بازتاب تعالیم قرآنی در سیره فاطمی(س)

عقیق: محمد امین غروی در یادداشتی به بیان تعالیم قرآنی زندگی حضرت زهرا (س) پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

تشکیل خانواده و تلاش برای پایداری این پیوند به گونه‌ای نیکو و شایسته در میان همسران و البته میان والدین و فرزندان، یکی از مهمترین توصیه‌های شرعی و عقلی می‌باشد. تعالیم قرآنی از ویژگی‌ها و کارکردهای فزاینده‌ای در مسیر تقویت این پیوند برخوردار است.

پرورش روحیه پذیرش و فرمان‌برداری در میان اعضای خانواده از بارزترین تاثیرهای باورمندی به تعالیم قرآن محسوب می‌شود. همچنین تلاش برای تعامل و معاشرت نیکو همگام با احترام میان همسران و حفظ و تدوام آن که به حفظ ساختار خانواده و ایجاد ملکات نفسانی کمک می‌کند، از آثار پیروی از توصیه‌های قرآنی است.

یکی از برکات و پیامدهای زندگی مشترک امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (ع) نقش الگوسازی برای پیروان و دوستان آنها بود که با مطالعه و دقت در سیره زناشویی این خانواده آسمانی بتوانند تعالیم قرآنی را نیز در زندگی خود پیاده و اجرایی کنند.

همزیستی پسندیده

قرآن کریم مردان را به حسن معاشرت و رعایت اخلاق نیکو با همسرانشان توصیه کرده است. «وَعاشِرُوهُنَّ بِالمَعْرُوفِ ؛[۱] و با زنان خود به گونه‌ای شایسته و پسندیده رفتار کنید.» همچنین فرموده: «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ ؛[۲] زنانتان برای شما لباس‌اند و شما برای آنان لباس هستید.»

این مطلب در احادیث اسلامی نیز مورد تاکید قرار گرفته است؛ روایاتی مانند: «فَدَارِهَا عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَةَ لَهَا لِیَصْفُوَ عَیْشُک ‏؛[۳] در هر حال با همسرت مدارا کن و با او به نیکی معاشرت نما، تا زندگیت با صفا شود.» از این رو تعامل و رفتار نیکوی همسران با یکدیگر می‌تواند در بهبود روابط میان آنها تأثیر مستقیم داشته باشد.

پس از آن که خطبه عقد ازدواج امیرالمومنین (علیه السلام) و حضرت زهرا (علیها السلام) توسط پیامبر خاتم (صلی الله علیه و آله) و امیرالمومنین (علیه السلام) خوانده شد [۴] پیامبر اکرم خطاب به عروس و داماد توصیه‌هایی پیرامون زندگی مشترک ایراد فرمودند.

ایشان خطاب به امیرالمومنین فرمودند: «به منزلتان بروید و با همسرت با لطافت و مهربانی رفتار کن، زیرا فاطمه پاره تن من است .»[۵] توصیه خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله) به دخترشان توجه به جایگاه همسر بود و فرمودند: «در حق همسرت کوتاهی نکن و تمام تلاشت را در مسیر همراهی با او به کار گیر که بهترین فرد را به همسری تو درآوردم .»[۶]

هم‌افزایی همسران در انجام عبادت

خداوند انسان‌ها را برای رسیدن به کمال آفرید و این هدف، تنها با عبادت و بندگی خدا ممکن خواهد بود. «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون ؛[۷] جن و انسان را جز برای این که مرا بپرستند نیافریدم.» پس هنگامی که انسان در مسیر بندگی خدا تلاش کند، دریچه‌های کمال و سعادت به روی او گشوده خواهد شد.

عبادت و بندگی انسان را به مقامات عالیه می‌رساند به گونه‌ای که اگر انسان بتواند واجبات را به درستی انجام دهد و بعد از آن به مستحبات بپردازد، خداوند او را شامل عنایت خاص و الطاف خود می‌کند .[۸]

در زندگی مشترک نیز همسران خداباور برای تشویق و یاری یکدیگر به عبادت، هم‌افزایی و همکاری دارند؛ زیرا عبادت و بندگی را از مهم‌ترین راه‌های سعادتمندی در دنیا و آخرت می‌دانند. از این رو علاوه بر آن که خودشان در انجام کامل عبادات اهتمام می‌ورزند، تلاش می‌کنند همسرشان نیز در این مسیر قدم برداشته و ثابت قدم بماند. اینان همواره یکدیگر را برای انجام عبادت و بندگی خدا تشویق کرده و خدا را به خاطر همین نعمت ارزنده سپاس می‌گویند.

این مسأله در سیره زناشویی امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (س) نیز نمود و ظهور پیدا کرد. چند روز پس ازدواج این دو وجود نورانی، خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله) از امیرالمومنین پرسیدند که همسرت را چگونه یافتی؟ امیرالمومنین (علیه السلام) با اشاره به بهترین ویژگی حضرت زهرا (علیها سلام) فرمودند: «نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَی طَاعَةِ اللَّهِ ؛[۹] زهرا (علیها السلام) بهترین یار و یاور برای بندگی خدا است.» این پاسخ می‌تواند برای بانوان امت اسلامی بهترین الگوی رفتاری محسوب گردد که عبادت و بندگی خدا را در اولویت‌های زندگی قرار داده و افراد خانواده را به این سمت و سو سوق دهند.

روحیه شهادت طلبی

«نشاط شهادت» حالت روحی و روانی خاصی است که شهید مطهری از آن یاد کرده [۱۰] و منطق شهادت را سوختن و حل شدن در اجتماع برای احیای جامعه می‌داند .[۱۱] همسرانی که به خدا و معاد باور دارند، ازدواج را بهترین بستر و زمینه برای حفظ و پاسداری از دین و باورهای خود می‌دانند و آماده‌اند در راه دین به جهاد در راه خدا بپردازند حتی اگر به قیمت از دست دادن جانشان تمام شود.

امیرالمومنین (ع) و حضرت زهرا (ع) هر دو از نمونه‌های بارز همسران شهادت‌طلب و فدایی دین محسوب می‌شوند. رشادت‌های امیرالمومنین (علیه السلام) و شجاعت ایشان در میدان‌های جنگ و جهاد علیه کفار و مشرکان، زبانزد عام و خاص است و منابع تاریخی و حدیثی گواه این مطلب است.

اما حضرت زهرا (علیها السلام) نیز در حساس‌ترین موقعیتی که امت اسلام با آن مواجه شد و بر اثر هواپرستی و دنیاگرایی عهد و پیمان خویش با خلیفه بر حق خاتم الانبیا (صلی الله علیه و آله) را فراموش کردند، به میدان آمد و تمام وجود خود را در دفاع از حق مولا و امام خویش به میدان آورد که با سقط جنینش و لطمه‌های شدید مواجه شد و در نهایت جان خود را در این راه فدا کرد. بی‌شک چنین روحیه جهاد و شهادت‌طلبی در سیره این دو وجود نورانی، گواهی بر هم‌افزایی آنها در زندگی مشترک نسبت به مساله مهم و حساس دفاع از دین می‌باشد.

امروز فقدان الگوی مناسب و حتی ارائه الگوهای نامناسب، یکی از معضلات جدی و اساسی جوانان در مواجهه با مشکلات و چالش‌های زندگی مشترک است؛ حال آن که، خوشه‌چینی عبرت‌آموز از زندگی امیرالمومنین (علیه السلام) و حضرت زهرا (علیها السلام) به عنوان بهترین الگو، می‌تواند راهگشای خانواده‌ها در این مسیر باشد.

پی نوشت
[۱]. نساء/۱۹.
[۲]. بقره/۱۸۷.
[۳]. عاملی، وسایل الشیعة، ج ۲۰، ص: ۱۶۹، ح ۳.
[۴]. مجلسی، بحار الأنوار، ج ‏۴۳، ص: ۱۱۲.
[۵]. خوارزمی، المناقب، ص: ۳۵۳.
[۶]. ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج ‏۴۲، ص: ۱۲۶.
[۷]. ذاریات/۵۶.
[۸]. صمدی، آثار گناه در زندگی و راه جبران، ص: ۱۰۰-۱۰۱.
[۹]. ابن شهر آشوب، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج ۳، ص: ۳۵۶.
[۱۰]. شهید مطهری، مجموعه آثار، ج ۲۴، ص: ۴۵۷.
[۱۱]. معتمدی، انسان و مرگ، ص: ۹۱.

منبع:مهر