رازی که موجب استجابت دعا می‌شود

عقیق: مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «راز بزرگ استجابت دعا» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

استجابت دعا یکی از موضوعات مهم در آموزه‌های دینی است که به رموز و شرایط خاصی وابسته است. یکی از مهم‌ترین رموز استجابت دعا، آغاز و پایان دعا با صلوات بر پیامبر اکرم (ص) و آل او است.

چنین دعایی مورد قبول خداوند قرار می‌گیرد، چراکه خداوند کریم و جواد است و دعای بر پیامبر (ص) را به‌طور حتم مستجاب می‌کند. بنابراین، بعید است که بخش میانی دعا را نپذیرد؛ چراکه این امر خلاف کرم و سخای الهی است. بر این اساس، هر زمان که خواستید دعا کنید، توصیه می‌شود که ابتدا و انتهای آن را با صلوات مزین نمایید.

روش اهل بیت علیهم السلام برای استجابت دعا

امام سجاد (ع) نیز این سنت را در دعای مکارم الاخلاق رعایت کرده‌اند. ایشان در هر فرازی از دعا، صلوات بر پیامبر و آل او را در ابتدا و انتها ذکر می‌کردند. برای نمونه، در بخشی از این دعا آمده است:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکْفِنِی مَئُونَةَ الِاکْتِسَابِ‏، وَ ارْزُقْنِی‏ مِنْ‏ غَیْرِ احْتِسَابٍ، فَلَا أَشْتَغِلَ عَنْ عِبَادَتِکَ بِالطَّلَبِ، وَ لَا أَحْتَمِلَ إِصْرَ تَبِعَاتِ الْمَکْسَبِ.»

این فراز نشان‌دهنده درخواست امام از خداوند است که زحمت کسب و کار را از ایشان دور کند و روزی را از راهی که انتظار ندارند به ایشان برساند، تا بتوانند بدون دغدغه و مشغولیت فکری به عبادت و بندگی خداوند بپردازند.

اهمیت تلاش برای روزی حلال در سیره اهل‌بیت

اگرچه اهل‌بیت (ع) در دعاهای خود از خداوند درخواست می‌کردند که روزی بی‌مشقت به آنها عطا کند، اما در عمل خود همواره در تلاش برای تأمین رزق حلال بودند و پیروانشان را نیز به این امر تشویق می‌کردند.

برای مثال، در روایات آمده است که حضرت علی (ع) باغ‌ها و چاه‌های بسیاری احداث کردند و از طریق این تلاش‌ها، روزی خود را تأمین می‌کردند.

در یکی از وقایع نقل شده است که ایشان روزی مشغول کندن چاه بودند و ابن عباس خاک‌های خارج شده را حمل می‌کرد.

در جریان کار، حضرت به سنگی برخورد کردند و با ضربه‌ای آب چشمه فوران کرد. در همان لحظه، پیش از خروج از چاه، صیغه وقف را خواندند.

ابن عباس به ایشان گفت: «ای علی، چرا صبر نمی‌کنید تا از چاه بیرون بیایید و سپس وقف کنید؟»، اما حضرت فرمودند: «می‌ترسم تأخیر باعث پشیمانی شود».

بیشتر چاه‌هایی که ایشان حفر می‌کردند وقف می‌شد و زندگی شخصی ایشان همواره پایین‌تر از سطح معمول مردم بود.

در روایت دیگری آمده است که امام صادق (ع) در باغ خود مشغول کار بودند. یکی از اصحاب ایشان که شاهد این صحنه بود، عرض کرد: «ای فرزند رسول خدا، چرا شما کار می‌کنید؟ اجازه دهید من به جای شما این کارها را انجام دهم».

امام در پاسخ فرمودند: «خداوند دوست دارد ببیند که بندگانش برای کسب رزق حلال تلاش می‌کنند. این کار عبادت است».

عبادت و کسب روزی حلال

از نگاه اسلام، عبادت تنها به نماز، روزه و خواندن قرآن محدود نمی‌شود. بلکه تلاش برای کسب روزی حلال نیز عبادتی ارزشمند محسوب می‌شود. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند:

«عبادت ده جزء دارد که نه جزء آن در تلاش برای رزق حلال است».

کسب و کار حلال نه تنها وظیفه‌ای دینی است، بلکه راهی برای تقرب به خداوند نیز محسوب می‌شود.

در این راستا، حدیثی معروف بیان می‌دارد: «الکاسب حبیب‌الله»؛ یعنی کسی که با نیت خیر و رعایت اصول شرعی کسب و کار می‌کند، محبوب خداوند است؛ البته شرط این محبوبیت آن است که هدف کسب، رفع نیازهای خانواده و جامعه باشد و اصول دین در فرآیند کسب و کار رعایت شود.

امام سجاد (ع) در دعای خود از خداوند می‌خواهند که کسب روزی ایشان را از عبادت غافل نکند. این خواسته نشان‌دهنده ضرورت حفظ تعادل میان دنیا و آخرت است.

ایشان از خداوند می‌خواهند که مؤونه زندگی‌شان به گونه‌ای تأمین شود که هم دنیا و هم آخرت را داشته باشند.

در واقع، امام تأکید می‌کنند که دنیا محل عبور است و هدف نهایی، کسب رضایت الهی و تجارت آخرت است.

قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ هَلۡ أَدُلُّکُمۡ عَلَیٰ تِجَٰرَةٖ تُنجِیکُم مِّنۡ عَذَابٍ أَلِیمٖ؛ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَتُجَٰهِدُونَ فِی سَبِیلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِکُمۡ وَأَنفُسِکُمۡۚ»؛ یعنی آیا شما را به تجارتی راهنمایی نکنم که شما را از عذاب دردناک نجات می‌دهد؟ این تجارت ایمان به خدا و عمل به واجبات است.

اهمیت انفاق در راه خدا

روایات بسیاری بر اهمیت انفاق در راه خدا تأکید دارند. در یکی از این روایات آمده است که در زمان یکی از معصومین (ع)، فردی فوت کرده بود.

کسانی که چشم بصیرت داشتند، مشاهده کردند که فرشته‌ای یک کفش کهنه را جلوی جنازه او حمل می‌کرد. وقتی از فرشته پرسیدند این کفش چیست، او پاسخ داد: «این تنها چیزی است که این فرد در دنیا در راه خدا انفاق کرده است».

این روایت نشان می‌دهد که اگر می‌خواهیم در آخرت چیزی برای خود داشته باشیم، باید در دنیا به انفاق و خیرات بپردازیم؛ در غیر این صورت، اموال ما ممکن است به دست ورثه برسد که مشخص نیست چگونه از آن استفاده خواهند کرد، در حالی که حساب و کتابش بر عهده ما خواهد بود.

منبع:حوزه