تابعین نقل شده است.

غدیر در آیینه قرآن کریم:

از منظری دیگر، آنچه که بر گونه غدیر، رنگ جاودانگی می‌زند؛ و اهمیت این واقعه را مضاعف می‌گرداند، نزول 2 آیه از قرآن‌کریم، یکی آیه 67 سوره مائده و دیگری آیه 3 سوره مائده، در ارتباط با این رویداد بزرگ است که طبق نظر مفسران نام‌آور شیعه و سنی، شأن نزول این آیات، مربوط به واقعه غدیر خم می‌باشد. بر این اساس و بر طبق آنچه که گذشت، به خوبی آشکار می‌گردد یکی از مهمترین وقایع تاریخ پرفراز و نشیب اسلام که در بین عامه مسلمانان، واقعه‌ای مسلم، پذیرفته شده و قطعی تلقی می‌گردد، واقعه غدیر خم است.

پی نوشت ها:

1-( کتاب ارزشمند الغدیر، علامه امینی(ره))

2- (کتاب خط روشن، حجت‌الاسلام مشکوری)

3- (بیانات مقام معظم رهبری4/ 9/ 89)

منبع:ایسنا

211008