قوانینی درباره مسجد که به جای اجرا، خاک می‌خورند

عقیق: در کتاب مسجد و نمازخانه در آئینه قوانین و مقررات، به جایگاه مسجد در قوانین بالادستی کشور به قلم و پژوهش سیدجواد‌هاشمی فشارکی پرداخته شده است. برنامه‌‌های پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران که از سوی مجلس مصوب و به تأیید شورای نگهبان می‌رسد، مبنای برنامه‌ریزی دولت و سازمان‌‌های مختلف در پنج سال بعد قرار می‌گیرد. در برنامه‌‌های دوم الی ششم مجلس شورای اسلامی در خصوص مساجد مصوباتی وجود داشت که چکیده آن به شرح زیر است:

قوانین برنامه ۵ ساله پیشین 

در چهار قانون برنامه ۵ ساله که بعد از جنگ تحمیلی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است، تکالیف قانونی بسیار مهمی برعهده دولت قرار داده است.

۱ـ در ماده ۱۶۳ قانون برنامه دوم مذکور مصوب ۱۳۷۴، در تمام شهرک‌‌های جدیدالاحداث اراضی مناسبی را برای احداث مسجد و پایگاه‌‌های‌ مقاومت بسیج پیش‌بینی کردن از سوی وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری‌ها.

۲ـ در ماده ۱۶۳ قانون برنامه سوم مصوب ۱۳۷۹/۱/۱۷، طراحی و اجرای طرح‌‌های جامع، تفصیلی و‌هادی شهری و روستایی موظفند طرح‌‌های مذکور را با محوریت مساجد تهیه و اجرا توسط وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری‌ها و سایر سازمان‌های مسئول و نیز به احداث مسجد و یا نمازخانه و همچنین نگهداری و مدیریت مساجد و نمازخانه‌‌های موجود و جدید الاحداث، در پایانه‌‌های مسافری و پمپ بنزین‌‌های بین شهری از سوی وزارتخانه‌‌های راه و ترابری و نفت و همچنین ایجاد مسجد یا نمازخانه در پارک‌ها توسط شهرداری‌ها و سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور و تأمین هزینه ساخت ۵۰ درصد مساجد روستایی توسط دولت.

۳ـ در ماده ۱۰۶ قانون برنامه چهارم مذکور مصوب ۱۳۸۳/۱۱/۶، تعمیق ارزش‌ها، باورها، فرهنگ معنویت و نیز حفظ هویت اسلامی ـ ایرانی، اعتلای معرفت دینی و توسعه فرهنگ قرآنی و نیز تهیه طرح جامع گسترش فضا‌های مذهبی و مساجد، توسط سازمان‌‌های تبلیغات اسلامی و اوقاف و امور خیریه با همکاری سازمان میراث فرهنگی.

۴ـ در ماده ۶ درقانون برنامه پنجم مصوب ۱۳۸۹/۱۰/۱۵، تثبیت جایگاه مسجد به عنوان اصلی‌ترین پایگاه عبادی و تربیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، همچنین طراحی و اجرای طرح ‌های جامع تفصیلی شهری و‌هادی روستایی و شهرک‌ها و شهر‌های جدید الاحداث، اراضی مناسبی را برای احداث مسجد و خانه عالم پیش‌بینی توسط وزارت مسکن و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و شهرداری‌ها و همچنین احداث نمازخانه در اماکن تجاری، اداری و خدماتی جدید الاحداث، احداث مسجد یا نمازخانه در پارک‌های ملی و بوستان ‌های شهری از سوی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و شهرداری‌ها و نیز احداث مسجد یا نمازخانه در مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، مجموعه ‌های ورزشی، مجتمع ‌های رفاهی، تفریحی و مجتمع‌های تجاری اعم از دولتی یا غیردولتی و همچنین احداث مسجد و نمازخانه در پایانه‌های مسافری و جایگاه‌های عرضه سوخت بین شهری توسط وزارتخانه‌های راه و ترابری و نفت.

قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

در ماده ۹۵ قانون برنامه ششم مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ مجلس شورای اسلامی چنین آمده است:

به منظور توسعه فضا‌های مذهبی فرهنگی و بهره‌گیری بهینه از اماکن مذهبی و تثبیت جایگاه مسجد به عنوان اصلی‌ترین پایگاه عبادی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اقدامات زیر انجام می‌شود:

الف: وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و شهرداری‌ها موظفند در طراحی و اجرای طرح‌های جامع تفصیلی شهری و‌هادی روستایی و شهرک‌ها و شهر‌های جدیدالاحداث، اراضی مناسب برای احداث مساجد و خانه عالم در جوار مساجد جهت استفاده امام جماعت همان مسجد پیش‌بینی کنند و پس از آماده‌سازی بدون دریافت هزینه و با حفظ مالکیت عمومی در اختیار متقاضیان احداث مساجد قرار دهند.

ب: مالکان مجتمع‌های تجاری، اداری و خدماتی جدیدالاحداث موظفند نمازخانه مناسبی را در اماکن مذکور احداث کنند. دستورالعمل این بند شامل تعداد واحد‌های این مجتمع‌ها و مکان احداث در چهارچوب نقشه‌های مصوب به تصویب شورای‌عالی شهرسازی و معماری می‌رسد.

پ: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و شهرداری‌ها موظفند نسبت به احداث یا اختصاص فضای کافی و مناسب برای مسجد یا نمازخانه در بوستان‌های ملی و بوستان‌های شهری اقدام کنند.

ت: تمام دستگاه‌های اجرایی، مراکز آموزشی، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی، مجموعه‌های ورزشی، مجتمع‌های رفاهی، تفریحی و تجاری اعم از دولتی یا غیردولتی، موظفند نسبت به احداث یا اختصاص و نگهداری فضای کافی و مناسب برای مسجد یا نمازخانه اقدام کنند.

ث: وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و نفت موظفند تمهیدات و اقدامات لازم را جهت احداث مسجد و نمازخانه در پایانه‌های مسافربری و جایگاه‌های عرضه سوخت بین شهری و همچنین نگهداری و مدیریت مساجد و نمازخانه‌های مذکور از طریق بخش غیردولتی به عمل آورند.

مصوبات دیگر مجلس

۱ـ احکام دائمی توسعه کشور

در ماده ۳۷ قانون مذکور مصوب ۱۳۹۵/۱۱/۱۰ مجلس شورای اسلامی چنین آمده است: به‌منظور زنده و نمایان نگهداشتن مبانی اسلام ناب محمدی(ص) و اندیشه دینی، سیاسی و فرهنگی و سیره عملی حضرت امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) و برجسته کردن نقش ایشان به‌عنوان یک معیار اساسی در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ها و تسری آن به مجموعه ارکان نظام و نیز انتقال آن به نسل‌های آینده، دولت مکلف است با بهره‌گیری از ظرفیت همه دستگاه‌های مربوط به‌ویژه آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و جهاددانشگاهی، مراکز فرهنگی و هنری، حوزه‌‌های علمیه، صدا و سیما، شهرداری‌ها و مؤسسات مردم‌نهاد و بسیج اقداماتی را برای تثبیت جایگاه مسجد به‌عنوان اصلی‌ترین پایگاه عبادی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و ساخت مسجد و نمازخانه و... انجام دهد.

۲ـ قانون حمایت از احداث، تجهیز، نوسازی و مدیریت مساجد کشور

براساس مصوبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۳، «معاونت امور مساجد کشور» در سازمان «اوقاف، مساجد و امور خیریه» تأسیس شود و سازمان اوقاف، مساجد و امور خیریه مکلف است با همکاری دستگاه‌‌های اجرایی ذیربط و دانشگاه‌ها با پژوهش مستمر و پس از تعیین شاخصه‌‌های جمعیتی مربوط و براساس پراکندگی جمعیت شهرها و روستا‌های کشور مساجد و نمازخانه‌‌های مورد نیاز و مساحت آنها را تعیین کند و اصول و ضوابط آمایش مساجد کشور، جانمایی و احداث آن‌ها را پیگیری کند. وکلای ملت مقرر کردند که این سازمان مسئولیت حمایت از مدیریت مساجد، اقدامات و امور مربوط به نگهداری، احداث، تجهیز، نوسازی و پیگیری امور نمازخانه‌ها را به ترتیبی که در این قانون می‌آید، برعهده دارد و این مسئولیت به سایر وظایف سازمان مذکور اضافه می‌شود.

۳ـ تأسیس معاونت امور مساجد کشور

نمایندگان مجلس در جلسه علنی چهارشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۳ با بررسی ماده ۳ (حمایت از احداث، تجهیز، نوسازی و مدیریت مساجد کشور و پیگیری امور نمازخانه‌ها)، مصوب کردند «معاونت امور مساجد کشور» در سازمان «اوقاف، مساجد و امور خیریه» تأسیس شود. همچنین مجلس در ماده ۴ طرح مذکور مقرر کرد که اختیارات، نمودار سازمانی و نحوه فعالیت «معاونت امور مساجد کشور» حداکثر تا ۳ ماه پس از تصویب این قانون، از سوی سازمان «اوقاف، مساجد و امور خیریه» تدوین می‌شود و از طریق وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.

۴ـ شرایط تغییر کاربری برای احداث مساجد

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادامه بررسی جزئیات طرح حمایت از مدیریت، احداث، تجهیز و نوسازی مساجد و نمازخانه‌‌های کشور درمصوبه چهارشنبه ۱۳ اسفند ۱۳۹۳، ماده ۵ این طرح را مورد بررسی قرار دادند و شرایط تغییر کاربری برای احداث مساجد را تعیین کردند. براساس این مصوبه، سازمان اوقاف، مساجد و امور خیریه مکلف است با همکاری دستگاه‌‌های اجرایی ذیربط و دانشگاه‌ها با پژوهش مستمر و پس از تعیین شاخصه‌‌های جمعیتی مربوط و براساس پراکندگی جمعیت شهرها و روستا‌های کشور مساجد و نمازخانه‌‌های مورد نیاز و مساحت آنها را تعیین کند و اصول و ضوابط آمایش مساجد کشور، جانمایی و احداث آنها را پیگیری کند.

۵ـ الزام احداث مسجد در مجموعه مسکونی بیش از هزار واحد

براساس بند(ف) تبصره ۳ لایحه بودجه ۹۴ کل کشور؛ کارفرمایان بخش‌های خصوصی و تعاونی مکلفند در مجموعه‌‌های بیش از هزار واحد مسکونی که در سال ۱۳۹۴ نسبت به عقد قرارداد ساخت آنها اقدام می‌کنند، براساس برآورد اداره اوقاف و امور خیریه هزینه‌‌های احداث مسجد و خانه عالم را تأمین و یا رأساً نسبت به احداث آن اقدام کنند.همچنین در فراز الحاقی این تبصره آمده است؛ دولت موظف است در مجموعه‌‌های بیش از هزار واحد مسکونی، واحد‌های آموزشی، فرهنگی، پاسگاه و کلانتری، مدرسه و پایگاه بسیج احداث کند.

درخواست قرائتی از رئیس جمهور برای توجه بیشتر به نماز و مسجد در برنامه هفتم

در برنامه هفتم توسعه کشور جای خالی مساجد کشور مشهود بود که حجت الاسلام محسن قرائتی رئیس ستاد اقامه نماز کشور ۶ خردادماه ۱۴۰۲ در نامه‌ای به سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران خواستار اضافه شدن بند «اهتمام برای ارتقا و بهبود شاخص ترویج اقامه نماز، تفسیر و تدبر در آیات قرآن، تقویت جایگاه مسجد و عفاف و حجاب و امر به معروف در جامعه» در بخش فرهنگی و اجتماعی لایحه برنامه هفتم توسعه شد. در همین راستا نامه فوق توسط دفتر رئیس جمهور، به داود منظور معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور جهت بررسی و اقدام مقتضی ارسال شده است.

در بخش فرهنگی و اجتماعی برنامه هفتم توسعه به موضوع ارتقا شاخص‌های اقامه نماز تصریح نشده است و نیاز به اصلاح دارد، البته در بند ۲۳۶ به موضوع پیوند مسجد، خانه و مدرسه اشاره شده است که نیاز به تکمیل دارد.

متن لایحه برنامه هفتم را می‌توانید    بخوانید.

منبع:فارس