عقیق: یاری رساندن به اهل بیت را می توان به دو قسمت عمده و اساسی تقسیم کرد. قسمت اول صفات اصلی و پایه ای است که هر شیعه فارغ از بحث زمان و مکان می بایستی به آن معتقد و ملتزم باشد خواه آن شیعه و محب در زمان امام علی (ع) زندگی کند یا در زمان غیبت کبری امام زمان (عج).

این صفات و ویژگی های عمومی را می توان تا آن‌جا مهم و اساسی دانست که عدم وجود آن در شخص نه تنها سبب می شود که وی توان یاری امام زمان (عج) و حجت الله را در زمان خویش نداشته باشد، بلکه در صورت غفلت و بی‌توجهی قاصرانه از دایره شیعیان خارج شود.
به هر جهت هر شیعه و محبی که قصد دارد امام زمان خویش را در ضروریات زمان که در هر شرایطی متفاوت است یاری دهد ناچار باید در حد توان ممکن در ابتدا متخلق به این صفات شود.
این صفات را می توان به صورت گسترده و همه جانبه ای در احادیث اهل بیت عصمت و طهارت جستجو کرد. یکی از صفات بسیار اساسی و بنیادین برای یاری حجت خداوند بر روی زمین داشتن صفت تقوی و پرهیزکاری است تا آن جا که اهل بیت عصمت بارها و موکد به این موضوع اشاره کرده اند.

امام باقر(ع): حمران‌بن‌اعین در دنیا و آخرت شیعه ما است

حمران بن اعین از حواریون و یاران خاص امام محمد باقر (ع) و امام صادق (ع) است وی از ثقات شیعه است و به تقوی و عرفان شهرت زیادی داشته است. همچنین وی از راویان حدیث بوده و در نگاه اهل بیت از ارزش و احترام ویژه‌ای برخوردار است.
تا آن جا که روزی خدمت امام باقر(ع) رسید و به امام عرض‌کرد: «من با خدا عهد کرده‏ام‏ که‏ از مدینه‏ خارج‏ نشوم‏ مگر اینکه‏ جواب‏ یک‏ سؤال‏ مرا بدهى». امام فرمود: «بپرس.»‏ عرض‌کرد: «آقا من‏ از شیعیان‏ شما هستم‏؟» حضرت فرمود: «بلى‏ در دنیا و آخرت‏.»(1)
این گفتار امام باقر (ع) در شأن حمران بن اعین که شیعه بودن وی را مورد تایید قرار می دهد مدال افتخاری است بر سینه حمران. هرچند که حمران در صفات و ویژگی های بسیاری از جمله علم و امین بودن در تاریخ مورد ستایش قرار گرفته است، اما می‌توان یکی از صفات اصلی و عمومی که هر شیعه باید به آن متخلق باشد را تقوی دانست که در حمران نمود فراوانی داشته است.

اظهار دوستی اهل بیت به تنهایی کافی نیست

بررسی موضوع تقوی در یاران اهل بیت و سخنان معصومین مبحث بسیار گسترده و پیچیده ای است و تا آن جا مورد توجه و اهمیت قرار دارد که امام باقر(ع) در حدیثی مفصل فردی را که فاقد تقوی باشد جزو شیعیان بر نمی شمارند.
امام باقر(ع) خطاب به جابر می‌فرمایند: «آیا کسى که خودش را به شیعه نسبت مى‏دهد همین مقدار که اظهار دوستى با ما اهل بیت را کند برایش کافى است؟ به خدا قسم شیعه ما نیست مگر کسى که از خدا بپرهیزد و فرمانبردار او باشد.»(2)

بین خداوند و کسی خویشاوندی نیست

امام باقر(ع) بیانات خود را برای جابر شرح می‌دهد و در انتهای حدیث می‌فرماید: «اى جابر! سخنان مردم در تو تأثیر نگذارد، آیا همین بس است که کسى بگوید من على را دوست دارم و پیرو او هستم، ولى کارى نکند و اگر بگوید: من رسول خدا را دوست دارم و رسول خدا بهتر از على است، سپس به شیوه و روش او عمل نکند و سنت او را پیروى نکند، محبّت پیامبر نفعى به حال او ندارد. پس از خدا بپرهیزید و براى آنچه نزد خدا هست عمل نمائید؛ زیرا بین خدا و کسى خویشاوندى نیست، بلکه محبوبترین بندگان نزد خداوند و ارجمندترین ایشان نزد او با تقواترین آنهاست و عمل‏کننده‏ترین آنها به طاعت اوست.»

هر کس مطیع خداست، دوست ماست

امام محمد باقر در ادامه این موضوع مهم را به جابر تذکر می دهد که؛ «هر کس مطیع خداست، دوست ماست و هر کس نافرمانى خدا کند دشمن ماست و فرداى قیامت به ولایت ما نمى‏رسد مگر به وسیله فضیلت و پرهیز از گناه.»(3)
با مطالعه این احادیث می‌توان دانست که داشتن تقوی و پرهیز از گناه یکی از اصلی‌ترین صفاتی است که هر انسانی که علاقه دارد جزو شیعیان علی ابن ابی طالب (ع) باشد باید در خود ایجاد و تقویت کند.
این تاکیدات بسیار متعدد و متفاوت در احادیث اهل بیت به شدت فراوان است تا آن جا که این سوال را در ذهن هر محققی ایجاد می کند که چرا اهل بیت عصمت و طهارت تا به این اندازه بر صفت تقوی تاکید داشته‌اند که نه تنها آن را جزو صفات یک شیعه دانسته اند بلکه ولایت و دوستی خود را در صورتی سودمند دانسته اند که فرد خود را ملزم به تقوی و پارسایی کرده باشد.

امام باقر(ع): ما را با ورع یاری کنید

امام باقر (ع) خود در حدیثی دیگر می فرمایند که :«ما اهل بیت را با ورع یاری کنید»(4) در حقیقت اهل بیت به مسئله تقوی رویکردی چند سویه دارند. به یک بیان تقوی و پرهیزکاری را از صفات ضروری و واجب هر شیعه می دانند و از سوی دیگر از یاران و اصحاب خود می خواهند که آنان را با ورع و پرهیزکاری یاری دهند.
بی شک صفت تقوی و ورع در انسان به طور فردی و اجتماعی دارای آثار و تبعات خاص و منحصر به فردی است که امام معصوم تا بدین اندازه به آن سفارش و تاکید کرده است.
برای فهم اثرات تقوی و پرهیزکاری بهترین منبع را می توان قرآن و احادیث اهل بیت معرفی کرد و مصادیق آن را می توان در یاران خاص و مخلص اهل بیت پیدا نمود، اما می توان به راحتی دانست گستره این موضوع تا آن جا وسیع است که نیاز به نگارش چندین کتاب دارد.
نگاه این مقاله به موضوع تقوی از آن جهت است که چرا متخلق شدن به این صفت در یاری اهل بیت موثر است. به بیان دیگر تقوی چه اثری در فرد و اجتماع ایجاد می‌کند که به وسیله آن می‌توان امام زمان را یاری‌کرد.
برای پاسخ به این سوال که تقوی چه اثری در یاری اهل بیت دارد، بهترین و مناسب ترین منبع برای جواب به این سوال احادیث اهل بیت عصمت و طهارت است.(5)
یکی از مهم ترین و اساسی ترین اثرات تقوی در یاری اهل بیت را می توان تاثیری دانست که در جذب روحی و روانی مردم دارد به بیان دیگر رعایت تقوی را می‌توان نوعی تبلیغ برای دین دانست. تا آن جا که اهل بیت در احادیث گران‌بهای خود به این موضوع اشاره‌های بسیار فراوانی داشته اند.(6)

پی نوشت‌ها:
1_ (زندگانى امام سجاد(ع) و امام محمد باقر(ع)/ ترجمه بحار الأنوار/ باب هشتم/ زندگى اصحاب آن جناب و خلفاء زمان او/ صفحه 228)

2_(مشکاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى/ متن 107/ فصل اول/ در صفات شیعه .../صفحه 105)

3_(حدیث طولانی و مفصل است و علاقه مندان به مرجع مراجعه کنند)

4_(أصول الکافی/ ترجمه مصطفوى/ جلد‏3/ صفحه 125)

5_(از آن جهت که این موضوع بسیار گسترده است، دوستان علاقه مند به کتب حدیثی معرفی شده رجوع کنند.)