نوحه‌خوانی «دستگاهی» در حال فراموش شدن است

عقیق: فاطمه علی آبادی: سنت دیرپای ستایشگری از آغاز در ادب فارسی و عربی وجود داشته و مدیحه سرایی، هنری مورد توجه بوده است، طوری که اگر کسی قریحه شعر گفتن داشت اشعاری درباره اتفاقات و حتی در وصف اشخاص می‌سرود. یکی از نخستین نمونه‌هایی که می‌توان به عنوان اولین مرثیه از آن یاد کرد مربوط به فرمایش امام سجاد (ع) می‌شود که بعد از بازگشت به مدینه خطاب به بشیر می‌فرمایند: آیا تو نیز همانند پدرت می‌توانی شعر بگویی؟ بشیر اولین مرثیه کربلا را با عنوان «یا اَهْلَ یَثْرِبَ لا مُقامَ لَکُمْ بِها…» می‌سراید و مورد تحسین و تشویق اهل بیت (ع) قرار می‌گیرد.

مداحی حرفه بسیار با شرافتی است و مداح می‌تواند از این طریق به تبلیغ معارف دین اقدام کند. وقتی یک مدیحه سرا، رنج اهل بیت (ع) را در کربلا و حوادث حزن‌آمیز صدر اسلام را بیان می‌کند در اصل به تبلیغ معارف دین و سوق دادن نسل جوان به عمل به دین و شریعت اقدام کرده است؛ مداح با تبلیغ معارف دین و همچنین با پرهیز از انحراف و خرافه گویی می‌تواند آن چیزی که مردم به خصوص جوانان برای پاک بودن و پاک زیستن و به معنای واقعی کلمه مؤمن بودن و عاقبت بخیری نیاز دارند، به آنان بیاموزد.

جامعه مدّاح کاری بزرگ بر عهده دارد و آن عبارت است از مدیریّت شادی و عزای جامعه. مداحان در حقیقت شادی‌های معنوی و عزاهای اساسی و قلبی و عمیق را مدیریّت کرده و جهت می‌دهند.مدیحه سرایی در هیئات هزار و یک نکته با اهمیت دارد. برای آگاه شدن بیشتر از بایدها و نبایدهایی که مداح در مدیحه سرایی باید مورد توجه قرار دهد بر همین اساس در حاشیه بیست و یکمین اجلاس بین المللی پیرغلامان و خادمان حسینی با قاسم روح اللهی از ذاکران و مداحان استان قزوین به گفت و گو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می‌شود:

قاسم روح اللهی از ذاکران و مداحان استان قزوین در گفت و گویی با بیان اینکه متولد هشتم دی ماه ۱۳۳۷ هستم گفت: از کودکی در این راه بوده‌ام، چراکه پدر و مادر و تمام خانواده در روز عاشورا مراسم داشتند و ما در کنار آن‌ها و در این مراسم قد کشیده‌ایم.

وی درباره حضورش در مسجد از سن ۱۴ سالگی به عنوان مکبّر تا به امروز که عضو هیئت امنای مسجد است و مدیریت هیئت مکتب‌الزهرا را بر عهده دارد، عنوان کرد: ما همیشه در مسجد مجالس قرائت قرآن برای کودکان و نوجوانان داشته‌ایم و بزرگ شدن آن کودکان را در مساجد و هیئت‌ها دیده و همیشه آن‌ها را برای ماندن در این راه تشویق کرده‌ایم. از زمانی که هیئت مکتب‌الزهرا را افتتاح کرده‌ایم با دعوت از مداحان شهر و قدردانی از کارشان، شاهد این بوده‌ایم که مداحان بنام کشوری از دل آن‌ها بیرون آمده‌اند.

روح اللهی با بیان اینکه نوحه‌خوانی قدیمی قزوین که به آن نوحه‌خوانی «دستگاهی» گفته می‌شد، متأسفانه در حال فراموشی و کم‌رنگ شدن است، گفت: عزاداری سنتی قزوین، نوحه دستگاهی بود و میان‌دارهایی بودند که نوحه‌ها را تنظیم می‌کردند و به مداحان تعلیم می‌دادند که معمولاً سه ضرب، پنج ضرب تا ۱۵ ضرب داشتند که برای هر کدام اسمی می‌گذاشتند. مثلاً سه ضرب، «یا امام حسین (ع) شهید» نامیده می‌شد و پنج ضرب را «پنج تن آل عبا» می‌خواندند و برای هر کدام از ضرب‌ها نامی گذاشته بودند.

مداح اهل بیت (ع) اظهار داشت: نوحه‌خوانی دستگاهی اکنون در چند مسجد بیشتر اجرا نمی‌شود که آنان نیز از قدیمی‌ها هستند. متأسفانه شاید آنان جانشینی نداشته باشند و ممکن است این نوحه‌خوانی به طور کامل فراموش بشود. برگزاری چنین رویدادهایی مثل اجلاس پیرغلامان اگر به فراموش نشدن این میراث‌های فرهنگی کمک کند، بسیار مغتنم است.

وی در خصوص اجلاس پیرغلامان و تکریم ایشان گفت: کاری بسیار عالی و پسندیده است و همت و پای کار بودن مسئولان کشوری را می‌طلبد. سپاسگزار هستیم از مسئولان که به این مهم توجه کرده و پای کار ایستاده‌اند. با برگزاری این مجالس، اقوام و شهرهای مختلف می‌توانند از یکدیگر کارهای مثبت بسیاری یاد بگیرند و در شهر خود آن‌ها را اجرا کنند.

یادآور می‌شود اجلاس بین‌المللی تجلیل از پیرغلامان و خادمان حسینی به همت بسیج صداوسیما و با مشارکت استانداری کرمان از روز گذشته نهم مرداد در کرمان آغاز و تا فردا یازدهم مرداد ماه نیز ادامه خواهد داشت.

منبع:مهر