عقیق: هرچند امام مظلوم و بر حق ما در عاشورای سال 61 هجری به شهادت رسید و بدن مطهر ایشان در همان زمین کربلا دفن شد، اما لشکر عمر سعد به دستور ابن زیاد و یزید ملعون، سر مبارک حضرت را در محل‌های مختلف چرخاندند تا به کوفه و سپس به شام بردند. به همین دلیل در مورد محل دفن سر مطهر امام حسین (ع) نقل‌های گوناگونی وجود دارد که هر کدام اشاره به نقطه‌ای از جغرافیای زمین دارد.

دکتر محمدحسین رجبی دوانی، کارشناس و محقق تاریخ اسلام، طی یادداشتی به محل دفن رأس مبارک و مطهر حضرت سیدالشهدا (ع) اشاره کرده است.

بررسی نقل‌های مختلف

در اینکه روز یازدهم پیکر مقدس امام حسین (ع) بدون سر دفن شده، شکی نیست. مسلم است که سر مقدس امام شهید ما را همان عصر عاشورا، عمرسعد به خولی بن یزید اسبعی سپرد تا او همراه با حُمَید بن مسلم اَزدی که وقایع نگار حادثه کربلا بود، به کوفه ببرند و مژده فتح و شهادت امام را به عبیدالله بن زیاد برسانند. به همین دلیل آنها عصر عاشورا حرکت کردند.

منتها فاصله بین کوفه تا کربلا حدود 80 کیلومتر بود. شب هنگام رسیدند که خولی سر مقدس را به خانه برد و فردا آن را برای عبیدالله بن زیاد برد. عبیدالله به یک نقل سر مطهر را به شام نزد یزید فرستاد. به نقل دیگر سر مطهر همراه با کاروان اسیران آل الله به سوی شام فرستاده شد.

در اینکه برای مدتی سر مقدس در شام نصب بوده که مردم ببینند هم شکی نیست. اما اینکه بعداً چه شد اختلاف و نقل‌های فراوان است.

بقیع

نقلی است که سر مقدس را یزید لعنه الله فرستاد به مدینه و به اَمر بن سعید اشدق فرمانروای مدینه گفت این را به مردم نشان دهد تا همه مشاهده کنند. او هم نمایش داد و باعث شادی اموی‌ها و اندوه هواداران اهل بیت و بنی هاشم شد. بعد سر مطهر را در بقیع دفن کردند.

دمشق

در نقل دیگر آمده است که رأس مطهر در خزائن بنی امیه بود تا زمان سلیمان بن عبدالملک عُمَوی که سلیمان سال 96 تا 99 ه.ق به خلافت رسید. سلیمان سر مقدس را بیرون آورد و غسل داد و کفن کرد و در همان دمشق به خاک سپرد.

محل نامشخص

نقل دیگر آمده است که سر مقدس در خزائن بنی امیه بود تا سال 131 که بنی امیه سقوط کرد و عباسیان آمدند. آن موقع ریختند و خزائن بنی امیه را غارت کردند. فردی فکر کرد که این جعبه‌ای است که در آن جواهر و پول است. آن را برداشت وقتی آن را باز کرد، دید جمجمه‌ای است و یک کاغذی هم کنارش که نوشته «این، سر حسین بن علی (ع) است». او خود سر مقدس را دفن کرد.

نجف

نقلی منصوب به امام صادق (ع) است که آن حضرت فرمودند: «این سر مطهر در دمشق در کاخ یزید بود. یکی از شیعیان ما که تقیه کرده بود و در دربار یزید حضور داشت، از فرصت مناسبی استفاده کرد و سر را برداشته و آن را در نجف و در کنار پیکر مقدس امیرالمومنین (ع) دفن کرد.»

به همین دلیل برخی که این نقل را پذیرفتند، می‌گویند دلیل اینکه زیارت امام حسین (ع) در کنار امیرالمؤمنین (ع) در نجف وارد شده، دفن سر مقدس امام حسین (ع) است.

دلیل رد نظرات مطرح‌شده

اما این نقل را من نمی‌پذیرم. اگرچه من تخصصی در حدیث ندارم که ببینم از نظر فنی آیا این حدیث قابل اعتماد هست یا خیر.

دلیلی که من دارم این است که اولاً شام اصلاً پایگاه شیعه‌ نبوده. ضمن اینکه شیعه برای چه در دربار یزید تقیه کند؟ به چه دلیل آنجا حضور داشته؟ برای مأموریتی؟ آیا امامی او را فرستاده؟ این مطلب صحیح نیست. در آن دوران امام حسین (ع) امام زمان بوده و بعد امام سجاد (ع).

حتی اگر این نقل درست باشد، امام صادق (ع) در دوره‌ای این مطلب را بیان فرمودند که زمان سقوط بنی امیه و دوره عباسیان بود. پس دیگر تقیه لازم نیست که امام بخواهد اسم شخص را نگوید و او را معرفی نکند.

ثانیاً او چه کسی بوده که قبر مخفی امیرالمومنین (ع) را می‌شناخت؟ چون قبر حضرت در آن زمان مخفی بود و جز اهل بیت و تعداد کمی از شیعیان خاص محل قبر امیرالمومنین (ع) را نمی‌دانستند. پس این فرد باید از شیعیان خاص باشد. اینها به سادگی مورد قبول قرار نمی‌گیرد.

دلایل قبولی نقلی که بر الحاق سر مبارک امام به بدن مطهر دلالت دارد

علامه مجلسی نکته‌ای را مطرح می‌کند که در عصر ما مشهور است، مبنی بر اینکه سر مقدس امام حسین (ع) به بدن مطهر ملحق شده و دفن شده است و این واقعه در روز اربعین بوده است. من معتقدم آن نقلی که در بحارالانوار است و ابوریحان بیرونی که از متقدمین هم است ذکر کرده و دیگران هم مطرح کرده‌اند. من این نقل را می‌پذیرم.

دلیل این است که اربعین اهمیتش را از این جهت یافته، نه برای زیارت جابر بن عبدالله. جابر کسی نیست که به خاطر زیارت او یکی از شعائر بزرگ شیعه شکل بگیرد.

اهمیت اربعین در این باید باشد که سر مقدس امام حسین (ع) توسط آل الله آورده شده و به پیکر مقدس ملحق شده است، آن هم توسط امام سجاد (ع). من این نقل را می‌پذیرم، البته آن طور که عرض کردم بین محققان اختلاف نظر است. هیچ کدام به طور قاطع نمی‌توانند بگویند.

اما به نظر می‌رسد معنا ندارد سر مطهر حجت خدا ناپدید شود و ندانیم کجاست. آن هم با این اهمیتی که دارد. چون می‌دانیم یزید لعنه الله بعد از افشاگری‌های امام سجاد(ع) و حضرت زینب (س) به شدت جایگاهش متزلزل شد. حتی مجبور شد به دروغ هم که شده عبیدالله بن زیاد را لعنت کند و بگوید اگر خودم با حسین (ع) مواجه می‌شدم، نمی‌گذاشتم کار به اینجا برسد.

یزید نتوانست اهل بیت (ع) را مدت زیادی در شام نگه دارد. هر چه آنها بیشتر در شام می‌ماندند، خودش بیشتر مفتضح می‌شد. به همین دلیل با احترام اسیران آل الله را روانه کرد. اگرچه در اینجا نداریم که سر مقدس را به آنها داده‌اند، اما من به این یقین رسیدم که آمدن اسیران آل الله هنگام بازگشت به مدینه و کج کردن مسیر خود و طولانی کردن راه خود و آمدن تا کربلا، برای دفن سر مقدس کنار پیکر مقدس بوده است و از آنجا به سوی مدینه بازگشتند.

اهمیت اربعین از این حیث مشخص می‌شود. چون شرافت بدن به سر است. درست است اهل بیت (ع) همه وجودشان، مادی و معنوی، برای ما مقدس است. اما سر امام حسین (ع) بسیار شرافت دارد. بدن مبارک در روز عاشورا دفن شده و سر مقدس باید در اربعین دفن شده باشد. از این جهت هرچند شاید مردم متوجه این نکته نشده باشند، عزاداری اربعین پرشورتر از عاشوراست.

منبع:تسنیم