مسجد الحرام:

نام مسجدِ گرداگرد خانه کعبه، مسجدالحرام است. این مسجد مقدس ترین و معروف ترین مسجد در اسلام بشمار مى رود. نماز گزاردن در این مسجد ثواب بسیار دارد و داراى آداب و اعمال خاصى نیز هست.

خانه کعبه:
کعبه، بیت الله الحرام، بیت العتیق، خانه خدا، قبله مسلمانان، ساختمان چهار گوشه مسقّفى است در داخل مسجدالحرام، نماى ظاهرى خانه از سنگ سبز مایل به خاکسترى است که از کوههاى مکه آورده اند.
پرده کعبه:
گفته شده براى نخستین بار حضرت اسماعیل پرده اى بر روى کعبه کشیده است. بعدها قریش نیز چنین مى کردند و پرده دارى کعبه براى آنان منصبى ویژه به حساب مى آمد. در روایات اهل بیت، گرفتن پرده کعبه و تضرّع و دعا در آن حال آمده است و نقل شده که حضرت على بن الحسین علیه السلام فراوان چنین مى کردند.

ارکان کعبه:
چهار زاویه کعبه را ارکان کعبه گویند که هر یک نام خاصى دارد.رکن شمالى را «عراقى» رکن غربى را «شامى» رکن جنوبى را «یمانى» و رکن شرقى را رکن «اسود» مى نامند، چون حجرالاسود در این رکن است.

حجرالاسود :
حجرالاسود یا سنگ سیاه، از اجزاى بسیار مقدس خانه کعبه است. حجرالاسود در گوشه شرقى، به ارتفاع یک متر و نیم از زمین قرار گرفته است. در روایات شیعه و سنى نقل شده که حجرالاسود از سنگهاى بهشتى است که همراه آدم علیه السلام به زمین آمده است، همچنین در روایتى از رسول خدا صل الله علیه وآله حجرالاسود به منزله
دست راست خداوند خوانده شده که در روى زمین قرار گرفته است و مردم با دست کشیدن بر آن و بوسیدنش، گویى با خدا بیعت و اطاعت خدا را تثبیت مى کنند.
در روایت آمده است که این سنگ در آغاز سفید بوده، اما گناهانى که فرزندان آدم انجام داده اند آن را سیاه کرده است. استلام و بوسیدن حجرالاسود، مورد سفارش روایات قرار گرفته و در نقلها آمده که رسول خدا صلى الله علیه وآله مقیّد به استلام و بوسیدن آن بوده اند. در ازدحام کنونى، استلام حجرالاسود بسیار مشکل است و موجب آزار دیگران مى شود و بخصوص براى خواهران که با نامحرمان برخورد خواهند کرد خالى از اشکال نیست. با توجه به این نکات، چنانکه استلام حجر براى حاجى به راحتى مقدور نبود بدان اصرار نورزد و خانمها از آن خوددارى کنند.

ملتــزم :
قسمتى از دیوار کعبه را که در یک سوى آن حجرالاسود و در سوى دیگرش باب کعبه قرار دارد «ملتزم» مى نامند. این محل از آن روى ملتزم نامیده شده است که مردم در آن قسمت به دیوار ملتزم مى شوند و دعا مى خوانند. از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است که فرمود: ملتزم محلى است که دعا در آنجا مستجاب مى شود و هیچ بنده اى نیست که در آنجا خدا را بخواند و خداوند دعایش را مستجاب نکند.

حطیــم :
یکى از نقاط مقدس، که میان درب خانه کعبه و حجرالاسود قرار دارد نقطه اى است که آن را «حطیم» مى نامند و گفته اند حطیم ما بین حجرالاسود و مقام ابراهیم و زمزم و حجراسماعیل است.

حجر اسماعیل:
در قسمت شمالى کعبه، دیوارى به ارتفاع 30/1 متر وجود دارد که قوسى شکل است و حجر اسماعیل نامیده مى شود. حجر اسماعیل نیز یادگارى است از زمان ابراهیم و اسماعیل که خانه کعبه را بنا کرده اند.نقلهاى تاریخى حکایت از آن دارد که اسماعیل در همین قسمت کنار بیت الله الحرام زندگى مى کرده و خیمه گاه او در همین جا بوده است. مادرش هاجر نیز با وى در این مکان مى زیسته و پس از رحلت در آنجا دفن شده اند .

مقام ابراهیم :
یکى از نقاط بسیار مقدس مسجدالحرام، محلى است که مقام ابراهیم نامیده مى شود. این مقام یکى از شعائر الهى خوانده شده و آن سنگى است که حضرت ابراهیم علیه السلام بر آن ایستاد و بناى خانه کعبه را بالا برده است. بر روى این سنگ اثرى از پاى ابراهیم علیه السلام دیده مى شود، و اکنون در مسجد الحرام در فاصله 13 مترى کعبه، در یک ضریح کوچک و محفظه بلورین نگهدارى مى شود. حاجیان باید نماز طواف واجب را نزد مقام ابراهیم بجاى آورند.
 

زمــزم :
چاه زمزم از دیگر آثار قدیمى مسجدالحرام است. این چاه در قسمت شرقى مسجدالحرام و کمى فاصله با حجرالاسود قرار دارد، و همانند دیگر مشاهد حج، از آثار ابراهیم و اسماعیل و هاجر است. اکنون در کنار صحن مسجدالحرام سردابى است که به چاه زمزم راه دارد و زائران در آنجا از آب زمزم مى نوشند.
در روایات اهل بیت علیهم السلام نوشیدن از آب زمزم مورد سفارش قرار گرفته است.

مسعى :
مسعى محلى است که حجاج باید در آنجا میان کوه صفا و مروه به سعى بپردازند. خداوند در قرآن از صفا و مروه به عنوان «شعائرالله» یاد کرده است، صفا و مروه دو کوه کوچکى است که صفا در دامن کوه ابوقبیس و مروه در دامن کوه قیقعان قرار دارد. فاصله این دو کوه امروزه به صورت سالنى دو طبقه ساخته شده است که محل سعى است و البته زائران شیعه در طبقه فوقانى سعى نمى کنند زیرا سعى باید بین دو کوه باشد.

منبع:شبستان

211008