راه سعادت از منظر امام سجاد(ع)

عقیق:حضور در راه صحیح و طی کردن راه سعادت مادی و معنوی از اموری است که برای تمامی انسان‌ها ارزش محسوب شده و با روش‌های مختلف در جهت رسیدن به آن قدم بر می‌دارند. اما در بین اسباب، برخی از عوامل را شاید بتوان دارای اهمیت بیشتری دانست و تحقق آن را از عوامل کلیدی و اصلی برای رسیدن به درجات بالای موفقیت معرفی کرد، که یکی از این موارد در حدیثی زیبا از امام سجاد علیه‌السلام این‌گونه بیان شده است: «مُجَالَسَةُ الصَّالِحِینَ دَاعِیَةٌ إِلَى الصَّلَاحِ؛ هم‌نشینى با صالحان انسان را به سوى صلاح و خیر مى‌کشاند» [۱]

بدون شک چنانکه در این حدیث شریف نیز به آن اشاره شده، تأثیر همنشین خوب بر روح و جسم، و سعادت و شقاوت انسان حائز اهمیت و از مسائل کلیدی و قابل توجه است که نباید از کنار آن به سادگی گذشت، مسئله‌ای که از دوران کودکی آغاز و تا آخرین لحظات حیات می‌تواند ادامه داشته باشد.

همنشین می‌تواند در قالب دوست، همکلاسی، همکار و یا از اینها مهم‌تر می‌تواند در قالب همسر و شریک زندگی معنا پیدا کند و تأثیرگزاری خود را داشته باشد که بر اساس نوع تفکرات و روحیاتی که آن فرد خواهد داشت، یقیناً انسان تأثیرگرفته و بر زندگی‌اش شاهد تغییراتی خواهد بود که اگر این همنشین از صالحین و افراد صاحب امتیاز محسوب شده این کمال و برتری تأثیر خود را گذاشته و انسان را به سعادت‌مندی می‌رساند و از آنسو اگر فردی ناصالح و فاسد باشد یقیناً نمی‌توان از آثار منفی آن در امان بود. تأثیر منفی‌ای که چه بسا نه فقط چند روز زندگی دنیایی انسان را با مشکل روبرو کند بلکه بر زندگی جاودانه او نیز تأثیر گذاشته و او را با مشکلاتی سهمگین مواجه کند. تعبیری که در اشعار فارسی نیز چنین از آن یاد شده است:

تا توانی می‌گریز از یار بد
یــار بــد بـدتر بود از مار بد

مار بد تنها تـو را بر جان زنـــد
یار بد بر جان و بر ایمان زند

بر اساس آنچه آمد می‌توان علت تأکید منابع دینی، بر انتخاب دوست و یار را متوجه شد. احادیث متعددی که در درجه اول، انسان که ماهیتی اجتماعی دارد را به انتخاب دوست و همنشین دعوت و سفارش کرده است برای طی طریق و پیمودن راه، انسان در اولین قدم باید دوست و یاری را برای خود انتخاب کند چنانکه در حدیثی حضرت محمد (ص) می‌فرمایند: «الرَّفِیقَ ثُمَّ الطَّرِیقَ» [۲]

بعد از این تاکید که در اصل دوست یابی وارد شده، سفارش مؤکد در نحوه انتخاب دوست بیان شده است که حدیث امام سجاد علیه‌السلام در کنار اهمیت بخشیدن به نقش همنشین، ویژگی همنشین خوب را نیز مورد تأکید قرار داده و فرموده‌اند در این مسیر باید توجه داشت که انتخاب یار و دوست را به هر قیمتی نمی‌توان توصیه داشت و بر اساس آثار سوئی که می‌توان در صورت بد بودن همنشین تصوّر کرد چه بسا حتی گاهی اوقات و برای برخی افراد، نبود همنشین ارجح باشد. چنانکه رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «الْجَلِیسُ الصَّالِحُ خَیْرٌ مِنَ الْوَحْدَةِ، وَ الْوَحْدَةُ خَیْرٌ مِنْ جَلِیسِ السَّوْءِ» [۳]

اما چیزی که یقینی است چنانکه در همین حدیث نیز به آن اشاره شده، مهم بودن و اهمیت انتخاب و داشتن دوست و همنشین خوب و ترجیح آن بر تنهایی و عزلت نشینی است، امری که انسان را می‌تواند در راه رسیدن به خوشبختی مادی و معنوی کمک شایانی کند.

طاهر قلی‌زاده محمدی

پی‌نوشت:

[۱] کافی ج ‏۱ ص ۲۰
[۲] بحار الأنوار ج ‏۷۳ ص ۲۶۷
[۳] مکارم الأخلاق ص: ۴۶۶