برخی هیئت های ما غرب زده اند/ مداحان و شعرای گذشته با علما در ارتباط بودند

گزارش تصویری

عقیق: قسمت هفتم از فصل دوم برنامه اینترنتی محیا(نخستین مجله تصویری هیئت) سه شنبه شب به صورت زنده از صفحه عقیق و محیا پخش شد.

مهمان این قسمت از برنامه مهدی زنگنه شاعر و نوحه سرا و منتقد ادبی بود.

وی در توضیح هنر گفت: هنر دوشادوش خلاقیت است یعنی نمی شود یک کسی خود را هنرمند بنامد اما خلاق نباشد و اغلب هنرمندانی که ماندگار شده اند خلاق بوده‌اند. نوآوری یعنی یک پدیده‌ی ‌نو را به عرصه بیاوریم.

وی ادامه داد: یک بدعت داریم یک ابداع؛ گاها بدعت را به جای ابداع میگذاریم درصورتی که نوآوری وقتی نوآورانه است که نگاهی به گذشته دارد و با استفاده از ظرفیت های موجود چیز جدیدی را خلق می کند اما کسی که بدعت می گذارد کاری به گذشته ندارد اما در تاریخ نوآوران کسانی هستند که به سنت ها تسلط دارند اما فضا برای گفتن برخی حرفها سخت که می‌شود دست به نوآوری می‌زدند. مثال بارز آن شعر نیمایی در عرصه شعر است.

وی با تاکید براینکه درهربرهه‌ی‌زمانی یک عده هستند که مخالف با نوآوری باشند ادامه داد: امروزه در حوزه هیئت هم ما روزگار خوبی نداریم و به اسم نوآوری اتفاقاتی را رقم می زنیم که هیچ ربطی به دین و سنت و فرهنگ ما ندارد البته که در تمامی حوزه ها این موضوع صادق است.

این شاعر و نوحه سرا گفت: وظیفه ی بزرگترها نهیب زدن است بنده نه کتک خوردم نه تکفیر شدم اما بنده هم با نقد مواجهه شدم اما نقد باحرف حال حاضر ما فرق می‌کند و مشکلی که الان داریم در حد ایراد ادبی نیست بلکه بینشی است.

در قدیم حاج اکبر ناظم که بانقد مواجه می شد اشعار خود را خدمت علامه امینی میخواند و ایرادگیری می‌کرد. شاعر جوان امروزی خدمت چند عالم رفته است؟

وی با اشاره به تاثیرات حاج مرزوق بیان کرد: سینه زنی های مرسوم دهه ۳۰و ۴۰، مدل واحد سنتی در تهران و زمینه خوانی سنتی تماما تاثیرات ایشان است و در دوره خودش نوآوری کرده است، ایشان جنس سینه زنی عراقی ها را با خود آورده است. ممکن است خیلی ها با ایشان در آن دوره مخالفت کرده باشند منتهی بسیاری از علما پای منبر ایشان سینه می‌زدند.

این منتقد ادبی ادامه داد: ادامه مسیر حاج مرزوق باعث شد چندین نوحه‌خوان در تهران معروف شوند، مرحوم ناظم، شاه حسین بهاری و حاج احمد صالح نوآورانی بودند که با نگاه به گذشته ابداع داشته‌اند، همانطور که پسران مرحوم ناظم میگویند کتاب از دست ایشان نمی‌افتاد، درست است که سواد آکادمیک نداشتند منتهی همیشه کتاب روایی و تاریخی در دست داشتند.

وی‌ ادامه داد: حاج احمد شمشیری یک نوآور دیگر است. کسی که مداح کوچه و بازار است و برای فوت تختی ایشان برای نوحه می رود. ایشان یک داستان را از چندین کتاب مختلف مطالعه میکردند و یک داستان ترکیب شده را به شاعر میدادند که برایش شعر بسراید. یکی از بانیان جدی سرودن شعر برای امامان غریب با سفارش شعر، همین حاج احمد شمشیری است وگرنه ما تا ۱۰۰ سال پیش یک شعر به زبان فارسی برای امام سجاد(ع) نداشتیم.

مهدی زنگنه با بیان اینکه در دهه ۶۰ هم با حاج منصور ارضی مخالفت میشد ادامه داد: ایشان زبان محاوره را در شعر آورد؛ کسی که برادرزاده حاج حسن ارضی، استاد مداحان بود و خودش شاگرد استاد تحریری و میرهادی بود ؛ و این جوشش درونی حاج منصور ارضی به عنوان یک هنرمند بود که با استفاده از ظرفیت های گذشته از ظرفیت زبانی استفاده کند ، که تا به حال در هيئت استفاده نشده است.حاج محمد طاهری در دهه ۷۰ و حاج محمود کریمی در دهه ۸۰ همگی نوآور بودند.

وی ادامه داد: شاعران قدیمی مثل استاد حسان که اصلا شاعر آیینی نبودند و شعر عاشقانه میگفتند وقتی شعر آیینی به زبان روز می‌سرودند، همگی در خدمت علامه امینی و بهاءالدینی ایرادگیری میشد اما امروزه دوستان ما که دم از نوآوری میزنند نه با علما در ارتباطند و نه با ادبا و مخاطبان حرفه ای حوزه ارتباط میگیرند.

این شاعر و نوحه‌سرا با تاکید بر اینکه بعضا اشعار هیئت تقلید محض است گفت: شعرها ضعیف است، شعر بوی سواد و علم و دانش نمیدهد. یکی از ذاکرین می‌گوید میخواهم شعر سپید در هیئت بخوانم . ایده ی قشنگی است اما اول باید دید اشعاری که میخوانید اصلا شعر سپید هست یا نه؟ اصلا مگر شعر سپید محاوره ای داریم؟

وی با تاکید بر اینکه قیاس شاعران و ذاکرین امروزی با قدیمی‌ها اشتباه است ادامه داد: شاعران و ذاکرین قدیمی برعکس امروزی ها، همگی بزرگتر داشتند چراکه یک ساختاری سنتی در هیئت داشتیم اما شهرت و دنبال معروفیت بودن همه چیز را خراب کرد. ما میخواهیم این اتفاق های غلط سنت نشود چراکه در طول تاریخ بزرگان ما با بدعت مخالفت کرده اند؛ اینطور نیست که بگوییم بساط امام حسین است و نباید حرفی بزنیم.

مهدی زنگنه با بیان اینکه هیئت های ما غرب زده است ادامه داد: مداحی یک هنر مستقل از تمامی هنرهاست، مداحی خوانندگی نیست و شعر هیئت هم حتی با شعر آیینی متفاوت است؛ آسمان سقف پرواز مداحی با موسیقی متفاوت است درست که نت دارد اما خواننده نیست و موسیقی هیئت هویت جدایی برای خودش دارد. ما نباید سبک های موسیقی را به مداحی ربط بدهیم حتی خشن خوانی امروز ربطی به موسیقی راک ندارد، متاسفانه ما با چهارچوب علوم غربی مداحی را تعریف میکنیم و حتی ویژگی های تدوین خواننده‌های پرمخاطب غربی را برای تدوین کلیپ های مداحی انتخاب میکنیم.

وی ادامه داد: نگاه ما به عرصه موسیقی‌ خوانندگان غرب است. متاسفانه مداح اهل بیت طراح لباس دارد که چه بپوشد. در عرصه موسیقی و رفتار اجتماعی شاعر و مداح رسانه زدگی از دنیای غرب پیداست. حتی نورپردازی هیئت شبیه جاهای دیگری است؛ چرا که می‌خواهیم هیجان داشته باشد. چه کسی گفته است هیئت برای تخلیه ی هیجان است؟!

این منتقد ادبی در آخر گفت: ما از سردلسوزی حرف میزنیم اما نوحه سراها نگاهشان به معروف ترین خوانند‌ه‌های مبتذل فارسی زبان است و متاسفانه مداح هم نگاهش سلبریتی زده است و این اتفاق متاسفانه افتاده است که فضای هیئت معطوف به دوربین و رسانه است و شاعر و مداح ارتباطی باهم ندارند درنتیجه شعر و نوحه گیرایی لازم را ندارد.