بررسی دلایل ظهور امام زمان قبل از وقوع قیامت

عقیق:ایام‌الله در فرهنگ شیعی اشاره به سه روز مهم دارد که در هر کدام اسماء و صفات الهی به منصه ظهور می‌رسد؛ روز ظهور امام زمان(عج) یکی از این روزهاست که استعداد و فهم انسان‌ها به‌قدری رشد می‌کند که توان درک مفاهیمی مانند عدل الهی را خواهد داشت. دوران ظهور مقدمه‌ای خواهد بود تا استعداد درک دوران رجعت به دست آید، در نهایت نیز روز قیامت که جلوه کاملی از عدل و داد الهی است، برقرار خواهد شد.

در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود عالی، استاد حوزه علمیه و پژوهشگر دینی انجام دادیم، به بررسی موضوع ایام‌الله در فرهنگ شیعی پرداختیم. آن‌طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، قیامت نیاز به داشتن زمینه‌هایی دارد که کسی به‌سادگی امکان ورود به آن را ندارد، چون آن عالم متکامل است و نیاز است حتی جسم ما تغییر کند و پیش‌زمینه‌هایی داشته باشد تا امکان ورود به صحنه قیامت را داشته باشد، ازجمله اینکه جسم قیامتی دچار خواب، پیری و بیماری نمی‌شود، در حالی که جسم ما در این دنیا دچار چنین عارضه‌هایی می‌شود. وقتی جسم باید دارای چنین ویژگی‌هایی باشد، مشخص است که روح دارای مراتب بالاتری است. بروز ولایت و حاکمیت خداوند متعال در عرصه قیامت، ملازم با دو مرحله است که شامل ظهور حضرت قائم علیه السلام و رجعت می‌شود، بنابراین ظهور حضرت حجت ارواحنا له الفداء مقدمه‌ای برای رجعت و سپس قیامت خواهد بود.

معانی ایام‌الله در تفاسیر قرآن

تعبیر ایام‌الله که در قرآن کریم به‌کار رفته است، به چه معناست؟ مگر روزی وجود دارد که در مالکیت خداوند نباشد؟
در قرآن کریم ایام‌الله به‌معنای روزهای خدا به‌کار رفته است و می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَکَ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ إِنَّ فی ذلِکَ َلآیاتٍ لِکُلِّ صَبَّارٍ شَکُورٍ؛ در حقیقت، موسی را با آیات خود فرستادیم [و به او فرمودیم] که قوم خود را از تاریکی‏‌ها به‌سوی روشنایی بیرون آور و روزهای خدا را به آنان یادآوری کن که قطعاً در این [یادآوری] برای هر شکیبایِ سپاسگزاری عبرت‏ها است.»، همچنین در سوره جاثیه در این باره می‌فرماید: «قلْ لِلَّذینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذینَ لایَرْجُونَ أَیَّامَ اللَّهِ لِیَجْزِیَ قَوْمًا بِما کانُوا یَکْسِبُونَ؛ به کسانی که ایمان آورده‏‌اند، بگو از کسانی که به روزهای [پیروزیِ] خدا امید ندارند درگذرند، تا [خدا هر] گروهی را به‌[سبب] آنچه مرتکب می‏‌شده‏‌اند به مجازات رساند.»

مشخص است همه روزها از آنِ خداوند متعال است، همان طور که همه مکان‌ها در تصرف حضرت حق بوده و خداوند مالک تمام زمان‌ها و مکان‌ها است اما اگر مشاهده می‌کنیم که مکانی مانند بیت‌الله الحرام به‌عنوان بیت‌الله عنوان گرفته است، به این دلیل است که شأن و منزلت آن جایگاه مشخص شود، بنابراین عبارت «ایام‌الله» نیز اشاره به شأن و منزلت زمان‌های خاصی دارد که آن را از سایر زمان‌ها ممتاز کرده است.

سه روزی که از آن خداوند است

چه‌ویژگی ممتازی برای این ایام وجود دارد که خداوند آن را به خودش نسبت داده است؟
در مورد ایام‌الله معانی و تفسیرهای گوناگونی شده است؛ عده‌ای گفته‌اند منظور از ایام‌الله روزهایی است که حکم خدا اجرا شده و خداوند مردم سرکش را عذاب کرده و به‌جای آن‌ها به صالحان حکومت داده است. عده‌ای هم ایام‌الله را روزهایی دانسته‌اند که یکی از دستورات خدا انجام شده و در زندگی انسان درخشش و تأثیر خاصی داشته است،
کنار این‌ها، در روایت مستندی از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده که فرمودند: «اَیَّامُ اللّهِ ثَلاثَةٌ یَوْمُ؛ یَومُ القائِمُ وَ یَوْمُ الرجعةِ وَ یَوْمُ الْقِیامَةِ» به این معنی که «ایام‌الله سه روز است: روزی که قائم آل‌محمد علیهم السلام قیام می‌کند، روز رجعت و روز قیامت.»، این حدیث که در منابع معتبری ازجمله کتاب خصال و معانی الاخبار ثبت شده است، نشان از عظمت و شأن ظهور حضرت حجت عجّل الله تعالی فرجه الشریف دارد.

بهشت و جهنم، منازلی در جهت راهنمایی انسان به‌سوی خداوند

با این تعبیر که ایام‌الله به روزهایی نسبت داده شود که نعمتی از سوی خداوند به انسان‌ها داده شود، بسیار زیاد است؛ روزهای میلاد اهل بیت علیهم السلام، روز مبعث، روز غدیر و بسیاری ایام دیگر را می‌توان مصداق این تعبیر دانست، اما چرا امام باقر علیه السلام به‌طور مشخص این سه روز یعنی روز ظهور، رجعت و قیامت را به‌عنوان ایام‌الله نام گذاشته‌اند؟
می‌دانیم که همه موجودات ازجمله ما، انسان‌ها، سیر تکاملی داریم که مقصد همه ما خداوند متعال است و هر کسی به‌قدر ظرفیت و درک خودش سعی می‌کند بتواند ناظر اسماء و صفات حضرت حق باشد، در این باره آیات متعددی عنوان شده است مانند اینکه می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِیهِ؛ ای انسان! به‌درستی که تو در راه پروردگارت تلاش می‌کنی و بالاخره او را ملاقات خواهی کرد.» و یا در سوره شوری می‌خوانیم: «أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِیرُ الْأُمُورُ؛ آگاه باشید و بدانید که رجوع تمام امور (عالم آفرینش) به‌سوی خداست.»، بنابراین سیر عالم هستی به‌سمت توحید است و همه باید اهل «لا اله الا الله» باشند، بر همین اساس می‌توان گفت روز قیامت، روزی است که خداوند جلوه می‌کند و بهشت و جهنم به‌منزله منازلی هستند که ما را به‌سوی خدای متعال راهنمایی می‌کنند، چون مقصد اصلی همه ما، لقای خدای متعال است.

با این توضیحات چگونه ظهور امام زمان علیه السلام و قیام آن حضرت، جهان را به‌سمت چنین مقصدی راهنمایی می‌کند؟
ظهور اسماء و صفات الهی از طریق حاکمیت امر خداوند ممکن می‌شود. حاکمیت امر خداوند همان است که در قیامت به‌طور کامل شاهد آن خواهیم بود، در حالی که امروزه در دنیا می‌بینیم که انسان‌ها به فرمان خداوند سر نمی‌گذارند و تابع امر الهی نیستند.

رابطه ظهور امام زمان علیه السلام با موضوع رجعت و رستاخیز

چرا نیاز به ظهور امام زمان علیه السلام است؟ مگر نمی‌شد بدون قیام آن حضرت، وارد عرصه قیامت شویم؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم چه رابطه‌ای میان ظهور، رجعت و قیامت وجود دارد که هر سه را کنار یکدیگر به‌عنوان ایام‌الله می‌دانیم؟
قیامت نیاز به داشتن زمینه‌هایی دارد که کسی به‌سادگی امکان ورود به آن را ندارد، چون آن عالم متکامل است و نیاز است حتی جسم ما تغییر کند و پیش‌زمینه‌هایی داشته باشد تا امکان ورود به صحنه قیامت را داشته باشد، ازجمله اینکه جسم قیامتی دچار خواب، پیری و بیماری نمی‌شود، در حالی که جسم ما در این دنیا دچار چنین عارضه‌هایی می‌شود، وقتی جسم باید دارای چنین ویژگی‌هایی باشد، مشخص است که روح دارای مراتب بالاتری است.

بروز ولایت و حاکمیت خداوند متعال در عرصه قیامت، ملازم با دو مرحله است که شامل ظهور حضرت قائم علیه السلام و رجعت می‌شود، درواقع ظهور مقدمه‌ای برای رجعت و سپس قیامت است.

بروز عدل الهی در دوران ظهور

مگر ظهور چه‌ویژگی‌ای دارد که انسان را برای حضور در عرصه قیامت آماده می‌کند؟ چه وجوه مشترکی میان این دو وجود دارد؟
در زمان ظهور امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف، زمین پر از عدل و داد می‌شود، این اتفاق همان چیزی است که در عرصه قیامت با گستردگی بیشتری روی می‌دهد، درواقع انسان در زمان ظهور، شاهد جلوه‌گر شدن عدل الهی خواهد بود و به این صورت زمینه برای درک مفاهیم جلوه‌گر شدن عدل در دوران رجعت و رستاخیز را خواهد داشت، البته افرادی که این دو مرحله را نگذرانند، در برزخ چنین رشدی را دریافت خواهند کرد.

به این ترتیب است که ظهور و رجعت در سیر «انّا الیه راجعون» تعریف می‌شود؟
بله. یکی از تفاوت‌های شیعه با ادیان و مذاهب دیگر در مسئله منجی و آخرالزمان، همین نکته است. تمام ادیان ازجمله مسیحیت، یهودیت، زرتشتی‌ها و فرقه‌های مختلف مسلمان‌ها به ظهور منجی در آخرالزمان اعتقاد دارند اما شیعیان ظهور را در راستای آمادگی برای قیامت تحلیل می‌کنند، در حالی که دیگران چنین رویکردی ندارند.

حیات طیبه در سایه ظهور امام زمان علیه السلام

بر همین اساس است که در دوران ظهور امام زمان علیه السلام، تمام استعداد بشریت به‌طور کامل به فعلیت می‌رسد، چنان‌که مقام معظم رهبری به نکته ظریفی در این باره اشاره فرموده‌اند، مبنی بر اینکه گاهی افراد تصور می‌کنند زمان ظهور پایان تاریخ است، در حالی که از آمدن امام زمان علیه السلام تازه حیات انسانی شروع می‌شود. وقتی درست به این نکته فکر می‌کنیم، از خودمان می‌پرسیم که؛ مگر امروزه در دنیا حیات انسانی برقرار است؟ توحش در قالب مدرنیسمی که انسان و شخصیت او لگدکوب می‌شود، هیچ ربطی به حیات انسانی ندارد.

امام زمان علیه السلام چگونه این عالم پر از توحش و دور از اخلاق و انسانیت را به حیات طیبه انسانی می‌رسانند؟
در روایتی به‌نقل از امام باقر علیه السلام آمده است که فرمودند: «اذا قام قائمنا وضع الله یده علی رؤوس العباد فجمع بها عقولهم و کملت بها احلامهم؛ هنگامی که قائم ما قیام کند خداوند دستش را بر سر بندگان می‌گذارد و عقل‌ها را با آن جمع می‌کند و افکارشان با آن تکمیل می‌شود.»، به این ترتیب کینه از قلب‌ها می‌رود، این همان حیات انسانی است که در دوران ظهور روی می‌دهد.

از سوی دیگر از آنجایی که ظرفیت این دنیا محدود است، در دوران ظهور اسماء و صفات الهی به‌قدر ظرفیت همین دنیا بروز پیدا می‌کند، در حالی که جلوه تامّ و کامل آن را در قیامت مشاهده خواهیم کرد، به‌عنوان مثال درهای برکت آسمان و زمین به‌روی مردم باز می‌شود. امروز می‌بینیم که برکت و رحمت به‌روی انسان‌ها بسته می‌شود چنان‌که در دعای فرج می‌خوانیم: «و ضاقت الارض و منعت السماء»، نه زمین برکت‌های خود را برای مردمی که مشغول گناه هستند، آشکار می‌کند و نه آسمان، اگر هم آسمان چیزی دهد، گاهی به‌صورت بلا می‌دهد، در حالی که در دوران ظهور، درهای آسمان و زمین به‌روی مردم باز می‌شود.

با این توضیح، ما در دوران خشم و غضب الهی زندگی می‌کنیم. درست است که عده‌ای گناهکار هستند، چرا درهای برکت و رحمت آسمان به‌روی مردم بی‌گناه هم بسته می‌شود؟
غضب الهی به‌دلیل گناه مردم است، مردمی که در سراسر زمین زندگی می‌کنند و به امر خالق و پروردگار خود تسلیم نمی‌شوند، چون اکثریت مردم از ولی خدا و امام زمان خود روی برگردانده‌اند، خداوند هم به این مردم غضب می‌کند. جلوه‌ای از غضب خداوند در غیبت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف بروز پیدا کرده است. وقتی خداوند بر مردم غضب کرد، آن حضرت سال‌ها در غیبت به‌سر می‌برد، به‌جای اینکه مردم از تربیت آن حضرت بهره‌مند شوند، خودشان را از این برکت و رحمت محروم می‌کنند.

منبع:تسنیم