آیا عمل به استخاره واجب است؟

عقیق:کتاب «احکام خانواده در پرتو فقه اسلامی» اثری از آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی است که در آن به احکام شرعی موضوعات مختلف زندگی اشاره شده و «حوزه نیوز» به انتشار این احکام در شماره های گوناگون خواهد پرداخت.

* خواستگاری

۱. نگاه

سؤال ۱۸۳. نگاه کردن مرد به زنی که می خواهد با او ازدواج کند به منظور آگاه شدن از حسن و عیب او جایز است؟

جواب: آری جایز است.

سؤال ۱۸۴. اگر با یک بار نگاه کردن به زنی که می خواهد با او ازدواج کند به منظور آگاه شدن از حسن و عیب این منظور حاصل نشود می تواند چند بار در چند مجلس نگاه کند؟

جواب: آری جایز است.

سؤال ۱۸۵. در سؤالات بالا و مسأله ۲۰۹۱ رساله حضرتعالی آمده است که: «نگاه کردن مرد به زنی که می خواهد با او ازدواج کند، به منظور آگاه شدن از حُسن و عیب او جایز است». آیا برای زن نیز جایز است که به همین منظور به بدن مردی که به خواستگاری او آمده نگاه کند؟ محدوده این نگاه و شرایط آن چیست؟

جواب: آری برای زن هم جایز است، و محدوده آن قسمت هایی از بدن است که مشاهده آن در انتخاب همسر تأثیر دارد و این امور باید در مواردی باشد که بطور جدّی تصمیم بر ازدواج در فرض پسندیدن وجود دارد.

سؤال ۱۸۶. نگاه کردن به دختری که قصد ازدواج با او را دارد و برای آگاهی بیشتر باید به اندام و صورت او نگاه کند و نیز حرف زدن با او چطور است؟

جواب: به مقدار لازم برای شناخت او مانعی ندارد.

سؤال ۱۸۷. شخصی در جستجوی ازدواج موقّت است و می داند که در فلان مکان با عدّه ای از زنانی که برای این امر آماده اند رو به رو می شود، آیا می تواند به آن مکان رفته و به آنها نگاه کند و یکی از آنها را انتخاب کند؟

جواب: در صورتی که به قصد ازدواج باشد مانعی ندارد.

سؤال ۱۸۸. امام خمینی(قدس سره) فرموده اند: «کسی که می خواهد با زن یا دختری ازدواج کند جایز است به صورت و مو و دست و مواضع زینت او نگاه کند» منظور از مواضع زینت چیست؟

جواب: به سر و صورت و گردن و مقداری از دست و بازو و مقداری از پاها می توان نگاه کرد.

۲. استخاره

سؤال ۱۸۹. با عنایت به این که گروه زیادی از متدینین در خصوص امر ازدواج قبل از هرگونه مشورت و معارفه ای متوسّل به استخاره می شوند و سنّت نبوی ازدواج را به بهانه استخاره ردّ و یا به تعویق می اندازند و سدّی در جهت تشکیل کانون گرم، صمیمی و عاطفی زوجین جوان ایجاد می کنند، آیا این کار چه حکمی دارد؟

جواب: استخاره همیشه باید بعد از مطالعه جوانب مسأله و مشورت باشد، اگر فکر انسان بجایی رسید جای استخاره نیست و اگر فکر به جایی نرسید جای استخاره است.

سؤال ۱۹۰. آیا در صورت انجام استخاره، عمل به آن واجب است؟

جواب: عمل به استخاره واجب نیست ولی حتّی الامکان مخالفت نشود؛ مگر این که مدّت قابل ملاحظه ای تأخیر بیندازد و بعد اقدام کند.

سؤال ۱۹۱. آیا در مورد ازدواج، تجدید استخاره جایز است؟ به چه روش؟

جواب: در هیچ مورد تجدید استخاره درست نیست؛ مگر این که مدّت قابل ملاحظه ای بگذرد یا شرایط مورد استخاره تغییر کند.

۳. دیگر مسائل مربوط به خواستگاری

سؤال ۱۹۲. این جانب مدّت سه سال است که خواستگار دارم؛ ولی به علّت این که خواهر بزرگ ترم ازدواج نکرده، خانواده ام به خواستگارانم جواب ردّ می دهند. در حال حاضر ۲۷ سال سن دارم. آیا جایز است که بنده برای حفظ حرمت خواهرم ازدواج نکنم؟ اگر ازدواج کنم آیا در حقّ خواهرم خیانت کرده و دچار معصیت شده ام؟

جواب: شما شرعاً و اخلاقاً می توانید ازدواج کنید و خیانت و بی احترامی نسبت به خواهرتان نخواهد بود.

سؤال ۱۹۳. آیا تحقیق کردن در مورد دختران یا پسران، یا فکر کردن در مورد آنها، و یا عاشق آنها بودن، اشکال دارد؟

جواب: عشقی که آمیخته به گناه نشود و مقدّمه ازدواج باشد مانعی ندارد؛ ولی در جایی که انسان قصد ازدواج ندارد نباید تحقیق کند.

سؤال ۱۹۴. اگر دختر یا پسر به هنگام خواستگاری دارای مشکلی از نظر جسمی باشد، و آن مشکل آشکار نباشد، آیا واجب است آن را به طرف مقابل بگوید؟

جواب: واجب نیست؛ ولی خلاف آن را نگوید. امّا اگر مشکل مهمّی باشد، گفتنش بهتر است.

سؤال ۱۹۵. سختگیری های بیش از حدّ برخی والدین در مورد مسائل مقدّماتی ازدواج (مهریه و مانند آن) موجب محروم شدن جوانان از ازدواج می شود، خواهشمند است بفرمایید عمل مذکور چه صورت دارد؟

جواب: سخت گیری های بی مورد در امر مقدّس ازدواج جایز نیست؛ و چنانچه بر اثر این سخت گیری ها برخی از ازدواج محروم شوند، و خدای ناکرده مرتکب گناهی شوند، کسانی که سخت گیری کرده اند نیز در این مورد مسؤولند.

سؤال ۱۹۶. نظرخواهی جوانی از دختری، بدون اجازه ولی، به وسیله نامه چه حکمی دارد؟ چنانچه در ابراز علاقه و به کارگیری الفاظ در این جهت اغراقهایی صورت بگیرد تا در تصمیم دختر مؤثّر افتد چگونه است؟

جواب: خواستگاری اشکالی ندارد و مشروط به اجازه ولی نیست؛ مگر این که منشأ مفاسدی گردد که در این صورت جایز نیست.

سؤال ۱۹۷. چنانچه شخصی از دختری برای خودش خواستگاری کند و از طرف پدر دختر جواب مثبت بگیرد و پس از تحمّل مخارجی از قبیل مخارج جلسه خواستگاری، لباسهای نامزدیی، جواهرات، سوغات و هدایا، جریان ازدواج به هم بخورد، چنانچه انصراف از طرف پدر دختر یا بالعکس از طرف داماد باشد، هر کدام چه حکمی دارد؟ آیا خواستگار می تواند مخارج خود را مطالبه نماید؟

جواب: هدایایی که موجود است بازپس گرفته می شود؛ ولی خرجهایی که شده است قابل بازپس گیری نیست؛ مگر این که قول قطعی داده باشد و بدون دلیل موجّهی اعلان انصراف کند.

۴. نامزدی

سؤال ۱۹۸. گروهی از خانواده ها مقیدند قبل از ثبت رسمی ازدواج، جهت محرمیت و ارتباطات دختر باکره و پسر، عقد شرعی جاری شود. با عنایت به این که طبق قانونِ ثبت ازدواج، قبل از ثبت رسمی، عقد ممنوع است و از طرفی ثبت بدون ارتباطات و شناخت، متضمّن مشکلاتی، از جمله طلاق زودرس خواهد بود که گاه حتّی در هفته های اوّلیه ازدواج رخ می دهد، و از سوی دیگر عقد شرعی بدون ثبت رسمی هم مشکلات دیگری به وجودآورد که قانونگذار نیز این معنا را مراعات و به این خاطر آن را ممنوع نموده، بنابراین خواهشمندم بفرمایید که حدود شرعی ارتباط دختر و پسری که حقیقتاً قصد ازدواج دارند تا چه میزانی است؟ اگر دیده شود بعضی از پسرها و دخترهایی که به رسم سنّتی نامزد هستند و در شهر تردّد دارند، از سوی مسئولین امر تحت تعقیب قرار می گیرند، حکم چیست؟

جواب: مرد و زنی که می خواهند با یکدیگر ازدواج کنند، می توانند به مقدار لازم در جلسه ای بنشینند و یکدیگر را ببینند و با یکدیگر صحبت کنند و اگر در یک جلسه مقصود حاصل نشد، می توانند در چند جلسه با هم بنشینند و صحبت کنند، سپس تصمیم بگیرند.

سؤال ۱۹۹. با توجّه به این که قرار نامزدی تا قبل از وقوع عقد طبق قانون مدنی موجب علقه زوجیت نمی باشد، لطفاً بفرمایید: رفتن دو نامزد پسر و دختر باکره، یا دو نامزد مرد و زن بیوه به تنهایی به خیابان یا خارج از شهر و یا به شهر بمنظور تفریح و گردش جایز است؟

جواب: مادام که عقد شرعی خوانده نشده جایز نیست.

سؤال ۲۰۰. شیرینی دختر و پسری را می خورند، پسر و بزرگان او هدایایی را برای عروس و خانواده اش می برند، در صورتی که نامزدی به هم بخورد و یا یکی از پسر و دختر بمیرند، حکم این هدایا چیست؟

جواب: آنچه مصرف نشده باید برگردانند، ولی نسبت به آنچه مصرف شده مدیون نیستند.

سؤال ۲۰۱. حکم هدایای قبل از عقد در صورت تحقّق عقد یا به هم خوردن آن چیست؟

جواب: چنانچه عقد به هم نخورد این اشیا جنبه هدیه از طرفین دارد و تصرّف در آن جایز است ولی هرگاه ازدواج به هم بخورد باید آن هدایا را برگردانند زیرا مرسوم این است که هدایا را مشروط به انجام عقد می دانند مگر هدایای جزیی از قبیل موادّ خوراکی که از این حکم خارج است.

۵. شیربها

سؤال ۲۰۲. شیربها چیست؟ چه حکمی دارد؟ متعلق به کیست؟

جواب: شیربها معمولاً مبلغی است که در ضمن عقد شرط می شود که به پدر یا مادر عروس بدهند؛ و به این صورت اشکالی ندارد.

سؤال ۲۰۳. آیا مادر دختر می تواند شیربها بگیرد؟

جواب: مادر در صورتی می تواند شیربها بگیرد که به صورت شرط ضمن العقد به هنگام خواندن عقد نکاح قید شود.

سؤال ۲۰۴. در بین مردم و شیعیان افغانستان مرسوم است که در ازدواج علاوه بر مهریه، پدر دختر مبلغی پول از داماد می گیرد آیا این پول حلال است و اگر سال بر آن بگذرد خمس دارد؟

جواب: اگر پول مزبور را به صورت شرط ضمن عقد جهت پدر قرار دهند حلال است و با گذشتن سال، خمس آن واجب می شود.

سؤال ۲۰۵. آیا در ازدواج، اخذ پول گزاف اضافه بر مهریه از داماد جایز است؟ به گونه ای که اگر تهیه نشود عروسی معطّل می ماند، در حالی که افراد پولداری که کفو دختر نیستند بدون در نظر گرفتن رضایت دختر، با پدر و مادر او سازش کرده، پول می دهند و دختر را می گیرند؛ امّا جوان بی پول، هر چند کفو و مناسب دختر باشد، محروم می ماند. آیا در چنین مواردی اخذ پول جایز است؟

جواب: در ازدواج تنها پرداختن مهریه و آنچه در عقد شرط شده لازم است و در همه حال رضایت دختر شرط است، و مهریه و شرایط، منوط به رضایت زوج و زوجه است و زاید بر آن مشروع نیست. و سزاوار است مسلمانان در تمام این موارد از سختگیری و هزینه های گزاف پرهیز نمایند.