ویژگی بارز ابراهیم نبی(ع) در اصلاح سبک زندگی

عقیق: حضرت ابراهیم نبی علیه‌السلام به عنوان یکی از رسولان اولوا العزم، مسیر زندگی خود را از همان کودکی در مسیر عهد و پیمانی که در عالم ذر با خداوند بسته بود قرار داد. این رسول بزرگوار الهی که اسوه‌ی خوبان پس از خود از لحاظ نحوه سلوک به‌سوی خداوند قرار گرفت،‌ در سنین کودکی و نوجوانی عرش و ملکوت آسمان‌ها و زمین را رؤیت کرد و به این ترتیب با اولین پرتوهای انوار اهل بیت علیهم‌السلام مواجه شد. این امر آغاز راهی بود برای پیمودن مسیری که خداوند ایشان را مأمور به رسالت آن کرده بود. یکی از مهم‌ترین مأموریت‌هایی که ابراهیم علیه‌السلام نبی آن را به انجام رسانید، تطهیر و نیز رفعت خانه کعبه جهت اتصال این مکان مقدس به ملکوت آسمان‌ها، سپس تنظیم مناسک حج با فرزندش اسماعیل علیه‌السلام بود تا از آن پس موحدان عالم در این خانه امن و پر برکت به عبادت و سالکان مسیر خداوند به سلوک نورانی خود بپردازند.

سوای از پرداختن به برخی معارف بلند و مرتبط با حضرت ابراهیم علیه‌السلام، لازم است به برخی از ویژگی‌های شخصیتی ایشان بپردازیم، ویژگی‌هایی که خداوند به آن افتخار می‌کند و آنها را در کتاب مقدس خود یعنی قرآن در معرض همگان قرار می‌دهد.

از جمله ویژگی‌های حضرت ابراهیم علیه‌السلام، «حنیفیت» و داشتن روحیه‌ی «شکر نعمت» است.  خداوند در آیات 120 و 121 سوره‌ی نحل می‌فرماید «إِنَّ إِبْراهیمَ کانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ حَنیفاً وَ لَمْ یَکُ مِنَ الْمُشْرِکینَ» به راستى ابراهیم، یک امت بود که نسبت به خداوند سر تسلیم داشت در حالی که حنیفانه رفتار می‌کرد و از مشرکان نبود. «شاکِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ» [و] نعمت‌هاى او را شکرگزار بود. [خدا] او را برگزید و به صراط مستقیم هدایتش کرد.  

در این آیه، حضرت ابراهیم علیه‌السلام «قانت» معرفی شده است؛ یعنی کسی که اهل خلوت با خداست و فرصت را برای این خلوت غنیمت می‌شمارد. «قانت» را ملازم طاعت هم دانستند و یا کسی که در عبادت طول قیام دارد و دعا و نیایش را پیشه‌ی راه خود می‌کند، منتها این رفتار، جهت‌دار و هدف‌دار و به تعبیر قرآن برای فرد بزرگواری مثل ابراهیم علیه‌السلام «حنیفانه» است. این ویژگی حنیفیتِ اولین رسول اولوا العزم در آیات متعددی از قرآن به ثبت رسیده است و در جمع‌بندی این آیات می‌توان نتیجه گرفت ابراهیم علیه‌السلام پس از رؤیت ملکوت آسمان‌ها و زمین «حنیف» شد، یعنی برنامه زندگی خود را بر اساس آن نور ملکوتی و بر اساس فطرت الهی تنظیم کرد. در واقع فرد حنیف یعنی انسان رشدیافته‌ای که رفتار خود را با نور فطرتِ تابیده شده از ملکوت هماهنگ می‌کند.

از این جهت تمام انسان‌ها قابلیت بهره از نور فطرت را دارند و خوب و بد اعمال را به خوبی درک می‌کنند، هرچند عموماً به ندای فطرت گوش نمی‌دهند و به گناهان و خطاهای خود می‌پردازند. ابراهیم نبی علیه‌السلام پیامبری بود که خالصانه به ندای فطرت پاسخ داد و با این الگوی توحیدی حرکت کرد و به این ترتیب تمام ابعاد وجودش‌اش پاک و زلال شد تا حدی که خود وی مجرای نور فطرت خدا در پهنه عالم شد و در یک کلام،‌ حنیفانه زندگی کرد.

جالب است که خداوند وقتی امر به دین حنیف می‌کند، آن را متصل به فطرت‌الله می‌کند «فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها ...» پس وجه خود را برای دین به‌صورت حنیفانه تحکیم کن و قوام ببخش؛ با همان فطرتی که خداوند مردم را بر اساس آن فطر (خلقت ملکوتی) کرد. خود ابراهیم نبی علیه‌السلام نیز وقتی از ماه‌پرستان و خورشیدپرستان رویگردان می‌شود، خطاب به آنها می‌گوید «إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنیفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ (79 انعام) یعنی من از روى حنیفیت، روى خود را به سوى کسى گردانیدم که آسمان‌ها و زمین را فطر کرده است؛ و من از مشرکان نیستم. در این آیه نیز اتصالی بین حنیفیت با فطرت برقرار شده است. بر اساس این آیات، حنیفانه یعنی زندگی بر اساس فطرت. در صورت غلبه نور فطرت بر زندگی فرد مؤمن، انسان راحت‌تر مسیر رشد را طی می‌کند، روحش و جانش از آلودگی‌ها رهایی می‌یابد، زندگی وی سامان می‌یابد و آخرتش آباد می‌شود.