مروری بر اعمال شب و روز عرفه

عقیق: امشب یعنی شب نهم ذیحجه یکی از شب‌هایی است که بزرگان و علمای اخلاق به شب‌زنده‌داری آن توصیه کرده‌اند تا از فضیلت‌های این فرصت کم‌نظیر غافل نمانیم و در روز عرفه نیز مشمول رحمت الهی شویم. شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نوشته است: شب نهم ذیحجه از شب‌های پربرکت و شب مناجات با خداوندِ برآورنده حاجات است و توبه در آن شب پذیرفته و دعا در آن مستجاب است و کسی‌که آن شب را با عبادت به پایان ببرد، پاداش ۱۷۰ سال عبادت دارد.

خدا رحمت کند آیت‌الله آقامجتبی تهرانی را که این روایت را نقل می کرد و می گفت: شب عرفه هر دعای خیری که انسان داشته باشد، به اجابت می رسد و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی را بکند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل ۱۷۰ سال اطاعت و عبادت است؛ یعنی از نظر پاداش چنین چیزی به او داده می‏‌شود. این روایت، عظمت شب عرفه را می رساند. لذا امشب را قدر بدانید و اولین مساله‌‏ای که درباره این شب تاکید شده دعا کردن است و در روایت است که دعا کنید؛ دعای خیر کنید و بدانید که این دعاها به اجابت می رسد. مقید باشید که امشب، مشغول غیر عبادت نباشید؛ کاری کنید که اشتغالات کنار برود تا بتوانید به سوی عبادات و صالحات بروید.

این استاد اخلاق از شب و روز عرفه به عنوان فرصتی کوتاه برای جاماندگان و نیازمندان یاد کرد و گفت: وقتی چنین معادله‏‌ای هست که عبادت امشب مانند عبادت ۱۷۰ ساله است، خیلی انسان باید مراقبت و جدیت داشته باشد. این خیلی قابل توجه است، چون این شب یکی از بزرگترین فرصت هایی است که ما داریم.

وی همچنین درباره اهمیت این شب گفت: از غروب شب عرفه تا غروب روز عرفه زمان بسیار بزرگی است. این را گفتم تا امشب که به حسب ظاهر شب عرفه است و موقعیت بسیار خوبی است، هم دعا کنید و هم به اعمال صالحه مشغول شوید. این را هم بدانید که دعاهایی که می‏کنید اگر برای دیگران باشد، چیز بیشتری نصیبتان می‏شود.

آقامجتبی تهرانی با بیان فضیلت های روز عرفه سفارش کرد: این فرصت را که بهترین فرصت است؛ به خصوص از ظهر تا هنگام غروب را که در روایات وارد شده از دست ندهید.

روز عرفه نیز یکی از اعیاد بزرگ است؛ گرچه به اسم عید نامیده نشده و روزی است که خدا بندگانش را به عبادت و طاعت خویش دعوت کرده و سفره‌های جود و احسانش را برای آنان گسترده و شیطان در این روز خوارتر، حقیرتر، رانده‌تر و خشمناک‌تر از روزهای دیگر است.

شیخ عباس قمی با اشاره به فضیلت های روز عرفه نوشت: حضرت زین العابدین (ع) در روز عرفه صدای گدایی را شنید که از مردم درخواست کمک می‌کرد، به او فرمود وای بر تو، آیا در این روز از غیر خدا درخواست می‌کنی و حال آنکه برای بچه‌های در رحم، در این روز امید می‌رود که احسان خدا شامل حالشان گردد و سعادتمند شوند.

آیت الله مجتبی تهرانی با اشاره به روایتی گفت: حضرت امام جعفر صادق (ع) فرمود اگر کسی در ماه مبارک رمضان مورد مغفرت الهی قرار نگیرد غفران برای او نیست مگر آنکه عرفه را درک کند. از این روایت دو مطلب به دست می ‏آید. یکی، عظمت ماه مبارک رمضان از نظر گسترش مغفرت الهی است که همه را در بر می گیرد. دوم، عظمت عرفه است. در ماه مبارک رمضان، زمان مطرح است. ممکن است برای عرفه هم زمان مطرح باشد؛ یعنی روز خاص و هم مکان مورد نظر باشد که آن زمین عرفات است ولی مسلما زمان در اهمیت موضوع دخالت دارد که روز عرفه است. از لحاظ قید زمان، اگر کسی در ماه مبارک رمضان مورد مغفرت الهی قرار نگرفت، مسلما اگر در روز عرفه از خداوند طلب مغفرت کند مورد مغفرت الهی قرار خواهد گرفت.

وی افزود: مساله مهم در روز عرفه زیارت امام حسین (ع) است که در حدیث آمده است خدا قبل از آنکه به سرزمین عرفات نظر کند، به زائران امام حسین (ع) نظر می کند و این نظر افکندن در زمان های حساس و سرنوشت ساز مانند شب قدر، عید فطر، عید قربان و عید غدیر است که افضل اعمال در این زمان ها زیارت امام حسین (ع) است. هر لحظه ای از لحظات روز عرفه گرانبها است؛ بخصوص برای دعا و درخواست از خدا. این فرصت بهترین فرصت است. پس این فرصت را از دست ندهید؛ به خصوص از ظهر تا هنگام غروب را که در روایات وارد شده است.

دعای امام حسین (ع) در روز عرفه و دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه از دعاهای وارد شده برای این روز است که مضامین توحیدی و عرفانی این دعاها ایمان را در دل های مشتاق بیشتر و امید به رحمت الهی را فرونتر می سازد و اگرچه موج پنجم ویروس کرونا محدودیت های بهداشتی را بیش از گذشته ضروری کرده ولی مشتاقان عرفه در مناطق زرد و نارنجی با رعایت دستورالعمل های بهداشتی دعای عرفه را در فضای باز و در اماکن مذهبی برگزار می کنند.

برخی از اعمال شب عرفه

۱- دعای «اَللّهُمَّ یا شاهِدَ کُلِّ نَجْوی»

۲- تسبیحات عشر را که در اعمال "روز عرفه" آمده است را هزار مرتبه خوانده شود. سُبحانَ اللهِ قبلَ کل احد و سبحان الله بعد کل احد...

۳- دعای اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَیَّاَ را که در روز عرفه و شب و روز جمعه نیز وارد است، خوانده شود.

۴- زیارت امام حسین (ع) و زمین کربلا و ماندن در آنجا تا روز عید تا آنکه از شر آن سال نگاه داشته شود.

برخی از اعمال روز عرفه

۱- غسل

۲- زیارت امام حسین (ع) که نقل شده ثواب آن کمتر از کسی نیست که در عرفات به سرمی برد.

۳- بعد از نماز عصر پیش از آن که مشغول به خواندن دعاهای عرفه شود در زیر آسمان دو رکعت نماز بجا آورد و نزد حق تعالی به گناهان خود اعتراف و اقرار کند تا به ثواب عرفات رستگار شود و گناهانش آمرزیده گردد. پس چون وقت زوال شد زیر آسمان رَوَد و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به عمل آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز اقامه کند. در رکعت اوّل بعد از حمد، توحید و در دوم بعد از حمد، قُل یا اَیُّهَا الْکافِروُنَ خوانده شود. و بعد از آن چهار رکعت نماز گزارد که در هر رکعت بعد از حمد، توحید پنجاه مرتبه بخواند. که این نماز، همان نماز حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام است.

۴- شیخ کفعمی در مصباح فرموده مستحب است روزه روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.

منبع:ایسنا