عقیق: سیده فاطمه سادات کیایی: ایام کرونا با همه محدودیت‌ها، اتفاقات ناگوار و سختی‌هایی که به زندگی مردم تحمیل کرد برکات و خوبی‌هایی هم داشت که اتفاقات مثبتی را رقم زد. انگار کرونا آمده بود تا قدردان لحظه‌ها و ثانیه‌هایی باشیم که در روزمره کمتر به چشممان می‌آمد و در عین حال برای تغییر شرایط قدم‌هایی برداریم که به همدلی اجتماعی هم کمک کند و این در کنار همه ابتکاراتی بود که به واسطه همین محدودیت‌ها انجام شد.
در ایام محرم و صفر و تعطیلی هیئت‌ها یک طرح جذاب از برگزاری روضه‌های خانگی، این سنت حسنه و دیرینه ایرانی را دوباره به خانه‌ها آورد. شیوع بیماری و حکم عقل ایجاب می‌کرد که تا همه جوانب عقلی و عملی برای جلوگیری از شیوع بیماری سنجیده شود. در این شرایط روضه‌های خانگی کوچک اما مقدس دوباره به راه افتاد و خیلی از خانواده‌ها به سمت برگزاری روضه‌های کوچک و جمع و جور خانوادگی رفتند.
این اما آغاز ماجرای روضه‌های خانگی نبود. برگزاری روضه‌های خانگی از دیرباز در بین ایرانیان رونق داشته است. از مجالس کوچک و خودمانی گرفته که ولو با چند مستمع به تعداد انگشتان دست و یک بانی باصفا کار روضه و برپایی مجلس اهل بیت (ع) انجام می‌شده تا مجالس بزرگ‌تر چندده هزار نفره که هسته اولیه‌اش باز از همین روضه‌ها شکل گرفته و کم کم وسعت پیدا کرده است. پای ثابت همه این روضه‌ها یک چیدمان تقریباً یک شکل بود که تشکیل شده از سخنران و مداح و مخاطبین. ارکان هیئت در طول سالیان سال ثابت مانده و حتی در جریان برگزاری روضه‌های کوچک هم این ترکیب دست نخورده مانده. اهمیت روضه‌های خانگی در رشد معنوی و فرهنگی خانواده به ویژه آشنایی کودکان با فضای مذهبی هیئت، و آثاری که این روضه‌ها در زندگی دارند باعث شد تا بچه‌های مرکز تخصیصی احیای امر دانشگاه امام صادق (ع)، که برای عمل به فرمایشات رهبری برای طرح‌ریزی ایده‌ها و عملیاتی کردن آن گام بر می‌دارند به فکر بیفتند تا در زمینه برگزاری هر چه بهتر و غنی‌تر روضه‌های خانگی گام بردارند.
طرح سدره درست از همین نقطه کار خود را آغاز کرد. طرحی به یاری خانواده‌ها برای برپایی روضه‌های خانگی می‌آید و با در اختیار قرار دادن مداح و سخنران به آنان برای برگزار هرچه بهتر روضه‌ها کمک می‌کند.
همین مسئله بهانه‌ای شد تا در میزگردی در خصوص چگونگی راه اندازی و اجرای طرح سدره با سه تن از مسئولان این طرح احمدعلی صادقی مسئول مجموعه سدره، محمدرضا آذرافروزپور مسؤول هماهنگی جلسات و محمدحسین امیدی مسئول فضای مجازی طرح سدره به گفتگو بنشینیم که قسمت اول آن را در ادامه می‌خوانید:
*سدره کارش را از کی آغاز کرد؟ به نظر می‌رسد که فعالیت‌های سدره با ورود کرونا و رونق روضه‌های خانگی بیشتر شد.
صادقی: سال ۱۳۹۷ ورود به بحث خانواده از زوایای مختلف مورد توجه قرار گرفت و این مأموریت نیز به جامعه هیئتی ابلاغ شد. پس از مطالعه و بررسی‌های گسترده در این حوزه، ایده‌های مختلفی شکل گرفت که از جمله آن طرح سدره بود. سدره همزمان با ولادت حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) در سال ۱۳۹۸، فعالیت خود را آغاز کرد. اولین جلسه رسمی این طرح در ۱۳ دی‌ماه ۱۳۹۸، همزمان با شهادت حاج قاسم سلیمانی، برگزار و از آن زمان به بعد، می‌توان گفت که فعالیت‌های این طرح به طور جدی شروع شد.
ایده اصلی این طرح، توسعه روضه‌های خانگی در فضای آپارتمانی بود. در شهرهایی مانند تهران، بسیاری از افراد به دلیل محدودیت‌های فضا، امکان برگزاری روضه‌های بزرگ با جمعیت ۲۰ یا ۳۰ نفر را ندارند، بنابراین، این طرح بر این اساس طراحی شد که خانواده‌ها بتوانند در محیط خانه خود و با جمعیت محدود، روضه‌خوانی داشته باشند.
در این راستا، با نهادهایی مانند حوزه‌های علمیه، بسیج مداحان و جامعه خانه مداحان همکاری‌هایی صورت گرفت و برای انتخاب مداحان، فرایندی طراحی شد که شامل مصاحبه اولیه و معرفی مداحان به خانواده‌ها بود. در حال حاضر، حدود ۸۷ مداح با این طرح همکاری می‌کنند و نزدیک به ۹۵۰۰ جلسه روضه‌خوانی در طول پنج سال گذشته برگزار شده است.
این جلسات در سراسر کشور برگزار می‌شود، اما تمرکز اصلی ما بر توسعه فعالیت‌ها در استان تهران است.
هدف اصلی این است که این طرح در سطح کشور گسترش یابد. ما معتقدیم که هر استان باید با توجه به فرهنگ و شرایط بومی خود، این فعالیت‌ها را راه‌اندازی کند. اگر گروه‌های مردمی، هیئت‌ها یا نهادهای محلی در استان‌های دیگر تمایل به راه‌اندازی چنین طرحی داشته باشند، ما آماده انتقال تجربیات و دانش خود به آن‌ها هستیم. البته در حال حاضر، تمرکز اصلی بر توسعه فعالیت‌ها در استان تهران است.
*برخی از ورودها در حوزه ستایشگری، گاهی ممکن است فضای سنتی و معنوی روضه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. این روضه‌ها در اصل توسط مردم شکل گرفته و پایه‌گذاری شده‌اند، اما دخالت‌های بیرونی ممکن است این فضای قدیمی و مردمی را تغییر دهد. برای جلوگیری از این اتفاق چه کرده‌اید؟
صادقی: برای جلوگیری از این اتفاق در طرح سدره، تلاش شده است که مردمی بودن روضه‌ها حفظ شود و در عین حال، جهت‌دهی مناسب نیز صورت گیرد. هدف این است که این دو موضوع (حفظ مردمی بودن و جهت‌دهی) با هم در تضاد نباشند.
مثلاً سعی شده است که از بیرون به روضه‌ها نگاه شود و دخالت مستقیم در مباحث سخنرانان یا جزئیات برگزاری جلسات انجام نشود. اگر هم سیاست‌گذاری‌هایی انجام می‌شود، به صورت کلی و بدون تأثیر منفی بر فضای مردمی روضه‌ها باشد.
مسیری که در پیش گرفته‌ایم، این است که خودمان به‌طور مستقیم برگزارکننده جلسات نباشیم، بلکه مردم را تشویق کنیم تا خودشان فعالانه جلسات روضه‌خوانی را برگزار کنند. در این راستا، به آموزش آداب برگزاری جلسات خانگی به مردم پرداخته‌ایم تا بتوانند به‌طور مستقل و با هماهنگی‌های لازم، این جلسات را مدیریت کنند.
به این ترتیب، هدف ما این است که فرهنگ برگزاری روضه‌های خانگی را در میان مردم نهادینه کنیم، بدون اینکه دخالتی در مردمی بودن و خودجوشی این جلسات داشته باشیم.
به عنوان مثال، در یکی از جلسات به صاحب‌خانه (یکی از خانم‌های فعال و خوش‌سابقه) پیشنهاد شد که از مداحان خانم استفاده کنند. این پیشنهاد بر اساس نیاز و درخواست میزبان بود. اگرچه در برخی جلسات، سخنرانان مرد عملکرد خوبی داشتند، اما در این مورد خاص، استفاده از مداحان خانم نتیجه بهتری داشت.
در این فرایند، مخاطب‌شناسی بر اساس نیاز میزبان انجام می‌شود. میزبان جلسه، اطلاعات لازم را در اختیار ما قرار می‌دهد و ما بر اساس آن، مداح یا سخنران مناسب را انتخاب می‌کنیم. این رویکرد باعث شده است که جلسات با استقبال خوبی مواجه شوند و حتی در برخی موارد، منجر به برگزاری مستمر جلسات شده است. به عنوان مثال، در منطقه دو تهران، یک خانم محترم از سال ۱۳۹۹ به صورت هفتگی و در ایام مناسبتی جلسات روضه‌خوانی برگزار می‌کنند. این جلسات در محدوده خیابان ایران و شهدا به‌طور مستمر ادامه دارد. همچنین، در میدان حسین‌آباد، جلساتی برگزار می‌شود که به‌طور منظم و با تعامل خوبی همراه است.
با وجود موفقیت‌های بسیاری که در برگزاری جلسات داشته‌ایم، گاهی با محدودیت‌هایی مانند کمبود ظرفیت یا زیرساخت‌های لازم مواجه می‌شویم. با این حال، تلاش می‌کنیم تا با بهبود فرآیندها و استفاده از تجربیات گذشته، این چالش‌ها را برطرف کنیم.
*از آنجایی که اغلب جلسات مربوط به روضه خانگی زنانه است و ما در این سال‌ها کمتر شاهد حمایتی در خصوص روضه‌های خانگی زنانه و نظارت روی سخنرانان بودیم سدره توانسته در این مورد کاری بکند؟
آذرافروزپور: جلسات زنانه با استقبال بسیار خوبی مواجه شده‌اند، به‌ویژه در بخش محتوایی که برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است.
با این حال، یکی از چالش‌ها این است که برخی میزبانان ترجیح می‌دهند از مداحان مرد استفاده کنند. برای مدیریت این موضوع، تدابیری اندیشیده‌ایم. به عنوان مثال، حداقل سنی برای مداحان در نظر گرفته‌ایم و به میزبانان توصیه می‌کنیم که جلسات را در فضایی برگزار کنند که دسترسی به مداحان آسان‌تر باشد و حریم خصوصی خانم‌ها رعایت شود. در مورد محتوای جلسات، سعی می‌کنیم موضوعات متناسب با مناسبت‌های مختلف (سیاسی، فرهنگی، بین‌المللی و …) را در نظر بگیریم. به‌ویژه بر موضوعات مرتبط با خانواده، روابط زن و شوهر و مسائل همسران تأکید داریم. با این حال، ما محتوای از پیش تعیین‌شده را به سخنرانان یا مداحان تحمیل نمی‌کنیم، بلکه سرفصل‌هایی را به آن‌ها ارائه می‌دهیم تا بر اساس آن‌ها مطالعه و برنامه‌ریزی کنند.
ارتباط ما با میزبانان جلسات بسیار مهم است. ما سعی می‌کنیم نیازها و انتظارات آن‌ها را درک کنیم و بر اساس خط فکری و اندیشه‌ای که دارند، جلسات را برنامه‌ریزی کنیم. هدف این است که در خدمت همه دوستان و میزبانان باشیم و جلساتی مفید و سازنده برگزار کنیم.
*بازخورد مخاطبین در استفاده از این طرح چطور بوده و چطور برنامه‌ریزی شده که از این بازخوردها برای بهتر شدن طرح استفاده شود؟
آذرافروزپور: پایه اساسی کار ما ارزیابی جلسات است. این ارزیابی شامل بررسی اتفاقات جلسه، کیفیت ارائه‌ها و رضایت مخاطبان از سخنران و مداح است. این ارزیابی به چند پارامتر کلیدی برمی‌گردد یکی کیفیت سخنرانی از نظر محتوایی و فنی که بررسی می‌کنیم محتوا چقدر غنی و ارائه چقدر حرفه‌ای بوده است و مورد بعدی تناسب محتوا با شرایط میزبان که سعی می‌کنیم محتوای ارائه‌شده با مسائل و نیازهای خانواده میزبان هماهنگ باشد.
هنگام ثبت درخواست جلسه، از میزبان می‌پرسیم که چه موضوعاتی مد نظرشان است. برخی میزبان‌ها به طور واضح بیان می‌کنند که مثلاً فرزند نوجوانی دارند و دوست دارند موضوعات مرتبط با سن بلوغ مطرح شود. برخی دیگر ممکن است جزئیات کم‌تری ارائه دهند. اما هرچه اطلاعات دقیق‌تر و کامل‌تری از شرایط خانواده و نیازهایشان به ما داده شود، سخنران می‌تواند محتوای بهتری آماده کند و جلسه هدفمندتر و مؤثرتر خواهد بود.
ما از ارزیابی‌ها برای بهبود اثربخشی طرح استفاده می‌کنیم. به عنوان مثال، اگر جلسه‌ای مختص اصحاب رسانه باشد، سخنران باید با فضای رسانه و مسائل مرتبط با آن آشنا باشد. در چنین مواردی، سعی می‌کنیم سخنرانانی را دعوت کنیم که با این قشر آشنا هستند و می‌توانند محتوای متناسب ارائه دهند.
ما ارزیابی‌ها را نه تنها برای بهبود کیفیت جلسات، بلکه برای ارتقای سطح محتوایی و فنی سخنرانان و مداحان نیز استفاده می‌کنیم. به طور کلی، ارزیابی‌ها به ما کمک می‌کنند تا جلسات بهتری برگزار کنیم و نیازهای مخاطبان را به بهترین شکل برآورده سازیم.
* یک آماری از تعداد افرادی که با شما همکاری داشتند، به ویژه کسانی که ارتباط مستمر با سدره داشتند دارید؟
آذرافروزپور: حدود ۵۰ درصد از میزبانانی که برای اولین بار با ما جلسه روضه برگزار کرده‌اند، برای بار دوم نیز اقدام کرده‌اند. همچنین، بیش از ۳۰ درصد از این افراد برای بارهای بعدی نیز درخواست جلسه داده‌اند. این آمار به صورت پلکانی کاهش می‌یابد، اما این کاهش لزوماً به معنای عدم رضایت یا اقبال کم نیست. بخشی از این کاهش به این دلیل است که برخی میزبانان پس از یک یا دو جلسه، مستقیماً با مبلغ یا مداح مرتبط می‌شوند و جلسات خود را به‌صورت مستقل ادامه می‌دهند.
ما آمار رسمی از جلسات برگزارشده داریم، اما حدود ۵۰۰۰ جلسه از آمار واقعی، ما عقب‌تر هستیم. دلیل این است که برخی میزبانان پس از یک یا دو جلسه، دیگر از طریق ما درخواست نمی‌دهند و مستقیماً با مبلغ یا مداح هماهنگ می‌کنند. همچنین، برخی میزبانان تنها در مناسبت‌های خاص مانند شب عاشورا، شب هفتم محرم یا شب شهادت حضرت صدیقه طاهره جلسه برگزار می‌کنند و به‌طور منظم درخواست جلسه نمی‌دهند.
بسیاری از مخاطبان ما جزو قشر نو مذهبی هستند؛ افرادی که دسترسی کم‌تری به مداحان و سخنرانان دارند یا سابقه ارتباطی کم‌تری با روحانیت داشته‌اند. این افراد معمولاً در تهران زندگی می‌کنند و به دلیل تغییرات فرهنگی و اجتماعی، کمتر با هیئت‌های بزرگ مردمی مرتبط هستند. به‌ویژه جوانانی که برای تحصیل یا کار به تهران آمده‌اند و تشکیل خانواده داده‌اند، بیشتر به سراغ ما می‌آیند.
میزبانان به سدره اعتماد دارند، مطمئن هستند افرادی که از طرف ما دعوت می‌شوند، از نظر محتوایی و فنی مورد تأیید هستند. به هر حال ما شبکه گسترده‌ای از مبلغان و مداحان داریم که نیاز میزبانان را به‌راحتی برطرف می‌کنند، این تسهیل‌گری باعث شده است که میزبانان نیازی به جست‌وجوی سخنران یا مداح نداشته باشند و همه چیز از طریق ما هماهنگ شود.
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد سدره این است که علاوه بر داشتن سخنرانان و مداحان مجزا، برخی از مبلغان ما توانایی انجام هر دو نقش را دارند. برخی از آن‌ها فقط روضه می‌خوانند، در حالی که برخی دیگر مداحی مفصلی انجام می‌دهند. با این حال، ترجیح اکثر مردم این است که فردی ابتدا سخنرانی کند و مطالب مفیدی ارائه دهد، سپس روضه بخواند. به همین دلیل، درخواست برای سخنرانان روضه‌خوان ما بسیار زیاد است.
ادامه دارد...
منبع:مهر
