عقیق:حجت‌الاسلام حامد کاشانی، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه امامت، شامگاه ۲۴ آذرماه در نشست علمی «بازگویی مصائب حضرت زهرا(س)، ضرورت اعتقادی یا چالش  اجتماعی»  که از سوی بنیاد بین‌المللی امامت در قم برگزار شد در پاسخ به این پرسش که چه معیارهایی برای تبدیل یک حادثه به حادثه چالش‌برانگیز وجود دارد و بعد تصمیم بگیریم که آیا به آن بپردازیم یا خیر، گفت: اگر مسائل چالشی، اعتقادی و فکری در سطح گفتمان میان نخبگان و اندیشمندن وجود داشته باشد و باقی بماند  و به سطح مردم کشیده نشود معمولا حساسیت زیادی ایجاد نخواهد کرد و تخریب و مدح و قدح آن هم آنچنان خطرناک نیست ولی اگر به سطح جامعه بکشد با توجه به باورهای عمومی اجتماعی که اجمالی و جزم‌اندیشانه و قطعی‌انگارانه است، کوچکترین اختلاف نظر را هجمه به تفکر اعتقادی اصیل خود می‌بیند و اینجا حساسیت جدی می‌شود و وقتی به اوج می‌رسد که سیاسی بشود.

وی افزود: اصحاب حدیث، جریانی به شدت سیاسی است و یکی از درگیری‌های آن مسئله فاطمیه است، اینها در خدمت قدرت و قدرت هم در خدمت اینها بوده است که شبیه آن را در گروه‌های دینی آل‌شیخ در عربستان می‌بینیم. اهل حدیث در نگاه اولیه به نظر می‌رسد خیلی طرفدار حدیث باشند ولی می‌بینیم وقتی یک حدیث با نگاه آنها تفاوت داشته است با شدت و حدت با آن برخورد کرده‌اند ولی اگر موافق اعتقادات آن‌ها بود حشویات را هم می‌پذیرفتند. مثلا اصحاب حدیث برخی از بزرگان حدیثی اهل سنت که حدیث غدیر را معتبر شمرده‌اند طرد می‌کنند و تاریخ نشان داده که افراد زیادی حذف شدند چون فقط بر حدیث غدیر صحه گذاشتند بنابراین موازین اینها، علمی نیست بلکه سیاسی است در حالی که حدیث غدیر جزء مشهورات است و دلالت روشنی هم داشته است.

معیار دوگانه در برخورد باصحابه

کاشانی بیان کرد: ابوغسان و نسائی و دیگران را ببینید همه جرمشان اختلاف نظر با عمروعاص است همچنین اگر کسی با بنی امیه اختلاف نظر داشت غالی در رای شمرده می‌شد؛ مثلا اینها بر عدالت صحابه و حفظ احترام آنها تاکید زیادی دارند ولی وقتی نوبت به ابوالطفیل صحابی می‌رسد، چون مخالف حکومت وقت بودند حرمتی نداشته است. بغدادی آورده است چرا بخاری از ابوالطفیل حدیثی روایت نمی‌کند و خود او می‌گوید به خاطر تشیع او (لفرط التشیعه). کوچکترین مخالفتی جرم تلقی شده و در اصحاب حدیث بعدی هم تداوم می‌یافت.

وی اضافه کرد: در مورد نسائی گفته شده که با تقوا و زاهد بود و به سلطان مراجعه نمی‌کرد ولی چون با دشمنان امام علی(ع) مخالفت داشت نقل روایت از او را نفی می‌کنند. حتی حدیث مدینه که رایحه‌ای را در افضلیت امام علی(ع) نشان می‌دهد برای آنها قابل تحمل نبود با اینکه افضلیت یک شخص دلیلی بر نفی فضیلت دیگران نیست و چنین حدیثی را هم نمی‌توانند تحمل کنند و ناقلان آن را اهل بدعت می‌دانند.

این پژوهشگر با بیان اینکه پشت سر چنین اتهاماتی بحث عدالت صحابه نیست بلکه سنگ زیرین آسیا، مسائل سیاسی است، به جایگاه فاطمیه در منظومه اعتقادی شیعه پرداخت و گفت:  نقش فاطمیه، نقش مرزبندی بین مکتب اهل بیت(ع) و دیگران است؛ البته این موضوع از جنبه اعتقادی است نه تعایش بین شیعه و دیگران که شیعه از این جهت بی‌نظیر است؛ الان که حکومت رسمی شیعی در ایران حاکم است کسی نمی‌تواند به مخالفان بقبولاند که مثلا در مورد نسبت واهی کفر به حضرت ابوطالب(ع) و والدین پیامبر(ص) احتیاط کرده آن را صرفا در مجالس خصوصی خودتان بیان کنید. من معتقدم اگر قرار بود ما بین غدیر و فاطمیه یکی را حذف کنیم باید غدیر حذف شود زیرا در فاطمیه، غدیر وجود دارد ولی در غدیر، فاطمیه وجود ندارد از طرفی در فاطمیه اثبات نفاق شده است.  

این استاد حوزه بیان کرد: یکی از جاهایی که همین جریان سیاسی از لاک خود بیرون می‌آید؛ فاطمیه است زیرا اینها هر کسی که پیامبر(ص) را دیده، صحابی و او را محترم می‌دانند ولی وقتی به فاطمه(س) رسیده‌اند بدترین دشنام‌ها و جسارت‌ها را کرده‌اند و خود این مسئله اثرگذاری فاطمه(س) را نشان می‌دهد. کار را به جایی رسانده‌اند که برخورد شنیع خلیفه دوم با پیامبر(ص) در ماجرای روایت قلم و دوات را نهایت دوراندیشی و امامت او می‌دانند تا جسارت شنیع او را کتمان کنند. 

کاشانی تصریح کرد: البته برخی از آنها هم چون این جسارت را مسلم می‌دانند اصل روایت را زیر سؤال برده و می‌گویند روایت مخدوش است زیرا ممکن نیست چنین جسارت شنیع و سب رسمی به پیامبر(ص) صورت بگیرد. 

کتمان و تحریف؛ خط مشی مخالفان فاطمیه

کاشانی تصریح کرد: در موضوع حضرت زهرا(س)، هم این خط را حفظ کرده‌اند مثلا گفته‌اند طبری چون تهدید به سوزاندن و احراق در خانه فاطمه(س) را مطرح کرده او را شدیدالرفض دانسته‌اند در صورتی که طبری، تکفیری و به شدت ضدشیعی است ولی به خاطر نقل روایت تهدید به احراق (که تازه روایت ساختگی از سوی بنی امیه است) او را مورد هجوم قرار می‌دهند. البته بعدا که مسئله حب اهل بیت نهادینه شد به ورطه کتمان و نفاق افتادند؛ اصرار شیعه به رهبری امام صادق(ع) این بود که اصل موضوع فاطیمه باید حفظ شود؛ زراربن عمرو در دوره امام صادق(ع) زندگی کرده و از بزرگان اهل سنت است؛ در جایی می‌گوید شیعیان ادله کفرآمیز و حرف‌های باطلی دارند و مسلمان نیستند ولی همین فرد بر ماجرای حضرت زهرا(س) صحه می‌گذارد. همچنین اسناد معتبری وجود دارد که موضوع در دفن شبانه، دو نفر هستند و نه مردم مدینه که در اشعار حمیری و منابع روایی شیعه ذکر شده است.

این پژوهشگر حوزه امامت یکی از جهات اهمیت فاطمیه که نوع نگاه به حکومت را نشان می‌دهد، تکریم شاعران از سوی اهل بیت(ع) می‌داند: اینها با بدنه مردم مرتبط بودند و نقش شعر در آن دوره مانند فیلم مختار در دوره کنونی است و به گفتمان تبدیل می‌شده است. بنابراین اگر مصلحت نبود در مورد فاطمیه چیزی گفته شود امام باقر، امام صادق و امام کاظم و امام رضا(ع) آنها را تشویق نمی‌کردند.

تاکید ائمه(ع) بر حفظ فاطمیه

وی اضافه کرد: کمیت خدمت امام باقر(ع) می‌رسد و از امام در مورد آن دو نفر می‌پرسد و بعد شعر می‌خواند که مضمونش این است؛ تیری که در کربلا زدند از کمان کسان دیگری زدند و غی آخری برای نفر اولی است (یعنی ریشه در فاطمیه داشت) یعنی مشکلات جهان اسلام از آن دوره شروع شد و نباید ذهن شیعه جای دیگری برود. به همین دلیل امام باقر(ع) این شاعر را تکریم کردند.

وی با بیان اینکه یکی از کارهای شایسته این است که ما برای فاطمیه به روایات خود آنها مراجعه کنیم، افزود: اگر صرفا این روایات در کافی و من لایحضر بود که نزاعی وجود نداشت؛ حرف متقن‌زدن و بالابردن سعه صدر و اهانت‌نکردن جزء وظایف امروز ما است؛ رهبر انقلاب در سال ۱۳۹۹ در ولادت حضرت زهرا(س) فرمودند اینکه بگوییم حضرت زهرا(س)، بانوی باعظمت و همسر والامقام بود خوب است ولی کافی نیست؛ او یک مجاهد فی سبیل الله بود و در راه این جهادش قربانی داد. در جای دیگری فرمودند شما تقیه بی‌مورد نکنید یعنی حق را بگویید ولی اهانت نکنید و فحش ندهید. خطبه‌های حضرت زهرا(س) را می‌خوانیم ولی با یک مسلمان متفاوت از خودمان جنگ و دعوا نداریم کما اینکه ما برای دفاع از فلسطین آسیب زیادی هم خورده‌ایم.

تنظیم حب و بغض

وی تاکید کرد: اگر حب و بغض ما تنظیم نشود یا اشتباهی با دوست، دشمنی خواهیم کرد. اگر کسی دنبال بغض با صهیونیست است امکان ندارد که بغض او جهت صحیحی داشته باشد یعنی تاکسی نسبت به مؤسسین و دشمنان اصلی اهل بیت(ع) بغض نداشته باشد تضمینی نیست که نسبت به مستکبرانی که معلوم نیست تا ۲۰ سال دیگر باشند یا نباشند بغض داشته باشد.

کاشانی در مورد آغاز سیر ماجراهای حضرت زهرا(س)، بیان کرد: ما در مورد عاشورا که ماجرایی قطعی و مسلم است و در روز روشن اتفاق افتاده در برخی موارد جزئی آن اختلافاتی داریم مانند اینکه طفل شیرخواره بوده یا نه؛ در مورد فاطمیه رویکرد این بوده که اصل ماجرا گم نشود و در قنفذ و مغیره متوقف نشود بلکه پیکان حمله متوجه دو نفر بوده است از این رو اضطراب در روایات زیاد است و بنده متنی که تصریح تاریخی داشته باشد پیدا نکرده‌ام. 

وی تاکید کرد: برداشت بنده این است که ابتدا جسارت‌ها و ماجرای فدک رخ داده است و بعدا هجوم به خانه صورت گرفته است که ۳۰ یا ۴۰ روز بعد رخ داده است.