خزائن رحمت الهی، بواسطه حضرت فاطمه (س) شامل محبین می‌شود

عقیق:در ایام منسوب به حضرت صدیقه طاهره و فاطمیه اول هستیم. الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جزو موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد. یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است. دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راه گشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.

دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَقالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلادُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).

در اهمیت فوق العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود. دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند. دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.

گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد. اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند. با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود. دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند. دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد. دعا نسیم روح بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می بخشد.

دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضائل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد. هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است. دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش چهارم این سلسله مطالب است:

حضرت فاطمة (س) فی دُعاءِ یومِ السَّبتِ: اللّهُمَّ افتَح لَنا خَزائِنَ رَحمَتِک، وهَب لَنَا اللّهُمَّ رَحمَةً لا تُعَذِّبُنا بَعدَها فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَارزُقنا مِن فَضلِک الواسِعِ رِزقاً حَلالاً طَیباً، ولا تُحوِجنا ولا تُفقِرنا إلی أحَدٍ سِواک، وزِدنا لَک شُکراً، وإلَیک فَقراً وفاقَةً، وبِک عَمَّن سِواک غِنی وتَعَفُّفاً.اللّهُمَّ وَسِّع عَلَینا فِی الدُّنیا، اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِک أن تَزوِی وَجهَک عَنّا فی حالٍ ونَحنُ نَرغَبُ إلَیک فیهِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعطِنا ما تُحِبُّ وَاجعَلهُ لَنا قُوَّةً فیما تُحِبُّ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّ اللهُ عَلی سَیِّدَنَا مُحمَّدٍ وَ آله الطاهرینَ

اللّهُمُ افتحْ لَنا خَزائنَ رَحْمَتِکَ

یکی از نکته‌هایی که در تمامِ ادعیۀ مأثوره و صادر شده ازناحیۀ اهلِ عصمت علیهم السلام، قابلِ دقت و توجه است، این موضوع است که تمامِ این درخواست‌ها، زیر مجموعه یک عنوان و شأنی است که اولیاءِ الهی، به آن ممتاز هستند.

همه افرادِ آشنا با معارفِ اسلامی می‌دانند که اولیاءِ الهی، به اذنِ الله دارایِ شأنی هستند، که آن شأن، عنوانِ اِفاضه دارد. اِفاضه، به معنای فیض رسانی است. اولیاءِ الهی و اهل بیت علیهم السلام، به اذنِ الهی، دارایِ شأنِ اِفاضه می‌باشند. موضوعِ افاضه از جانب این بزرگوارانِ در مواردِ گوناگون، قابلِ ارائه است. یعنی با اقسامِ گوناگون و راه هایِ مختلف افاضه انجام می‌گیرد.

یکی از آن راه‌های افاضه، اولاً آشنا کردن با نوعِ تَکلُم و مناجات با خدایِ متعال است.

عموماً انسان‌ها می‌توانند با خدایِ خود مناجات داشته باشند. لکن، به دلیلِ اینکه، اُفقِ وجودیِ اولیاءِ الهی، خیلی اَعلی است، ایشان، از آن اُفق و درآن اُفق، سخنانی را به حق تعالی عرضه می‌کنند؛ که در مقام تأمل، عمق و ژرفایِ آن مطالب، احساس خواهد شد.

نکته دوم این است که اولیا الهی، کاری را در مناجات انجام می‌دهند، که در آن اشتراک مابینِ خود و مُحبینِ خود، برقرار می‌کنند. به یک جمله‌ای در همین راستا مطرح می‌شود. گاهی، معصوم علیه السلام، برایِ شخصِ خود، دعا می‌کند. ولی غالباً دعاها، تجمیعی است، یعنی جمعی را در نظر می‌گیرند. ما باید با توجه به قرائن بدست بیاوریم، که: آیا این تجمیع عصمتی است و یا تجمیعِ عصمتی و غیرِ عصمتی است؟
منظورِ از این تقسیم بندی این است که تجمیعِ عصمتی، فقط مربوط به چهارده معصوم علیهم السلام است. به این معنا که پیغمبرعلیه وآله السلام، یا یکی از اولیا دین علیهم السلام، دعایی می‌کنند و درخواستی را از درگاه الهی انجام می‌دهند که آن دعاء و درخواست مربوط به جمعِ اهل بیت علیهم السلام است. اما گاهی، معصوم علیه السلام، دعایِ خود را در حالِ تجمیع، ارائه می‌دهند، اما منظورِ ایشان هم خودشان، و هم مُحبینِ ایشان است. زیرا مُحبین، غیرِمعصوم هستند.

دو بخشِ قبلی، مثال‌ها و مطالبی دارد، که آنها را به عهدۀ زمان می‌گذاریم، و فرصتی که در آن فرصت، ارائه کنیم.

اما در بخشِ سوم، یعنی تجمیعِ عصمتی و غیرِ عصمتی:

مسئلتِ این درخواست‌ها از درگاهِ الهی، نوعی اِفاضه است. یعنی وجودِ مبارکِ معصوم علیه السلام، برای اینکه افاضه فیض محقق بشود، با ارائه یک مسئلت، یا مسائلِ دیگر در تجمیعِ عصمتی و غیرِ عصمتی، برایِ غیرِ معصوم یک درخواستی می‌کند، که این غیرِ معصوم، ناخواسته و ناآشنا موردِ شمولِ اجابتِ آن درخواست واقع بشود. عنایت کنید در جمله اولِّ دعایِ روزِ شنبه حضرت فاطمه علیها السلام، این عبارت را مشاهده کردیم: اللّهُمُ افتحْ لَنا خَزائنَ رَحْمَتِکَ. حضرتِ زهرا علیها السلام، در این دعا اگر تجمیعِ عصمتی را لحاظ کند، معنا این می‌شود که: خدایا، خزائنِ رحمتِ خود را بر ما چهارده معصوم علیهم السلام، بگشا. اما اگر به این عنوان فکر کردیم که حضرت، تجمیعِ عصمتی و غیرِ عصمتی را در این مسئلت، در نظر گرفته اند، در این صورت: خزائنِ رحمت، بواسطه فاطمه زهرا علیها السلام، مستجاب می‌شود؛ و بر محبینِ غیرِ معصومِ آن بزرگوار شامل می‌شود، درحالیکه این مُحبین از این درخواست و از این مسئلت، با خبر نبوده‌اند.

این شیوه که بدونِ اعلان و اِخبار، به مُحبین، که من دعایی می‌کنم، و در آن دعا، شما را شریک می‌گردانم. و با پذیرفتنِ این نکته، که دعایِ معصوم علیه السلام مستجابِ حتمی است و هیچ قیدی، برایِ اجابتِ آن مسئلت، ایجادِ مانع نمی‌کند. درنتیجه، لطفِ معصوم علیه السلام، بر محبینِ ایشان به این شکل جلوه می‌کند، که ایشان در مقام تجمیع، یعنی با گفتنِ «نا» (ما)، درخواستی می‌کند، و همه معصوم و غیرِمعصوم را در نظرمی گیرد، تا خزائنِ رحمت، به رویِ آنها گشوده شود.

در اینجا، ما باید این مرحله را در نظر بگیریم و از خدایِ متعال درخواست کنیم که خدایا، احساسِ مشاهده اجابتِ مسئلتِ معصوم علیه السلام را برایِ ما مشخص و ظاهر کن، تا ما بدانیم که دعایِ معصوم علیه السلام، بر ما شامل شده است. ما اگر، در همین راستا، مسیرِ مطالعه خود را ادامه بدهیم، به حرفِ «لام» بر سرِ «نا» (لَنا)، در این دعایِ شریف می‌رسیم: اللّهُمُ افتحْ لَنا خَزائنَ رَحْمَتِکَ. «لام» آمده به اولِّ حرفِ «نا»، چه نوع لامی است؟

در محضر اُدبا، زمانیکه حروفِ عربی، درمتن قرار می‌گیرند، دارایِ معنا می‌شوند. در ادبیاتِ عرب، حرفِ «لام»، گاهی به معنایِ نفع است و گاهی به معنایِ ملک است. یعنی، اگر بخواهیم «لام»، در افتح لنا را، به معنایِ نفع در نظر بگیریم، یعنی: بگشا به نفعِ ما خزائنِ رحمت را. و اگر بخواهیم مفهومِ ملکی را در نظر بگیریم، یعنی خدایا، ما را مالکِ خزائنِ رحمتِ خود، قرار بده.؛ و درِ خزینه را که گشودی، به ما اجازه مالکیت بده.

در این صورت، این فردِ مشمولِ اجابتِ این دعا، در مقام مالکیت، می‌تواند از خزائنِ رحمتِ الله، مواردی را مالِک بشود، و به برکتِ مالکیت، آنها را جا به جا استفاده کند.

لذا، اجابتِ این دعایِ فاطمه علیها السلام، یعنی اینکه غیرِ معصوم به برکتِ افاضۀ فیضِ وجودِ مبارکِ زهرایِ اَطهر علیها السلام، به مقامِ مالکیتِ خزائن از رحمتِ الهی می‌رسد، که این مالکیت، او را درمُلک و مَلکوت دارایِ شأن و مقام و موقعیت می‌کند. و دارا شدنِ این موقعیت، همان است که خواجه شیراز، حافظ علیه الرحمه، در آن بیتِ خود فرمود: آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند آیا بود که گوشه چشمی به ما کنند. پس، اگر «لام» را به مفهومِ مِلکی منظور بداریم، باورمند می‌شویم که: انسان، بواسطه قرار گرفتن، در این تجمعِ دعاییِ حضرتِ فاطمه علیها السلام، به آن مرتبت و مقام نائل خواهد شد که او بتواند در حیطۀ مُلک برایِ نیازمندان، در زمینه مادی و معنوی، کارساز باشد.