عکاس نخستین تصاویر را از حرم امام رضا کیست؟

عقیق:برای ما که عاشق امام هشتم(ع) هستیم، هر نشانه ای از حضرت مغتنم است و با آن دلمان را به ساحت مقدسش گره می زنیم؛ حال می خواهد این نشانه نوای نقاره خانه اش باشد یا تصاویری از پنجره فولادش که از طریق امواج بر صفحه تلویزیون نقش می بندند.

در این روزها که گسترش بیماری کرونا ما را به رعایت الزاماتی از جمله حضور نداشتن در مراکز دارای جمعیت مجبور کرده، استفاده از این نشانه ها برای عرض ارادت به امام خوبی ها کارایی بیشتری یافته است. امروز که شرایط حضور در صحن و سرای حضرت رضا(ع) مهیا نیست، از دریچه تصاویر شبکه های اجتماعی، تلویزیون و حتی عکس ها کبوتر دلمان را در آسمان حرمش پرواز می دهیم.

اما تا به حال به این فکر کرده اید که اولین تصویر از حرم امام علی بن موسی الرضا(ع) توسط چه کسی و در چه زمانی ثبت شد. گرچه همه عکس ها بی جانند، اما عکس هایی که با گنبد و بارگاه امام مهربان ما زینت یافته اند، داستان خود را دارند، آن ها جان می بخشند و روح تازه می کنند، این را در همان عکس سیاه و سفید مرد ایتالیایی از بارگاه امام هشتم(ع) هم می توان دید.

از شاهرود و دامغان تا توس و بالأخره حرم مطهر رضوی

نامش «آنتونیو جیانوزی» است، مردی از اهالی ناپل ایتالیا که سال‌ها پیش، زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار در مدرسه‌ی نظام ایران به تدریس مشغول بوده است. اطلاعات زیاد و دقیقی از زندگی‌اش در دسترس نیست؛ ولی شک نکنید جیانوزی، از آن ایتالیایی‌های هنردوست و هنرمند بوده که از دیدن هر منظره‌ی زیبایی به وجد می‌آمده و آن وقت، فارغ از زمان و مکان، دست به کار می‌شده تا با یار و همدم قدیمی خود، یعنی دوربینش آن صحنه را جاودانه کند.

این مرد خوش‌ذوق حتی ۶۰ سال هم در این کره‌ی خاکی زندگی نکرده است؛ ولی تأثیر نگاه زیبا و خاصش را می‌توان میان صفحات آلبوم‌های قدیمی عکس واقع در موزه‌های مختلف کشور دید؛ موزه‌هایی مثل کاخ گلستان و موزه‌ی گنجینه‌ی تاریخ آستان قدس رضوی.

آنتونیو جیانوزی کیست؟

از زندگی او اطلاعات دقیقی در دسترس نیست؛ این که اصل و نسبش چه بوده و از چه زمانی به عکاسی مشغول شده؟ چند فرزند داشته و آیا نوادگانش راه او را ادامه داده‌اند یا خیر؟ ولی این‌ها چه اهمیتی دارد در مقابل عظمت و ارزش عکس‌هایی که او در سفرها و مأموریت‌هایش، از شهرهای مختلف میهن عزیزمان می‌گرفته است؟

عکس‌های شاهکار و دیدنی جیانوزی از حرم حضرت ثامن‌الحجج(ع)، نامش را برای همیشه در تاریخ عکاسانِ کشور ماندگار می‌کند. موضوع وقتی پراهمیت می‌شود که بدانیم دوربین جیانوزی این افتخار را داشته تا در تاریخ کشور، اولین تصاویر حرم امام هشتم(ع) را از گنبد و بناهای مربوط به آن، جاودانه سازد.

تاخیر هفت ساله آقای رضای عکاس باشی

آقا رضا عکاس‌باشی، عکاس ویژه‌ی ناصرالدین شاه که به دستور او به شهرهای مختلف سفر کرده و از ابنیه و مکان‌های دیدنی، عکس‌برداری می‌کرده است،  7 سال بعد از عکس‌های تماشایی جیانوزی، عکس های خود را از بارگاه رضوی ثبت کرد و همین، باعث می‌شود، عکس‌های جیانوزی از حرم امام رضا(ع)، مسجد گوهرشاد، مقبره‌ی پیر پالان‌دوز، مسجد مصلی و... جزو نخستین عکس‌های تاریخی این اماکن مذهبی شناخته شود.

نکته‌ی قابل توجه در عکس‌های جیانوزی، نگاه هنری او از زاویه‌ی دوربین است و توجه به نکاتی چون مستندسازی تصویری شهرها و بناها و استفاده از انسان در بیش‌تر کارهایش به منظور نشان دادن مقیاس بنا برای بیننده‌ی عکس.

ماندگاری نخستین عکس های حرم مطهر رضوی در موزه گلستان

جیانوزی، آلبوم کاملی از این عکس‌ها را که هر یک با ابتکاری زیبا و جذاب، با مقواهای رنگی قاب شده است، به ناصرالدین شاه که از قضا علاقه و میل عجیبی به عکس و عکاسی داشته، تقدیم می‌کند. همان‌طور که یک سال قبل از او، «لوییجی پشه»، افسر مدرسه‌ی دارالفنون، مجموعه‌ی کاملی از عکس‌های تخت جمشید را به دربار پیش‌کش کرده بود.

به این ترتیب، آلبوم عکس‌های آنتونیو جیانوزی، در فهرست آثار ماندگار موزه‌ی گلستان قرار می‌گیرد تا عظمت و شکوه امام هشتم، علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) توسط یک مرد ایتالیایی تبار و از پس سالیان دراز، با عکس‌هایش معنا پیدا کند و جایگاه والا و حقانیت آن امام رئوف، سینه به سینه به همه‌ی نسل‌ها منتقل شود.

منبع: آستان نیوز