عقیق: «زیارت جامعه كبیره» كلمات عجیبی است. بدون اغراق به شما عرض بكنم كه تمام كلماتی كه ما در متون در مورد امام‌شناسی داریم، لااقل می‌توانیم بگوییم كه این زیارت مكمل آنها است. اگر این زیارت نباشد، واقعاً خیلی از مقامات ائمه را ما متوجه نمی‌شویم. زیارت جامعه‌ی كبیره كلماتی دارد كه بنده به آنها واقف نیستم و فقط نقل قول می‌كنم. خدا كند كه همه‌ی ما محرم این حرف‌ها بشویم. این‌ها كلماتشان مثل قرآن است. در قرآن می‌گوید: «لا یَمَسُّهُ الاّ المُطَهَّرُونَ». باید طهارت باطنی باشد تا آدم این كلمات را متوجه شود. می‌خواهم این‌طور بگویم كه اگر بعضی از فرازهای جامعه‌ی كبیره را كسی بفهمد، ممكن است وجودش منشأ خوارق عادات بشود. «أنتُم الصِّراطُ الأقْوَم و السّبیل الأعْظم و شُهَداءُ دارِ الْفَناءِ و شُفَعاءُ دارِ الْبَقاءِ و الرّحْمَةِ الْمَوصُولَة» این‌جا رحمت موصوله را اگر كسی بفهمد، دیگر اصلاً همه چیز حل می‌شود.
ائمه نتوانستند همه چیز را بگویند. هر وقت می‌بینید یك كسی دشمنی می‌كند، این دشمنی به جهل و عدم شناخت و شناخت ناقص او برمی‌گردد. اگر آدم این‌ها را بشناسد، نمی‌تواند دشمنی كند. شما ملاحظه بفرمایید كه ائمه حتی بین دوستانشان هم تقیه كردند و بعضی چیزها را نگفتند. حضرت سجاد سلام‌الله‌علیه می‌فرماید كه اگر من بعضی چیزها را به این مردم بگویم، من را به بت‌پرستی متهم می‌كنند. در زیارت جامعه‌ی كبیره هم خیلی چیزها را در یك قالب‌هایی گفته‌اند كه به دست اهلش برسد. اگر هیچ چیز نمی‌گفتند، ما خیلی محروم می‌شدیم. بنابراین باید یك چیزهایی را بگویند ولو سربسته كه به دست اهلش برسد. یك استادی داشتم كه می‌فرمودند: «پرده از جمال ائمه برداشته نشد؛ مخصوصاً از حضرت جواد، حضرت هادی و حضرت عسكری علیهم‌السلام». فلسفه‌ی زیارت جامعه به این دلیل بود كه لازم بود شیعه تكانی بخورد. شوخی نیست كه: «خَلَقَكُم اللهُ أنواراً فَجَعَلَكُم بِعَرْشِهِ مُحدِقینَ».
یكی از چیزهایی كه در جامعه كم شده، حتی در خانواده‌ها كم شده، همین مسئله‌ی گذشت است. آیت‌الله بهاء‌الدینی قدّس‌سرّه سخنی داشتند كه مفادش این بود كه: با این صفت‌ها با این بی‌گذشتی‌ها بركات از زندگی می‌رود. اگر برخی می‌بینند بركت در زندگیشان نیست، خدا می‌داند برمی‌گردد به سوء خُلق. سوء خُلق را باید دوا كنیم.این زیارت را برای فهمیدن بخوانید
ما عادت كرده‌ایم همه چیز را برای ثوابش انجام دهیم. استادی داشتم كه می‌گفت: شما برای فهمیدن بخوانید، ثواب به پای خودش می‌آید. این بد شده كه ما این جور بارآمده‌ایم. یعنی الان می‌خواهیم عمره برویم، اولین چیزی كه در ذهن خطور می‌كند ثواب است. اعتكاف می‌رویم اولین چیزی كه خطور می‌كند ثواب است. اعتكاف فلسفه‌اش چیست؟ اعتكاف از عَكَفَ مشتق است، عُكوف یعنی یك جا ایستادن. اعتكاف رمزش این است كه شما همیشه پیش خدا بمانید. حج هم رمزش همین است. عمره رمزش دور خدا چرخیدن است، اما ما همه را برای ثوابش انجام می‌دهیم. آن استادم می‌گفت: اگر آدم در تابستان برای خنك شدن وضو بگیرد وضویش باطل است، اما اگر برای خدا وضو بگیرد هم خنك می‌شود و هم عملش صحیح است. ثواب ما را بیچاره كرده است.
زیارت جامعه را برای فهمیدن بخوانید. این جمله‌ها عرشی است. اصلاً ببینید «و الرحمة الموصولة» یعنی چه؟ از خدا بخواهید كه خدایا! با طهارت باطنی به من بفهمان. برای همین هم هست كه علما به شرح زیارت جامعه‌ی كبیره اهتمام ورزیده‌اند. من دوست داشتم مرحوم امام راحل یك شرح می‌نوشتند به زیارت جامعه. زیارت جامعه را علما شرح كرده‌اند. مرحوم مجلسی اول شرح كرده است، پدر علامه‌ی مجلسی كه امامی كه باج به فلك نمی‌داد، در حق او می‌فرماید: شیخ ارباب معرفت؛ مولانا محمد تقی مجلسی.
شرح دیگری كه خیلی ممتاز است، برای آقاسید حسین همدانی درودآبادی است كه «الشموس الطالعة فی شرح زیارت الجامعة» نام دارد. ایشان همشاگردی میرزا جوادآقا ملكی تبریزی و از شاگردان ملا حسینقلی بوده است. البته شرح ایشان بسیار مشكل است و اگر كسی عرفان نظری نخوانده باشد، از همه جای این شرح بهره‌مند نمی‌شود.
شرح دیگر «الأنوار اللّامِعَة» برای مرحوم سید عبدالله شُبّر نجفی است كه آن هم شرح خوبی است. این كتاب اگر دم دست باشد، برخی از مشكلات را حل می‌كند.
یك كتاب دیگری كه در شرح زیارت جامعه‌ی كبیره از معاصران نوشته شده است، كتاب «ادب فنای مقربان» است از حضرت آیت‌الله جوادی آملی كه امیدواریم ایشان این شرح را به پایان برسانند.
