حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد

عقیق:امروز هشتم ذی‌الحجه یوم الترویه است. «یوم الترویه» در لغت به معنای سیراب کردن و سیراب گردانیدن است، اما در اصطلاح هشتم ذی‌الحجه است که در این روز مناسک اصلی حج شروع شده و حجاج محرم می‌شوند.

آیا امام حسین(ع) حج خود را نیمه تمام گذاشت؟

در سال ۶۰ هجری قمری امام حسین (ع) که پس از مرگ معاویه، بیعت با یزید را مشروع ندانست و با توجه به فرمان یزید برای کشتن او در صورت خودداری از بیعت، در ۲۸ رجب آن سال از مدینه به مکه رفتند. در مدت چهار ماه حضور در مکه، نامه‌های فراوانی از سوی مردم کوفه برای حضور در این شهر و پذیرش زمامداری دریافت کرد.

ایشان پس از آنکه فرستاده‌اش مسلم بن عقیل همدلی کوفیان را تأیید کرد، در ۸ ذی‌الحجه، راهی کوفه شد. در برخی نقل‌های تاریخی آمده است امام برای اینکه به دست مأموران یزید بن معاویه دستگیر نشود، حج خود را ناتمام گذاشت و نیتش را از عمره تمتع به عمره مفرده برگرداند و در روز ترویه (۸ ذی‌الحجه) مکه را به سوی کوفه ترک گفت؛ اما بر اساس برخی شواهد تاریخی و روایات، امام از همان ابتدا، نیت عمره مفرده داشت و اصلا حج را شروع نکرد تا آن را ناتمام بگذارد؛ چراکه قربانی نکرد و از میقات، احرام نبست و از پیش برای رفتن آماده بود.

حرکت امام حسین(ع) به سمت کوفه

امام پس از شصت و پنج روز اقامت در مکه به اتفاق حدود ۸۶ مرد از شیعیان، دوستان و خانواده خود از مکه بیرون آمد و به سوی عراق حرکت کرد. از سوی دیگر خبر ارسال نامه‌های مردم کوفه و دعوت از امام حسین (ع) برای آمدن به آن شهر یزید را نگران ساخت و پس از مشورت با مشاوران خود تصمیم گرفت تا «نعمان بن بشیر» را از حکومت کوفه معزول و «عبیدالله بن زیاد» حاکم بصره را با حفظ سمت به حکومت کوفه منصوب کند. حرکت امام به سمت کوفه پرشتاب بود و با این حال در طول مسیر در ۱۲ منزلگاه توقف کردند. در برخی منازل امام درنگ کوتاهی داشته و در برخی منازل اتراق کردند. همه امور برای حضور اباعبدالله در کوفه خوب بود تا اینکه یزید، عبیدالله بن زیاد را حاکم کوفه کرد. با روی کار آمدن عبیدالله تهدید، تطمیع و تنبیه کوفیان شروع شد و هر فردی از یک طریق دست از حمایت و دعوت از امام حسین (ع) کشید تا در نهایت مسلم یک و تنها در کوفه باقی ماند.

مسلم پس از تنهایی و بی‌سرپناهی به زنی به نام طوعه پناه برد و در خانه او مخفی شد؛ اما پسر طوعه، صبح روز بعد، خبر را به عوامل حکومت رساند و ابن زیاد گروهی ۷۰ نفره را به محمد بن اشعث داد که مسلم را دستگیر کند و به قصر بیاورند.

شهادت مسلم بن عقیل در ۹ ذی‌الحجه

پس از زد و خوردی که میان مسلم و نیروهای حکومتی پیش آمد، محمد بن اشعث به مسلم گفت اگر تسلیم شود در امان است. بدین طریق مسلم، تسلیم شد و به قصر آورده شد ولی ابن زیاد، امان پسر اشعث را بیجا خواند و پس از مشاجراتی که میان وی و مسلم گذشت، دستور داد، بکیر بن حمران (که در درگیری با مسلم زخمی شده بود) وی را به بالای قصر برده و سرش را از بدن جدا کند. پس از جدا کردن سر مسلم، بدن او را از بالای قصر به پایین انداختند. به روایات مورخانی چون طبری، مسعودی و دینوری شهادت مسلم (ع) در سوم یا هشتم یا نهم ذی‌الحجه اتفاق افتاده است.

سکانس شهادت حضرت مسلم بن عقیل در سریال مختارنامه

بنا بر برخی گزارش‌های تاریخی مسلم که نگران امام حسین(ع) بود از عمر بن سعد که قریشی بود خواست تا به او وصیت کند. نخستین وصیت او این بود تا کسی را نزد امام فرستد و او را از آمدن به کوفه منع کند. دیگر آن که جنازه او را کفن و پس از آن دفن کند و دیگر آن که بدهی او را با فروختن شمشیر و دیگر وسایلش بپردازد.

پس از شهادت مسلم، ابن زیاد دستور قتل هانی بن عروه را نیز صادر کرد و سپس سرهای این دو را به شام نزد یزید بن معاویه فرستاد.

امام حسین(ع) در مسیر خود به سمت کوفه در هشتمین منزلگاه به نام ثعلبیه از شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه با خبر شد اما راه خود را کج نکرد و برای احیای دین و اصلاح شریعت جد خود تصمیم به ادامه راه گرفتند. البته ایشان برای اطمینان پیکی را هم روانه کوفه کرد.

نوحه مشهور هیأتی‌ها؛ «حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد»

یکی از نوحه‌های مشهور عزاداران حسینی در این خصوص نوحه «حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد» است که از نوحه‌های بسیار قدیمی محسوب می‌شود که در عزاداری ایام مسلمیه و هم در عزاداری روزهای اول و دوم محرم خوانده می‌شود. شاعر داین نوحجه مشخص نیست اما بسیاری آن را به حاج اکبر ناظم ارتباط می‌دهند. این نوحه در هیأت‌ها هم به صورت زمینه و هم به صورت دودمه خوانده می‌شود و سال‌هاست با آن عزاداری حسینی اشک ریختند و سینه‌زده‌اند.

فیلمی از سینه‌زنی به سبک دودمه با «حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد»

متن این نوحه که به پاره دم یا اصطلاح دقیق‌ترش کُره دم مشهور استف به شرح زیر است:

حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد
کوفی بی مروّت شرم و حیا ندارد
میون شهر کینه غصه زده شکوفه
خیری تو این سفر نیست حسین میا به کوفه

حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد
کوفی بی‌ مروّت شرم و حیا ندارد
ز اوج بی وفایی دلم گرفته امشب
شور می‌زنه دل من برای قلب زینب
بی کسی و غربت سر میذارم رو دیوار
بگو که مشکاتون و خوب پر کنه علمدار

حسین میا به کوفه، کوفه وفا ندارد
کوفی بی مروّت شرم و حیا ندارد
تا که سه شعبه دیدم غمین و مضطرتو
وَ إن یکاد می‌خوندم برای اصغر تو
دارم نصیحتی من برات با قلب محزون
سپیدی گلوی اصغرت را بپوشون
قول داده مرد کوفی به دخترش بیاره
ز کربلا به سوغات براش یک گوشواره

صوت نوحه‌خوانی «حسین میا به کوفه کوفه وفا ندارد» با نوای محمود کریمی را اینجا بشنوید:

امام حسین (ع) از مکه تا کوفه حدود ۲۳ روز در راه بود و در این مسیر در بیش از ۱۲ منزلگاه توقف کرد که سخنرانی‌ها و اتفاقات بسیاری برای ایشان در مسیر رخ داد. این اتفاقات را ان شاء الله در دومین روز ماه محرم مرور خواهیم کرد.

منبع:فارس