یک سال از فراق حاج حسن رشیدی، دایرةالمعارف مداحان گذشت

عقیق: امیرحسین کسائی: دقیقاً یک سال پیش بود که از میان ما رفت. همان فردی که هر زمان نیازمند اطلاع از تاریخچه‌ای از مداحان و ماجراهای گذشته بودیم، به او زنگ می‌زدیم. با لحن شیرینش، سری به حافظه مثال‌زدنی‌اش می‌زد و برایمان نقل می‌کرد که فلانی شاگرد چه کسی بوده است و مداحی را از کجا آغاز کرده یا فلان شعر و نوحه قدیمی، شاعرش کیست؟

مرحوم حاج محمدحسن رشیدی

دایرة‌المعارف تاریخ و مقتل‌خوانی را دارم

حاج محمدحسن رشیدی را می‌گویم که خودش می‌گفت: «بنده حقیر دایرة‌المعارف تاریخ و مقتل‌خوانی دارم. سال‌ها افتخار نوکری این دستگاه را دارم. امام حسین (ع) هم جوابم را خوب داد. ۱۶۹ بار کربلای معلی مشرف شده‌ام و در ساخت هشت دَرِ طلا مساعدت داشته‌ام؛ دو در برای حرم حضرت قمر بنی‌هاشم(ع) و چهار در برای سامرا و دو تا هم برای حرم دو طفلان مسلم. این است که می‌گویم امام حسین (ع) و اهل‌ بیت (ع) به هیچ‌کس بدهکار نمی‌شوند.»

بخشی از گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با مرحوم حاج حسن رشیدی

قبل از اینکه نام پدر و مادرم را یاد بگیرم، نام امام حسین(ع) را آموختم

حاج حسن از ذاکران قدیمی تهران، صبح روز ۲۴ اسفندماه ۱۴۰۰ در ۸۲ سالگی و در حالی که حدود ۶۵ سال در محضر اهل‌ بیت(ع) نوحه‌خوانی کرد، دارفانی را به دلیل کهولت سن وداع گفت. او می‌گفت: «من پیش از اینکه نام پدر و مادرم را یاد بگیرم، اسم امام حسین (ع) را یاد گرفتم. در دوران بچگی در جمع بچه‌ها مداحی می‌کردم، حدود ١۴ سالگی میان بزرگ‌ترها می‌خواندم. نوحه‌خوانی مثل الآن نبود، از سال ١٣۴٨ مرحوم خوشدل تهرانی رویه نوحه‌خوانی را تغییر داد. او با نوحه «حسین سرباز ره دین بود/ حسین قربانی آئین بود» رویه نوحه‌خوانی را دگرگون کرد.»

در کنار مداحی، کارمند بانک بود

او بازنشسته بانک صادرات بود و در کنار مداحی، کار می‌کرد و شغل داشت. حسین مظلوم از خادمان دستگاه سیدالشهدا (ع) درباره این پیرغلام می‌گوید: «او در بانک صادرات کار می‌کرد و در نهایت هم بازنشسته شد. در همان زمان که کارمند بود مداحی را شروع کرد و به دلیل علاقه خاصی که داشت، دنبال تاریخچه و گذشته مداحان بزرگ می‌رفت. به تاریخ علاقه داشت و درباره زندگی مداحان مطالعه و جستجو می‌کرد.»

حاج حسن رشیدی: مداحان نباید برای روضه پول بگیرند

مداح باید استاد ببیند و برای روضه پول نگیرد

حاج حسن می‌گفت: «مداحان به اشتباه سراغ استاد نمی‌روند. هنرور گر ندید استاد تا آخر بُود ناقص/ ندارد طعم میوه، گیرم آرد شاخ خودرویی. اگر کسی ذاکری امام حسین (ع) را شغل برای خودش قرار دهد‌، در پیری به بن‌بست می‌خورد. شاید برخی بگویند در گذشته ارزانی بوده است، اما الآن وضع فرق دارد و زندگی خرج دارد؛ باید پی روزی بود، اما نباید روضه را پولی کرد. مداحان باید شغل داشته باشند و در کنارش نوکری هم کنند. باید بدانید روزی‌رسان فرد دیگری است.»

نمک جلسات و هیأت‌ها بود

او از بازماندگان نسل نوحه‌خوانی قدیم کشور بود و به قول قدیمی‌ترها نمک جلسات و هیأت‌ها به حساب می‌آمد. حسین مظلوم می‌گوید: «او مجلس را به سبک قدیمی اداره می‌کرد و در جلسه هیأت ما که در فاطمیه ١٠ روز مجلس روضه صبحگاهی بود، حاضر می‌شد. خودش هم اول هر ماه قمری مجلس روضه داشت و صبحانه مفصلی هم می‌داد.»

نوحه‌خوانی حاج حسن رشیدی به سبک سنتی درباره حرکت کاروان امام حسین(ع)

حسن و حسین! زوج قدیمی نوحه‌خوان تهران

خودش می‌گفت: «من از بازمانده‌های مداحان سنتی و چهارپایه‌خوان هستم. از آن همه نوحه‌خوان چارپایه‌رو فقط من مانده بودم و حسین خلج که او هم چند سال پیش رفت.» بعد شیرین و طنزگونه می‌گفت: «حسن و حسین! زوج قدیمی نوحه‌خوانی تهران که یکی‌شان در خیابان مولوی خرازی داشت و یکی هم من که بازنشسته بانک هستم.»

می‌گفت نباید حرف بی‌سند تحویل مردم داد

مظلوم ادامه می‌دهد: «حاج حسن با کسی تعارف نداشت. خودش اهل مطالعه بود و اگر مداحی در جلسه روضه بی‌سند یا حرف سستی می‌زد، همانجا تذکر می‌داد. مداحان اگر او در جلسه بود، در انتخاب شعر و سخن دقت می‌کردند، زیرا اخلاقش را می‌دانستند. می‌گفت نباید حرف و سخن بی‌سند به مردم گفت.»

روایت مرحوم حاج حسن رشیدی از دو بند نوحه حضرت عباس(ع) مرحوم حاج اکبر ناظم

نام حسین بس است برای گریستن

حاج حسن خودش بسیار اهل گریه بود و می‌گفت: «مَن بَکی أَو أَبکی أَو تَباکی فی مُصیبهِ الحُسین حُرِّمَت جَسَدَهُ علی النار و وَجَبَت لَهُ الجَنَّه؛ هرکس در مصیبت امام حسین(ع) بگرید یا بگریاند و یا  اگر گریه‌اش نیامد، خود را به حالت گریه بزند، جسدش بر آتش حرام شده و بهشت بر او واجب می‌شود. آماده ساز خود را برای گریستن/ بی‌شک بود بهشت بهای گریستن/ نقل جفا و ذکر مصیبت ضرور نیست/ نام حسین بس است برای گریستن» حسین مظلوم در این خصوص می‌گوید: «خودش زمانی که السلام علیک یا اباعبدالله می‌گفت، اشک از چشمانش جاری می‌شد.»

اعلامیه‌ای که برای خودش طراحی کرده بود

او ۲۴ اسفندماه پر کشید و به دیدار اربابش شتافت، اما سال‌ها پیش برای این رفتن آماده شده بود؛ همان زمان که برای خود اعلامیه طراحی کرده بود که در مطلع آن، این دوبیتی را نوشته بود:

عمری است به خوان تو نمک‌گیر شدم/ هر شب سر سفره تو من پیر شدم 
هرکس به رهی جوانی خود طی کرد/ من ‌هم در خانه شما پیر شدم

اعلامیه‌ای که مرحوم حاج حسن رشیدی برای خودش طراحی کرده بود

خانه ابدی حاج حسن رشیدی در روستای ناران لواسان کوچک است. او را به فاتحه‌ای مهمان کنید.

منبع:فارس