عقیق:مریم سادات آجودانی: سازمان حج و زیارت به منظور اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی با هدف کوچک کردن بدنه دولت و واگذاری برخی اختیارات اجرایی عملیات اعزام زائران به بخش خصوصی، در سال ۱۳۸۲ اقدام به صدور مجوز تأسیس دفاتر زیارتی در استان‌های مختلف کشور کرد. در ابتدای کار یک هزار و ۱۷۴ دفتر خدمات زیارتی در سراسر کشور راه‌اندازی شد که پس از مدتی این دفاتر به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ دفتر زیارتی در کشور افزایش یافت.
هدف از تشکیل این دفاتر، انجام عملیات مقدماتی شامل ثبت‌نام، اخذ ویزا، ساماندهی در کاروان اعزامی، ارائه خدمات فرودگاهی و دیگر موارد مورد نیاز زوار در این سفر معنوی بود. تصمیم سازمان حج و زیارت برای واگذاری امور اجرایی به بخش خصوصی و نظارت در روند اجرایی، علاوه بر ساماندهی سفرهای زیارتی و کاروان‌ها، توانست در اشتغال‌زایی کمک بسیار ارزشمندی به دولت کند؛ تا جایی که به طور متوسط اگر در هر دفتر زیارتی سه نفر مشغول به کار باشند، حدود هشت هزار نفر در زیر مجموعه دفاتر زیارتی و سازمان حج و زیارت مشغول به کار شده‌اند که البته با شیوع کرونا مشکلات زیادی برای دفاتر زیارتی و پرسنل آنها ایجاد شد.
برای آگاهی از وظایف و فعالیت‌های شرکت‌های مرکزی امور زیارتی و همچنین اطلاع از وضعیت اعزام‌ها با توجه به تعطیلی حدود یک ساله عتبات به دلیل شیوع کرونا، به سراغ «مجتبی حیدری» مدیرعامل دفتر زیارتی کارگزاران استان تهران رفتیم که مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم:
آقای حیدری! سفر به عتبات در برهه‌ای برای بسیاری آرزویی دست نیافتنی بود، تا اینکه اوایل دهه ۹۰ با برقراری امنیت، سفر به کربلا بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت. وضعیت اعزام به عتبات در سال‌های اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سفر به عتبات به دلیل نبود امنیت و زیرساخت‌ها در گذشته به سختی انجام می‌شد، اما از اوایل دهه ۹۰ شاهد افزایش تقاضای سفر به عتبات بودیم و هر سال تعدادی از زائران با ثبت‌نام و اخذ ویزای عراق، به عتبات مشرف می‌شدند که بعد از آن با پیگیری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفت، تمام سفرها با نظم قابل توجهی انجام شد.
اوایل سال گذشته نیز که هزینه ویزای عراق طبق توافق‌های دو کشور حذف شد، به نظر می‌رسید هزینه‌های این سفر نیز کاهش یابد، اما به دلیل نوسان‌های ارزی با وجود حذف هزینه ویزا، این امر اتفاق نیفتاد و در نهایت از اواسط سال ۱۳۹۸ با توجه به حواشی در عراق و برخی اعتراضات داخلی و نبود امنیت لازم در این کشور، سفرهای زیارتی به عراق نیز با ملاحظاتی صورت گرفت. با این وجود، سعی کردیم تا با جذب و اعزام حتی تعداد محدودی از زائران و کاروان‌ها، مسیر زیارت را باز نگه داریم. اما با شیوع کرونا از اواخر سال گذشته، مسیر زیارت بسته شد و از اسفندماه سال گذشته تاکنون هیچ زائری به عتبات مشرف نشد.
اعزام حدود ۲ میلیون زائر در قالب کاروان‌های حج و زیارت در چهار سال اخیر
چند نفر در سال‌های اخیر همراه با کاروان‌های مجاز سازمان حج و زیارت به عتبات مشرف شده‌اند؟
از سال ۹۵ تا سال ۹۸ که اعزام‌ها ساماندهی شدند، یک میلیون و ۹۷۸ هزار و ۴۴۰ زائر به عتبات مشرف شدند و هر سال زائرانی برای سفر به عتبات و زیارت حرم اباعبدالله (ع) نام‌نویسی کردند که برخی نیز زائر اولی بودند؛ به طوری که در سال ۱۳۹۵ تعداد ۷۳۶ هزار و ۹۶۳ نفر هزار نفر، در سال ۱۳۹۶ تعداد ۵۸۶ هزار ۲۳۶ نفر، در سال ۱۳۹۷ تعداد ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر و در سال ۱۳۹۸ تعداد ۲۴۱ هزار و ۱۵۰ نفر در قالب کاروان‌های سازمان حج و زیارت به عتبات مشرف شدند. امسال هم که به دلیل شیوع کرونا متأسفانه هیچ اعزامی صورت نگرفت.
البته این تعداد بدون احتساب زائران اربعین است؛ چرا که حدود ۱۰ روز تا دو هفته قبل از اربعین، اعزام‌های کاروان‌های حج و زیارت متوقف می‌شود و تا چند روز پس از اربعین زائران به صورت فردی و گروهی بدون حضور در کاروان در حماسه اربعین حسینی حضور می‌یابند و سازمان حج و زیارت در آن زمان به عنوان متولی اعزام ستاد مرکزی اربعین فعالیت دارد و در سامانه سماح با نام‌نویسی از زائران، آنها را ساماندهی می‌کند.
روند نزولی تعداد زائران عتبات در سازمان حج و زیارت/ موج زیارت در اربعین
بر اساس آماری که ارائه دادید، تعداد زائران عتبات هر سال کمتر شد. این امر در حالی است که اشتیاق مردم به سفر کربلا روز به روز بیش‌تر شده است. دلیل کاهش تعداد زائران در قالب کاروان‌های اعزامی سازمان حج و زیارت چیست؟
یکی از دلایل اصلیِ کاهش تعداد رسمی زائران در قالب کاروان‌ها، اقبال عمومی به حضور در حماسه اربعین حسینی در سال‌های اخیر است. به طوری که بسیاری از افرادی که در حسرت زیارت هستند، در اربعین به زیارت سیدالشهدا (ع) مشرف می‌شوند و دیگر در طول سال کمتر امکان تشرف به عتبات را دارند. علاوه بر این، با توجه به افزایش ارتباط بین مردم ایران و عراق و فراگیری اربعین حسینی که موجب انس و الفت بیش‌تر مردم دو کشور شده است، بسیاری از افراد به صورت فردی یا خانوادگی به دعوت دوستان عراقی خود به عتبات مشرف می‌شوند. از طرفی هم تعدادی از علاقه‌مندان زیارت عتبات توسط دفاتر گردشگری و سیاحتی به عتبات سفر می‌کنند که این تعداد در آمارهای سازمان حج و زیارت گنجانده نشده است. البته در سال‌های اخیر نیز متأسفانه اشخاصی از این احساسات دینی علاقه‌مندان به زیارت سوء استفاده کرده و بدون هماهنگی با سازمان‌های متولی امور زیارت در کشور، با روش‌های غیر فنی و گاهی دور از اخلاق حرفه‌ای و با کم کردن خدمات رفاهی به زائران، اقدام به جذب و اعزام مسافر داشته که در این روش اجرایی غیرتخصصی، ما با اعتراض و شکایت‌های مردمی زیادی مواجه بودیم.
آمار ما نیز بر اساس کاروان‌های اعزامی و تعداد زائران حج و زیارت است. به همین دلیل شاید طبق آمار تعداد اعزام در قالب کاروان‌های حج و زیارت در این سال‌ها روند نزولی داشته باشد، اما باید اذعان داشت که نه تنها تعداد زائران کاهش نیافته است، بلکه ما شاهد افزایش تعداد زاِئر به عتبات عالیات هستیم.
تعداد متقاضیان سفر به عتبات به تفکیک زمینی و هوایی/ ۶۰ درصد زوار زمینی عازم کربلا شدند
با توجه به اینکه سفرهای زیارتی به عتبات به دو صورت زمینی و هوایی انجام می‌شود، در سال‌های اخیر اقبال عمومی بیش‌تر به کدام نوع اعزام‌ها بوده است؟
تا حوالی نیمه دهه ۹۰ تعداد زائران زمینی و هوایی تقریبا یکسان بود. بر اساس آمارها و گزارش‌های موجود، در سال ۱۳۹۵، تعداد ۳۸۵ هزار و ۲۸۲ نفر به صورت زمینی و ۳۵۱ هزار و ۶۸۱ نفر به صورت هوایی و در سال ۱۳۹۶ تعداد ۲۹۲ هزار و ۹۹۸ نفر به صورت زمینی و ۲۹۳ هزار و ۲۳۸ نفر به صورت هوایی به عتبات اعزام شدند.
در این ایام تقریبا شاهد توازن بین اعزام زمینی و هوایی بودیم، اما پس از آن تمایل افراد به سفرهای زمینی به عتبات افزایش یافت و به این ترتیب تعداد زائران زمینی نسبت به زائران هوایی عتبات پیشی گرفت. بر همین اساس در سال ۱۳۹۷ تعداد ۲۶۱ هزار و ۱۸۱ زائر به صورت زمینی و ۱۵۲ هزار و ۹۱۰ زائر به صورت هوایی اعزام شدند و در سال ۱۳۹۸ با توجه به مشکلاتی که در عراق وجود داشت و کاهش امنیت برای اعزام زائران، تعداد کاروان‌های زیارتی نیز تقلیل یافت و بیش‌تر اعزام‌ها به صورت زمینی انجام شد؛ تا جایی که ۷۰ درصد سفرها به صورت زمینی انجام شد؛ به طوری که سال گذشته ۱۶۸ هزار نفر به صورت زمینی و ۷۲ هزار و ۷۵۸ نفر به صورت هوایی به عتبات مشرف شدند.
از اسفندماه سال ۱۳۹۸ تاکنون نیز با توجه به شیوع کرونا مرزهای دو کشور بسته شد و هیچ زائری به عراق اعزام نشد. در مجموع از سال ۹۵ تاکنون یک میلیون و ۱۰۷ هزار و ۸۵۳ نفر به صورت زمینی و ۸۷۰ هزار و ۵۸۷ نفر به صورت هوایی با سازمان حج و زیارت به عراق سفر کردند که این تعداد، نشانگر استقبال زائران از سفرهای زمینی به عتبات است.
خدمات سفرهای زمینی به عتبات بهبود می‌یابد
یعنی در چهار سال اخیر حدود ۶۰ درصد زائران به صورت زمینی عازم عتبات شده‌اند. البته این در حالی است که سال گذشته به دلیل فرازونشیب‌های امنیتی در عراق، اعزام زمینی مدت زیادی تعطیل شده بود. با این وجود بر اساس آمارها تعداد زائرانی که زمینی عازم عتبات شدند، بیش‌تر از زائرانی است که به صورت هوایی به عراق سفر کرده‌اند. دلیل افزایش تقاضا برای سفر زمینی به عراق فقط هزینه‌های سفر است یا دلایل دیگری هم دارد؟
به طور حتم، یکی از دلایل افزایش تقاضا برای سفر زمینی به عتبات، هزینه‌ها و قیمت سفر است. هزینه سفر زمینی به عتبات در آخرین دوره اعزام به طور متوسط کمتر از دو میلیون تومان و هزینه سفر هوایی به عتبات هم قریب به چهار میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود. بر همین اساس، بیش‌تر خانواده‌ها و افراد ترجیح می‌دادند که به صورت زمینی عازم کربلا شوند تا هزینه‌های سفر را کاهش دهند.
علاوه بر این، برخی از افراد تمایلی به سوار شدن به هواپیما ندارند و به همین دلیل سفر زمینی را انتخاب می‌کنند. البته ما نیز برای سهولت زائران و از همه مهم‌تر تکریم و حفظ شأن و عزت زائران حسینی، سعی کردیم در اعزام زمینی نیز خدماتی مناسب به زائران ارائه دهیم و اکنون نیز برنامه‌ریزی شده تا علاوه بر توجه ویژه به ایستگاه‌های توقف زائران در شهرهای مرزی همچون شهر مهران، شلمچه و .. در شهرهای دیگر همچون همدان نیز توقفگاهی احداث کنیم.
تصمیم نهایی برای برقراری سفر به عتبات به ستاد کرونا واگذار شده/ امیدواریم بهار سال ۱۴۰۰ اعزام زائران از سرگرفته شود
در روزهای اخیر اخبار ضد و نقیضی درباره برقراری سفر به عتبات از سوی مسؤولان منعکس شد. با توجه به وضعیت موجود به نظر شما سفر به عتبات چه زمانی از سر گرفته می‌شود؟
نمی‌توان زمان دقیقی برای برقراری سفر به عتبات اعلام کرد، اما امیدواریم با وضعیت موجود بهار سال آینده اعزام به عتبات از سر گرفته شود. با این وجود هیأت عراقی به ایران آمده و مذاکراتی بین مسؤولان دو کشور صورت گرفته است. همچنین سازمان‌های متولی صدور مجوز نیز برای برقراری سفر به عتبات موافقت کرده‌اند و تصمیم نهایی به ستاد کرونا واگذار شده است. در مجموع احساس نیاز به برقراری اعزام زائران به عتبات از سوی دو کشور ایران و عراق احساس می‌شود و هر دو کشور درصدد هستند موانع موجود را برطرف کنند. البته با توجه به نوسانات ارزی باید تدابیری اندیشیده شود تا هزینه سفر کاهش یابد.
افزایش هزینه سفر عتبات اجتناب‌ناپذیر است/ برخی صاحبان هتل هزینه اسکان زوار را به ریال دریافت کردند
یکی از موضوعاتی که به عنوان دغدغه برخی از عاشقان سیدالشهدا (ع) مطرح است، هزینه‌های سفر به عتبات در صورت از سرگیری اعزام‌هاست. درباره هزینه این سفر با توجه به نوسان ارزی برنامه‌ریزی شده است؟ هزینه تمام شده سفر عتبات چقدر خواهد بود؟
مدیریت کردن هزینه سفر و کاهش این مبلغ برای جذب زائران یکی از دغدغه‌های سازمان حج و زیارت و متولیان برپایی این سفرها به شمار می‌رود. اما اکنون با توجه به اینکه شاهد بالا رفتن نرخ ارز نسبت به گذشته هستیم، افزایش قیمت سفر به عتبات هم امری اجتناب‌ناپذیر است، چرا که هزینه سفر از چند بخش تشکیل شده است. برخی از هزینه‌ها ارزی و برخی ریالی است؛ به طوری که حمل و نقل هواپیمایی و زمینی تا مرز به صورت ریالی است، اما با توجه به اینکه ما در کشور دیگری حضور می‌یابیم که بیش‌تر خدمات با دینار یا دلار محاسبه می‌شود، هزینه اسکان و بخشی از تغذیه نیز دلاری باید پرداخت شود.
در عراق بیش از ۵۰۰ هتل داریم که البته این تعداد در زمان‌های مختلف و مناسبتی متفاوت است. اما در طول سال به طور میانگین، ۲۵۰ هتل در کربلا، ۲۰۰ هتل در نجف و ۷۰ هتل در کاظمین داریم که هر کدام درجه‌بندی متفاوتی دارند و تفاوت هزینه کاروان‌ها نیز متناسب با وضعیت اسکان و درجه‌بندی هتل‌ها متغیر است. یکی از نکات قابل توجه این است که در سال‌های اخیر بخش ریالی هزینه‌های سفر به عتبات افزایش یافته، اما بخش دلاری هزینه‌ها ثابت و حتی گاهی با کاهش مواجه شده است. علاوه بر این، ما به منظور کاهش هزینه‌های سفر و مشکل انتقال ارز طی جلسات متعددی که با صاحبان هتل در عراق داشتیم، برخی از صاحبان هتل‌ها را مجاب کردیم تا هزینه‌های اسکان را به جای ارزی، معادل آن را به ریال دریافت کنند که در این زمینه برخی از هتل‌ها هم با ما همکاری خوبی داشتند.
هزینه سفر به عتبات سال آینده چقدر است؟/ تلاش برای کاهش هزینه‌ها
درباره هزینه نهایی سفر نیز باید در زمان از سرگیری سفرها اظهار نظر کرد و اکنون نمی‌توان قیمت نهایی داد. اما با مذاکراتی که با شرکت هواپیمایی داشتیم، در صورت بالا بودن تقاضا و چارتر کردن پرواز، هزینه بلیت هواپیما به طور متوسط پنج میلیون تومان اعلام شده است که با احتساب سایز هزینه‌ها، سفر هوایی به عتبات بین هفت تا هشت میلیون تومان و سفر زمینی به عتبات هم تا حدود چهار میلیون تومان پیش‌بینی می‌شود. البته ما سعی داریم این قیمت را به حداقل برسانیم تا زائران بدون نگرانی هزینه به این سفر معنوی مشرف شوند. نکته مهم این است که این اعداد و ارقام، نهایی نیست و باید منتظر برقراری سفر به عتبات باشیم.
هزینه سفر به عتبات با ارز نیمایی محاسبه می‌شود؟
تاکنون که اینطور نبوده و هزینه‌ها با ارز شناور پرداخت می‌شدند. البته مسؤولان سازمان حج و زیارت در تلاش هستند برای انجام این اقدام مهم با استفاده از روش‌های مختلف بهترین شرایط استفاده از چنین فرصتی را مهیا کنند. البته سیاست دولت‌ها بر این بوده که ارز، تک نرخی شود که امیدواریم این امر صورت گیرد.
منبع:فارس
