عقیق: مراسم رونمایی از کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» به قلم محمد محوبی روایتی از تسخیر لانۀ جاسوسی به همراه انتشار تقریظ رهبر انقلاب در مؤسسه انقلاب اسلامی برگزار شد.

محمدی سیرت، رئیس مؤسسه امام خمینی در این نشست گفت: موضوع رابطۀ ایران با آمریکا مدتی است در آثار داخلی مورد توجه قرار گرفته و معمولاً آثار تولیدشده به نیت رفع سوءتفاهم به نیت روایت همدلانه بوده است؛ مثلاً وقتی متن کتاب تسخیر را می خوانیم، نیت نویسنده خیلی پنهان نیست. حتی در مقدمه و مؤخره، روایت همدلانه است. اما کتاب ایستگاه خیابان روزولت چنین نیتی ندارد بلکه سعی دارد قضاوت منصفانه‌ای را انتقال دهد. این کتاب روایت متعادلی است نه همدلانه. نکته دوم، عبور از تاریخ نگاری شعاری و تاریخ نگاری غیر مستدل است. به لطف اسنادی که در این کتاب آورده شده، از روایت شعاری خارج شدیم و دقتهای تاریخی خوبی می‌بینیم. نویسنده روایت‌های جدیدی را طرح کرده که کمتر شنیده می‌شود.

وی افزود: نکتۀ بعدی این است که کتاب پاسخ برخی سؤالات اصلی را که در فضای علمی و شبهات می‌شنویم، ارائه می‌دهد. به عنوان مثال واژۀ مشهور لانۀ جاسوسی را بارها شنیدیم. اما سؤال اینجاست که آیا باقی سفارتها جاسوسی نمی‌کنند؟ روایتی که نویسنده از فعالیت سفارت آمریکا در تهران دارد، حاکی از فعالیت‌های عمیق جاسوسی آنهاست. 5 سال سفیرش هلمز است که رئیس سیا بود. یا دربارۀ مفهوم «انقلاب دوم»  کتاب به خوبی روایت می کند این اتفاق مانع کودتا می‌شود. یا بسیاری از خصومت‌هایی که ما با آمریکا داریم را مطرح می کند و اطلاعات این کتاب به ما نشان می دهد آمریکایی‌ها از ابتدا با ما خصومت داشتند و برنامه‌های آنها یک طراحی ریشه دار است.

محمدی سیرت قابلیت ترجمه داشتن کتاب را از دیگر ویژگی‌های مثبت کتاب خواند و افزود: تاریخ برای کسانی است که آن را روایت می کنند. این کتاب، روایت ایرانیِ مستدل از مسئله تسخیر لانۀ جاسوسی است. آمریکایی ها به وفور روایت دارند، اما ما نداریم.

وی با اشاره به برخی از خلأهای کتاب گفت: خلأهایی در متن است. برخی از ابعاد مسئله تسخیر در متن گم می شود. به عنوان مثال جریان داخلی که مسئله اشغال سفارت و تسخیر لانه جاسوسی را مدیریت کرده و بعدها پشیمان شده، در متن گم شده است. اما خواننده این حق را دارد که بپرسد آنها که روزگاری فریاد مرگ بر آمریکا می‌دادند و بعد پشیمان شدند، چرا در کتاب نیست. متن، برخی از ابعاد داخلی تسخیر سفارت را پاسخ نمی‌دهد. شاید به دلیل وضعیت اسنادی است که پژوهشگر دنبال آن می‌رود.

مدیر مؤسسه امام خمینی افزود: سوءتفاهم‌هایی درباره شخصیت‌های کتاب صورت می‌گیرد. البته این توقع زیاد است که نویسنده تمام ابهامات را بپردازد. پیوست این کتاب موضوع دیگری است. الگوی روایی جذابی دارد. مخاطب دانشگاهی می‌تواند استفاده کند، اما خلأ آن، بهره گیری از مخاطبان غیر دانشگاهی است. زحمت آقای محوبی کاملاً قابلیت تولید محتواهای هنری را دارد. ماده خام مناسبی برای روایت هنری است.

محمدی سیرت در انتها گفت: وضعیت امروز کاملاً قابل فهم است. آمریکایی که از مدیترانه تا هند را پوشش می‌داد، توسعه دامنه انقلاب او را نگران کرده است. تمدنی که روزگاری از شرق تا غرب همه کاره منطقه بوده، امروز تمام تلاشش حفظ آخرین دیده بان تمدنی خود در منطقه است.

عباس سلیمی نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران  در ادامه این نشست گفت: کتاب "ایستگاه خیابان روزولت" گامی در مسیر معرفی مظلومیت ایران است. اما مهم‌تر از بحث تسخیر لانه‌ی جاسوسی، نوع عملکرد مردانه ملت ایران در طول انقلاب اسلامی است. وقتی روایت رئیس شعبه منطقه ای موساد در تهران را می‌خوانید، او می گوید ما نیروهای اسرائیلی در جایی جمع شده بودیم. با دولت موقت تماس گرفتیم که می‌خواهیم در ایران بمانیم. اما گفتند بعید می‌دانیم این اتفاق بیفتد، ما شرایط خروج شما را از ایران فراهم خواهیم کرد. به فرودگاه منتقل می‌شوند و رئیس شبعه موساد می‌گوید دیدیم مستشارات آمریکایی آمده بودند و همهمه ای ایجاد شد. در بین آنها شهید بهشتی بود تا تعرضی به مستشران آمریکایی و سربازان اسرائیلی صورت نگیرد. ایشان گفت مراقبت باشید آنها بدون تعرض به فرودگاه منتقل شوند. رونن برگمن در «نبرد مخفی علیه ایران» برعکس این ماجرا را توصیف می کند و می‌نویسد آنها نمی‌دانستند ما اسرائیلی هستند؛ یعنی ما ایرنیان به آنها اجازه خروج نمی‌دادیم. این در حالیست که ملت ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دنبال فصل نوینی از روابط بود.

وی افزود: آنچه امروز درباره مناقشه‌ی بین ایران و آمریکا در ماجرای انقلاب اسلامی گفته می‌شود، حرف کاملاً باطلی است. عده‌ای معتقدند تسخیر لانه‌ی جاسوسی، پاسخی به کودتای ایران در سال 32 بود؛ در حالی که تسخیر لانه‌ی جاسوسی، بر اساس مطالعات میدانیِ دانشجویان از عملکرد آمریکا در مسائل ایران بود. بر ما واجب است این مطلب را بر اساس ادله اثبات کنیم. این کتاب، گام ارزشمندی در این راستا برداشت.

سلیمی نمین با اشاره به اینکه در جریان تسخیر لانه‌ی جاسوسی شبکه پنهان آمریکا را شکستیم،‌گفت: شبکه پنهانی که آنها شکل داده بودند از شکست نیروهای ظاهری شاهنشاه مهم‌تر بود. اگر این کار انجام نمی‌شد، آنها در عرصه‌های نظام در هر لباسی نفوذ می‌کردند. شبکه پنهان به مراتب خطرناک‌تر از بدنه‌ی نظام شاهنشاهی بود. ما در 13 آبان این شبکه را شکستیم. غرب گراها می‌گفتند حزب جمهوری دانشجویان را تحریک کرده بود، در حالی که رابطه آنها با این حزب بد بود. نماینده شورای انقلاب برای رفتن به سفارت و صحبت با دانشجویان شهید باهنر بود. دانشجویان به دلیل انتسابش به حزب جمهوری او را راه ندادند.

محمد محبوبی، نویسنده کتاب، در این مراسم گفت: "برای نگارش این کتاب، به منابع فارسی و انگلیسی مراجعه کردیم تا بتوانیم روایت‌های مختلف را بررسی و مقایسه کنیم. هدف ما این بود که از تله‌های روایتی غربی دوری کنیم و همچنین از محتوای تبلیغاتی و چهارچوب‌های محدود فرار کنیم. در این مسیر، از بیش از 40 کتاب فارسی استفاده کردیم که هر کدام ملاحظات خاص خود را داشتند. نگارش این کتاب حدود یک سال و هشت ماه به طول انجامید، عمدتاً به دلیل تطبیق و صحت‌سنجی گزارش‌های مختلف از یک واقعه. به عنوان مثال، در مورد واقعه 25 بهمن، گزارش‌های متعددی وجود دارد و ارزیابی صحت این گزارش‌ها کار زمان‌بری است.

وی افزود: یکی از چالش‌های بزرگ، مواجهه با باورهای مشهور و تلاش برای روایت‌شکنی بر اساس اسناد و مستندات موجود بود. در بررسی خاطرات و گزارش‌های منتشر شده توسط انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها، باید توجه داشت که این گزارش‌ها اغلب مهندسی شده و غیرصادقانه هستند.  لذا در بررسی اسناد آمریکایی، متوجه شدیم که این اسناد اغلب مهندسی شده و دارای تله‌های روایتی هستند.

محبوبی گفت: برای ارائه اسناد به جامعه، به‌ویژه در کتاب‌های درسی، ادبیات کودک و نوجوان، و تولید پادکست و مستند، باید توجه داشت که انتشار صرف اسناد به این معنا نیست که عموم مردم آن را درک خواهند کرد. اسناد خام به‌تنهایی نمی‌توانند به‌طور کامل مفهوم مورد نظر را منتقل کنند. بنابراین، برای دستیابی به درک مطلوب در جامعه، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان و در زمینه‌های آموزشی، لازم است که این اسناد به‌صورت فرآوری‌شده ارائه شوند.

دکتر سید جواد حسینی، مدیر مرکز بررسی‌های تاریخی مؤسسه امام خمینی، در سخنانی به اهمیت تاریخی تسخیر سفارت آمریکا و تأثیر آن بر تحولات قبل و بعد از آن پرداخت. وی اظهار داشت که این رویداد که توسط دانشجویان خط امام در سال 1358 رقم خورد، بخشی از تحولات پیشین را روشن کرد و روایت منسجم‌تری از تحولات بعدی ارائه داد. حسینی تأکید کرد که این واقعه به عنوان یک سوژه تاریخی می‌تواند برای پژوهشگران و نخبگان تاریخی جای کار داشته باشد.

وی همچنین به اهمیت این رویداد از دیدگاه رهبر انقلاب اشاره کرد و گفت که حضرت آقا بارها بر اهمیت این قطعه تاریخی تأکید کرده‌اند.

حسینی افزود که اگر انقلاب اسلامی 1357 جنبه استبدادزدایی داشت، تسخیر لانه جاسوسی در حقیقت بعد استعمارزدایی انقلاب بود.

حسینی به واکنش‌های بین‌المللی نسبت به این واقعه اشاره کرد و گفت که این رویداد از همان ابتدا با پوشش‌های حقوقی و بین‌المللی مواجه شد. وی همچنین به وضعیت کنونی در فلسطین و لبنان اشاره کرد و گفت که نظام‌های بین‌المللی به جای محکوم کردن این وقایع، آن‌ها را تقویت می‌کنند.

حسینی تأکید کرد که تسخیر لانه جاسوسی آغاز دشمنی آمریکا با ایران نبود، بلکه شفاف‌سازی یک روند تاریخی و دشمنی بود که از کودتای 28 مرداد 1332 آغاز شده بود.

وی با تأکید بر اینکه این کتاب تاریخ شفاهی نیست و به بررسی دقیق‌تر این وقایع می‌پردازد، گفت: این کتاب به عنوان یک سند پژوهشی، نه تاریخ شفاهی، به بررسی دقیق واقعه تسخیر سفارت آمریکا می‌پردازد. نویسنده با درک عمیق از اندیشه انقلاب اسلامی، روایتی منطبق بر این اندیشه ارائه می‌دهد و به یک خلا تاریخی پاسخ می‌دهد. این اثر به عنوان پاسخی به مطالبه رهبر انقلاب، روایتی بازسازی شده از این واقعه ارائه می‌کند که می‌تواند به عنوان محتوای ارزشمند برای تولیدات رسانه‌ای و محتوایی نسل‌های آینده مورد استفاده قرار گیرد.

حسینی گفت: کتاب نه تنها تاریخ را روایت می‌کند، بلکه تحلیل‌های سیاسی و امنیتی نیز ارائه می‌دهد که این امر به اعتبار آن می‌افزاید. استفاده از اسناد غیرایرانی و تسلط نویسنده به زبان‌های انگلیسی و لاتین، اعتبار کتاب را افزایش داده است. این کتاب به صورت سلیس و روان نوشته شده و خواننده را به سرعت به پایان می‌رساند.

وی در انتها تأکید داشت این اثر نشان می‌دهد که مکان تسخیر سفارت، نه تنها یک لوکیشن تاریخی و سیاسی، بلکه جایگاهی امنیتی بوده که اتفاقات امنیتی را راهبری می‌کرده است. حضور نسل جدید و جوان در تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی نویدبخش آینده‌ای روشن و درخشان برای این حوزه است.