ماجرای هجرت؛ داستانی از استقامت نبوی و ایثار علوی

عقیق: خروج پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از غار ثور و حرکت به سمت مدینه یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل هجرت ایشان است. پس از فتح مکه و فرار مصلحتی از قریش که به شدت تحت فشار قرار گرفته بودند، پیامبر صلی الله علیه و آله به همراه ابوبکر به غار ثور پناه بردند تا از خطرات احتمالی در امان بمانند. این دوره در غار ثور، به‌طور طبیعی، زمان حساسی بود که پیامبر به مراقبت و برنامه‌ریزی دقیق نیاز داشتند تا بتوانند مسیر هجرت خود را به‌خوبی تدارک ببینند.

لیلة المبیت در این زمان اتفاق افتاد؛ یعنی این رویداد به شب هجرت پیامبر اسلام به مدینه مربوط می‌شود. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که با وحی الهی متوجه توطئه دشمن درباره ترورشان شد، به همراه امیرالمؤمنین علیه‌السلام نقشه‌ای هوشمندانه برای فرار از مکه و حرکت به سمت مدینه ترتیب داد. در این شب، علی علیه السلام به جای پیامبر اسلام در خانه ایشان خوابید تا توجه دشمنان به سمت خانه پیامبر جلب نشود تا خاتم الأنبیاء بتواند با امنیت به مدینه هجرت کند. این اقدام علی علیه‌السلام در تاریخ اسلام نشان‌دهنده فداکاری، وفاداری و از جان‌گذشتی ایشان نسبت به پیامبر شناخته می‌شود. آیه‌ی 207 سوره بقره در شأن امیرالمؤمنین و درباره این رویداد تاریخی نازل شد؛ آنجا که فرمود «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ»؛ یعنی کسانی هستند که جان خود را به‌دنبال رضایت خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است.»

اما پس از مدت حدود سه روز که پیامبر صلی الله علیه و آله در غار ثور به سر برد، به تدریج تصمیم به خروج از این مکان و حرکت به سمت مدینه گرفت. با توجه به شرایط دشوار و مخاطرات احتمالی در مسیر، پیامبر صلی الله علیه و آله با احتیاط و برنامه‌ریزی کامل به مسیر هجرت ادامه دادند. استقبال گرم و پرشور مردم مدینه از پیامبر صلی الله علیه و آله و یارانش، نشانه‌ای از آغاز دوره جدیدی در تاریخ اسلامی بود. این هجرت به‌عنوان نقطه‌عطفی در تاریخ اسلام، نه تنها به تثبیت موقعیت پیامبر صلی الله علیه و آله کمک کرد بلکه بنیان‌گذار جامعه‌ای جدید و پایدار در مدینه شد که بعدها به‌عنوان اولین دولت اسلامی شناخته شد. پیامبر صلی الله علیه و آله پس از تشکیل حکومت، با انعقاد پیمان‌های سیاسی و اجتماعی با قبایل غیرمسلمان، سعی در ایجاد روابط مسالمت‌آمیز و همکاری با آنها داشت. این رویکرد به ایجاد ثبات و امنیت در مدینه کمک کرد و توانست زمینه‌ساز توسعه منابع مادی و نفوذ بیشتر در عمق جوامع شود.

در قرآن کریم، آیاتی وجود دارد که به رویداد هجرت اشاره می‌کند، از جمله آنکه در آیه 40 سوره توبه می‌خوانیم «إِلَّا تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ ٱللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ ٱلَّذِیْنَ كَفَرُوا۟ ثَانِیَ ٱثْنَیْنِ إِذْ هُمَا فِی ٱللَّیْلَةِ ۖ إِذْ قَالَ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَنَا ۗ فَأَنزَلَ ٱللَّهُ سَكِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَجَعَلَ كَلِمَةَ ٱلَّذِینَ كَفَرُوا۟ السُّفْلَىٰ وَكَلِمَةُ ٱللَّهِ هِیَ ٱلْعُلْیَا ۗ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَكِیمٌ»؛ یعنی «اگر پیامبر را یاری ندهید، یقیناً خدا او را یاری می‌دهد؛ چنان که او را یاری داد هنگامی که کافران از مکه بیرونش کردند در حالی که یکی از دو تن بود، آن زمان هر دو در غار [ثور نزدیک مکه] بودند، همان زمانی که به همراهش گفت: اندوه به خود راه مده خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را [که حالت طمأنینه قلبی است] بر پیامبر نازل کرد، و او را با لشکریانی که شما ندیدید، نیرومند ساخت، و شعار کافران را پست تر قرار داد، و شعار خداست که شعار والاتر و برتر است؛ و خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است.» این آیه به‌ویژه به واقعه غار ثور و سفر شبانه پیامبر صلی الله علیه و آله به مدینه اشاره دارد و بیان می‌کند که خداوند در این زمان به پیامبر یاری رساند و آنان را در برابر دشمنان محافظت کرد.

منبع:تسنیم