شعر بی‌نقطه علامه در وصف رسول‌الله(ص)

عقیق:حجت‌الاسلام قاسم ترخان، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگویی با بیان فضایل پیامبر اکرم (ص) گفت: وقتی به قرآن کریم نگاه می‌کنید، می‌بینید خداوند از اوصاف خودش آنگاه که ۲ مورد را برای خودش اثبات می‌کند، یکی از آن را برای پیامبران اثبات می‌کند، ولی برای پیامبر اسلام همان ۲ وصفی که برای خودش آورده برای ایشان می‌آورد.

امتیاز خاصی که خدا به حضرت محمد (ص) داد

وی با اشاره به استناد اوصاف خود به پیامبر اسلام در قرآن کریم که ممتاز از سایر پیامبران است، افزود: مثلاً خدا برای حضرت نوح (ع) وصف «شکور»: «إِنَّهُ کانَ عَبْدًا شَکُورا» (إسراء، ۳) و برای خود «غفور و شکور»: «إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورٌ شَکُورٌ» (فاطر،۳۴) و در حق حضرت ابراهیم یک وصف «حلیم»: «لَحَلیمٌ أَوّاهٌ مُنیبٌ» (هود، ۷۵) -«اوّاه» یعنى کسى که زیاد (آه) مى‏‌کشد و (منیب) یعنى رجوع‌کننده- در قرآن «اواه» وصف خداوند نیامده و همچنین «منیب» در وصف قلب و عبد آمده است و در مدح خود دو وصف «علیم و حلیم»: «إِنَّ اللّهَ لَعَلیمٌ حَلیمٌ» (حج، ۵۹) به کار برده‌اند.

ترخان بیان داشت: خداوند در قرآن کریم در حق حضرت موسی (ع) وصف «کریم»: «وَ جاءَهمْ رَسُولٌ کَریمٌ» (دخان،۱۷) و در حق خود وصف «غنی و کریم»: «فَإِنَّ رَبِّی غَنِیٌّ کَریمٌ» (نمل،۴۰)  را استفاده کرده است. اما نکته جالب اینکه وقتی خداوند به مدح پیامبر اسلام (ص) می‌پردازد، از ۲ وصفی که برای خود آورده «رؤف و رحیم»: «إِنَّ اللّهَ بِالنّاسِ لَرَوءُفٌ رَحیمٌ» (بقره،۱۴۳) استفاده کرده و می‌‌فرماید: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ». (توبه،۱۲۸) 

ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ «ﻋﺎﺑﺪ» ﺑﺎﺷﯽ، «ﻋﺒﺪ» ﺑﺎﺵ

وی این بیان قرآن کریم درباره حضرت محمد(ص) را در راستای الگو بودن حضرت برای جامعه بشری توصیف کرد و ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربفرد نبی خاتم (ص)، عبد مطلق بودن است. طبق فرمایش مرحوم علامه حسن‌زاده آملی که بیان می‌کند: ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺍﯾﻨﮑﻪ «ﻋﺎﺑﺪ» ﺑﺎﺷﯽ، «ﻋﺒﺪ» ﺑﺎﺵ! ﺷﯿﻄﺎﻥ ۶ هزار ﺳﺎﻝ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﮐﺮﺩ، ﻋﺎﺑﺪ ﺷﺪ، ﺍﻣﺎ «ﻋﺒﺪ» ﻧﺸﺪ. ﺗﺎ ﻋﺒﺪ ﻧﺸﻮﯼ، ﻋﺒﺎﺩﺗﺖ ﺳﻮﺩﯼ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ. منظور از عبد بودن این است که انسان ببیند خدا از او چه می‌خواهد، نه اینکه هر چه دلش خواست انجام دهد.

مدیرگروه تخصصی علوم انسانی قرآنی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه معراج پیامبر (ص) را ماحصل عبد بودن حضرت (ص) دانست و اظهار داشت: خدای متعال در آیه نخست سوره الإسراء اشاره دارد که «سُبْحانَ الَّذی أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا»؛ اگر پیامبر (ص) به معراج رفت، برای عبد بودن ایشان بود. عبدی که از خود اختیاری ندارد و این عبد به جایی رسید که کم‌ترین فاصله را با خدا داشت. مقامی که حتی جبرئیل هم به آن دست نیافت و از همراهی با پیامبر(ص) در آنجا باز ماند.

پیامبر اکرم(ص) برای تمام عالمیان رحمت است

وی با تأکید بر اینکه سبک زندگی بر مدار عبد بودن موجب سعادت انسان خواهد شد، گفت:  امام حسن مجتبی (ع) در این باره می‌فرماید:«مَنْ‏ عَبَدَ اللَّهَ‏ عَبَّدَ اللَّهُ لَهُ کُلَّ شَیْ‏ءٍ»؛ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺧﺪا را ﺑﻨﺪﮔﯽ کند، ﺧﺪا ﮐﺎری می‌کند ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﺑﻨﺪﮔﯽ او ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد؛ یعنی ﻫﻤﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او اﺣﺘﺮام بگذارند. از این رو، حضرت آدم (ع)، پیامبران و معصومان در زیر لوای این عبد مطلق و محض هستند و پیامبر سیّدالأولین و الآخرین است که این سیادت مطلق  تنها به برکت عبودیت مطلق او است.

ترخان  با اشاره به رئوف بودن پیامبر اسلام (ص) خاطرنشان کرد: خداوند در قرآن کریم این گونه از حضرت رسول (ص) یاد می‌کند: «ما اَرْسَلْناکَ اِلّا رَحْمَةً لِلعالَمینَ» (انبیاء، ۱۰۷ ). (ای پیامبر) ما تو را فرستادیم تا رحمتى بر اهل عالم باشی یا «لَقَدْ جَآءَکُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ»(توبه، ۱۲۸) همانا پیامبرى از خودتان به سوى شما آمده است که آنچه شما را برنجاند بر او سخت است، بر هدایت شما حریص و دلسوز و به مؤمنان رئوف و مهربان است.

وی ادامه داد: تفاوت رحیم و رحمان در این است که رحیم آن نعمت‌هایی است که اختصاص به مؤمنان دارد، اما  رحمان بودن نعمت‌هایی است که اختصاص به همگان دارد. طبق آیات قرآن کریم، پیامبر اکرم (ص) برای عالمیان رحمت و برای مؤمنان رحیم است. در این زمینه حضرت زهرا (س) می‌فرماید: «اَبَوا هذِهِ الْأُمَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِىٌّ یُقیمانِ اَوَدَهُمْ و َیُنْقِذانِهِمْ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ؛ اِنْ اَطاعُوهُما وَیُبیحانِهِمُ النَّعیمَ الدّائِم اِنْ وافَقُوهُما»؛ محمد و على پدران این امت هستند. اگر از آن ۲ اطاعت کنند، کژى‌هاى آنان را اصلاح مى‌کنند و از عذاب دردناکشان نجات مى‌بخشند و اگر با آن ۲ همراهى کنند، ناز و نعمت همیشگی را ارزانیشان مى‌‌دارد.

شعری بدون نقطه از علامه حسن‌زاده در وصف حضرت محمد (ص)

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان اشاره‌ای به شعری بدون نقطه از علامه حسن‌زاده آملی در وصف رسول اکرم (ص) داشت که در ادامه می‌آید:

محمود مسلم ملائک
امار مطاع در ممالک

هم سالک و هم سلوک و مسلوک
او مالک و ماسواه مملوک

هر حکم که داد هر دل آگاه
سر لوحه حکم اسم الله

اسمی که در او دوای هر درد
اسمی که روای مرئه و مرد

اسمی که مراد آدم آمد
اسمی که سرود عالم آمد

سوداگر اگر در او دل آسود
سودا همه سود دارد و سود

مر همدم کردگار عالم
کی هول و هراس دارد و همّ

دل در حرم مطهر او
گل گردد و هم معطّر او

هر دل که ولای وصل دارد
همواره هوای وصل دارد

موسی که هوای طور دارد
کی دل سر وصل حور دارد

ای وای مر آدم هوس را
دل داده کام سگ مگس را

در وصل صمد رسد رصدگر
در اسم احد رود سراسر

درگاه سحر مراد سالک
دادار دهد علی مسالک

لوح دل آملی اوّاه\
دارد صور ملائک الله‬

منبع:فارس