حسرت "وا مسلما" بر سنت ۱۲۰ ساله حاج مرزوق

عقیق:ماه ذی‌الحجه از ایام پرفیض و برکت خداست که مناسبت‌های مهم و قابل‌توجهی در آن وجود دارد. یکی از مناسبت‌ها در این ماه، شهادت امام محمدباقر(ع) و شهادت جناب مسلم‌بن عقیل(ع) است.

به روایات مورخانی چون طبری، مسعودی و دینوری شهادت مسلم(ع) در سوم یا هشتم یا نهم ذی‌الحجه اتفاق افتاده است؛ شخصیتی که کمتر از غیرت، شجاعت و فتوتش یاد می‌شود و الحق که مورخان حق او را آنچنان که باید در تاریخ ادا نکرده‌اند اما ایرانیان شب‌های هفتم، هشتم و نهم ذی‌الحجه را ایام مسلمیه نامیده و با عزاداری در اماکن متبرکه گرد هم آمده و با ادای تعزیت برای آن بزرگوار، روح خود را جلا می‌بخشند.

مسلم پسر عقیل و عقیل پسر ابوطالب، عموی پیامبر(ص) است که علاوه‌بر عقیل، شخصیت بی‌نظیری مانند علی‌بن‌ابیطالب(ع) را نیز در دامان خود پرورید. مسلم در جنگ‌های صفین و نهروان در کنار حضرت‌علی(ع)، امام‌حسن(ع) و امام‌حسین(ع) علیه دشمنان عدالت جنگید. خود ابوطالب شخصیتی بود که پیامبر(ص) فرمود: «اگر همه مردم فرزندی چون ابوطالب می‌آوردند، نسل بشری را "رادمردان" تشکیل می‌دادند.» پس از تقاضای مردم کوفه از امام‌حسین(ع) برای رفتن به آن دیار، به‌قول مشهور 18 هزار‌ نامه ممهور به آن حضرت نوشتند امام‌حسین(ع) تنها کسی که ثقه خود در این راه بود، یعنی مسلم را به‌عنوان نماینده تام‌الاختیار خود معرفی کرد.

مسلم کسی است که از مرگ نمی‌هراسد و تماماً در این راه بی‌بازگشت که یک‌نفره آن را آغاز کرده به امام‌حسین(ع) فکر می‌کند. امام‌حسین(ع) به او فرموده بود «اگر مردم کوفه را متحد ندیدی مرا خبر کن»، چراکه به‌قدر کافی از دورویی آنان شناخت داشت. همان مردمی که در تاریخ به اینکه دل و شمشیرشان هر دو به‌روی خاندان عصمت و طهارت(ع) نشانه رفته است، معروف بودند. آنها در ظاهر به اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) ارادت داشتند و شاید با ارادت هم به آن حضرت نامه نوشتند، اما در خواسته‌هایشان ثابت‌قدم نبودند، چون با پدرش حضرت‌علی(ع) و برادرش امام مجتبی(ع) هم همراهی نکرده بودند و در نهایت، سفیر سیدالشهدا(ع) را همانند همه مردان بحق تاریخ و ائمه شیعه(ع) به دست جلاد سپردند تا در بالای دارالإماره، مردم دعوتگر (همان‌هایی که حسین(ع) را به کوفه دعوت کرده بودند) چگونگی شهادتش را مشاهده کنند. به این ترتیب مسلم مأموریت 64 روزه خود را با شهادتش به پایان رساند و حق نیابت از مولایش را به‌خوبی به‌جا آورد و نام خود را که قرین با عشق و غیرت و حماسه بود، در تاریخ عاشورا ماندگار کرد.

با گذشت حدود 1400 سال از این واقعه، شیعیان ارادت خود را به حضرت مسلم (ع) نشان می‌دهند.مسلمیه و روز عرفه که می‌آید کم‌کم صدای رسیدن محرم به گوش می‌رسد و خادمان هیئت‌ها، تلاش می‌کنند تا همه‌چیز را آماده برگزاری مجلس عزای اباعبدالله (ع) کنند و البته خیلی‌ها هم که شاید مسئولیتی جز گریه بر مصیبت آقا و مولایشان ندارند که چه منصب بزرگی و چه توفیق بی‌نهایتی است، کم‌کم به فکر استفاده هر چه بهتر از این فرصت می‌افتند. احیای مراسم ملسمیه یکی از سنت‌های قدیمی است که هرساله از شب شهادت حضرت امام باقر (ع) به مدت سه شب در اقصی نقاط کشور و البته به‌صورت ویژه در حرم حضرت عبدالعظیم‌الحسنی (ع) برگزار می‌شود.

بنیانگذار این آئین سنتی "حاج مرزوق عرب حائری" است که هیأت بنی فاطمه (س) در حدود یکصد و بیست سال پیش، او را به ایران دعوت کرد و در سالی که حاج مرزوق به ایران آمد، برای روز شهادت حضرت مسلم (ع) برنامه‌ریزی کرد و قرار شد دسته راه بیندازند و عزاداری کنند که رفته‌رفته به صورتی درآمد که در شب اوّل، هیأت بنی فاطمه (س) و هیأت بزّازها و دسته‌هایی از قنات‌آباد و شهرری می‌آمدند و شب دوّم مخصوص "جامعه وعّاظ تهران" بود و شب سوّم نیز روحانیون "سادات شیرازی" می‌آمدند و یکی از آنها سخنرانی می‌کرد.

حاج مرزوق، یکی از  شیفتگان و دلسوختگان مکتب حضرت سیدالشهدا (ع) بود که تمامی عمر شریف خود را در راه ارادت به ساحت اباعبدالله و خاندان اهل بیت (ع) سپری کرد. او که کیمیای حسینی را در وجود خود نهادینه کرده بود در این وادی به عنایت و کرامتی از جانب خاندان اهل بیت (ع) و خصوصاً حضرت امام حسین (ع) واصل شده بود.

تأثیر نوحه‌ها و مرثیه‌ها و روضه‌های او در تهران و در میان مردم ارادتمند به سیدالشهداء (ع) به قدری بود که او را پدر نوحه‌خوانی معاصر می‌نامند و بسیاری از آداب و سبک‌های عزاداری و ‌نوحه‌خوانی در هیئت‌های تهران منسوب به ایشان است. همچنین اوج اثر‌گذاری ایشان در برپایی و بنیانگذاری سنتِ چهارپایه‌خوانی در شب‌های مسلمیه در حرم حضرت عبدالعظیم الحسنی (ع) بوده است.

اغلب مداحان قدیمی شاگردان حاج مرزوق بودند. حاج اکبر ناظم، مرحوم شاه حسین، حاج محمد علامه و حاج محمد علی اسلامی نمونه‌هایی از دست‌پرورده‌های سبک و سلوک حاج مرزوق عرب‌حائری‌اند.

سینه‌زنی تهرانی‌های قدیم تا قبل از عزیمت مرحوم حاج مرزوق حائری از کربلا به تهران، اینگونه بود که اصطلاحاً سه ضرب و بی‌وقفه سینه می‌زدند. بدین ترتیب اساساً "دم سرپا" و "زمینه خوانی"، در تهران رایج نبود. مرحوم حاج مرزوق بنیانگذار سینه‌زنی سنتی در تهران است. اوج تکامل این سبک، توسط مرحوم شاه حسین و مرحوم ناظم شکل گرفت.

آستان مقدّس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) هر ساله هم‌زمان با فرا رسیدن ایام شهادت حضرت مسلم بن عقیل (ع)، میزبان هیئت‌های مذهبی و دسته‌جات عزاداری برای برگزاری این آئین باشکوه بود که امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی اعلام شده از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا و ضرورت حفظ سلامتی زائران و مردم، امکان برگزاری این مراسم وجود نداشت و مقرر شد تا برنامه‌ها بدون حضور جمعیت در آستان مقدس به‌صورت زنده و مستقیم با حضور سخنرانان و مداحان از شبکه‌های مختلف سیما پخش شود.