چرا اشک‌هایی که در هیئت می‌ریزیم موجب نشاط می‌شود؟

عقیق:عاشورای سال 61 هجری دامنه‌ای به وسعت تاریخ دارد و کشتی نجات در متن تاریخ در حرکت است. اشک‌هایی که در رثای سالار شهیدان و سفینه النجاه می‌ریزیم به منزله طلب یاری است تا ما را از مهلکه‌های گناه و نابودی دنیا نجات دهد، مهلکه‌هایی که هر روز در زندگی و شغل ما در کمین است تا با ذره‌ای غفلت و هوس و سرگرمی باطل، ما را به خود جذب کند. این طور است که ماه محرم را فرصت غنیمتی می‌دانیم تا از حضرت سیدالشهدا علیه السلام طلب یاری کرده و با توسل به آن حضرت، مسیر سالم و صالح زندگی را پی بگیریم؛ مسیری که درنهایت به آرامشی دائمی و همیشگی منجر می‌شود.

در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام مهدی نیلی پور، مدیر بنیاد مهدویت و آینده پژوهی انجام دادیم، به بررسی آثار و نتایج اشک ریختن در رثای حضرت سیدالشهدا علیه السلام در ابعاد فردی، اجتماعی و همچنین پیامدها و دستاوردهای عزاداری در ابعاد اجتماعی و بین‌الملل پرداختیم. آن طور که این کارشناس دینی شرح می‌دهد، بهترین نوع عزاداری از لحاظ کیفیت و آثار، آن است که در زندگی روزمره ما اثرگذار باشد. به این معنا که رعایت امر به معروف و نهی از منکر، اقامه نماز، دفاع از حق، یاری مظلوم، تبعیت از امام زمان و رهبری دینی، نظافت، حق‌طلبی و سایر آموزه‌های عاشورایی در زندگی و شغل و کسب‌وکار ما رعایت شود. به این ترتیب است که می‌توان گفت فلسفه عزاداری حقیقی همان ادامه راه و عرض ارادت همراه با پیروی از سیره و مرام امام حسین علیه السلام باشد.

فلسفه گریه در عزای امام حسین علیه السلام

مجالس روضه و هیئت‌های دینی که در رثا و بزرگداشت حضرت سیدالشهدا علیه السلام برگزار می‌شود، عموماً موجب نشاط روحی و شور و شعور در انسان می‌شود. در این مورد، فلسفه و حکمت اشک ریختن در عزای حضرت سیدالشهدا علیه السلام چیست؟

برگزاری مراسم عزاداری در ماه محرم که در رثای سالار شهیدان امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت انجام می‌شود، در وهله اول موجب می‌شود که مردم با الگوهای حقیقی خود پیوند و ارتباط محکمی برقرار کنند و در نتیجه امکان تبعیت و پیروی در اعمال و رفتار از ایشان ممکن شود. در عین حال همین هیئت‌ها و مراسم دینی موجب می‌شوند که توده مردم با معارف دینی آشنا شوند. در این میان مراسم عزاداری که در ماه محرم هر ساله برگزار می‌شود، جایگاه به‌خصوص و ویژه‌ای در ارتقای معرفت دینی مردم و اصلاح سبک زندگی اجتماعی دارد.

از سوی دیگر یکی از دلایل احساس شعف و نشاطی که از حضور در مجلس امام حسین علیه السلام به انسان دست می‌دهد، ناشی از تزکیه روحی و نفس انسان است. گویی اشکی که در رثای آن حضرت ریخته می‌شود، در عین حال که دل را می‌شوراند موجب طهارت و پاکیزگی روح شده و با بردن گناهان، روح و جان انسان را از ناپاکی‌ها و زشتی‌ها تطهیر کرده و به این صورت انسان احساس سبکی می‌کند.

هرچند که همین حضور در هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری اگر با معرفت نسبت به مقام آن حضرت و یاران ایشان انجام شود، به منزله اعلام یاری و حضور در گروه دوستداران و محبان آن حضرت است و روحیه انقلابی و ظلم‌ستیزی را در افراد تقویت می‌کند. چراکه این هیئت‌ها و عزاداری‌ها در ماه محرم به منزله بزرگداشت و یادآوری انقلاب بزرگ امام حسین علیه السلام است، آن هم انقلابی بزرگ و قیامی عظیم که در طول تاریخ برای مبارزه با ظلم، یاری مظلوم، بر پا داشتن دین حق و بندگی خدای متعال تداوم دارد و بنابراین به انسان‌های هشیار و سربازان دلیر و بامعرفتی نیاز دارد تا این قیام را یاری کرده و نام خود در گروه بهشتیان ثبت کنند.

شوری که شعور را با خود دارد

می‌دانیم که انسان‌ها با اشک ریختن در سوگ عزیزان خود، ابراز احساس و عاطفه می‌کنند. اشک ریختن در عزای سالار شهیدان از این منظر نیز قابل بررسی است. با این رویکرد، ابراز احساس نسبت در سوگ حضرت سیدالشهدا علیه السلام چه اندازه در افزایش معرفت و شناخت دینی و علمی از آن حضرت و سیره حسینی مؤثر خواهد بود؟

همان طور که اشاره کردید اشک ریختن در سوگ عزیزان به منزله نوعی ابراز عاطفه و احساسات است که موجب آرامش و تسلی خاطر بازماندگان می‌شود. در مورد امام حسین علیه السلام، همین اشک ریختن هرچند موجب تسلی خاطر زائران و عزاداران می‌شود امام در عین حال شوری است که شعور را با خود به همراه دارد. البته در این مورد لازم است سخنرانان و مداحان از مطالب و اشعار غنی و سرشار از معرفت استفاده کنند تا عزاداران در عین اینکه ابراز احساس کرده و اشک می‌ریزند، دارای شعوری نسبت به مقام حسینی و قیام آن حضرت باشند.

ضرورت تطبیق حوادث عاشورای سال 61 با رویدادهای امروز

در این مورد، اتصال دادن رویدادهای عاشورای سال 61 هجری با ظلم‌های جاری در روزگار ما، استکبارستیزی در سیره امام حسین علیه السلام و لزوم دفاع از مظلوم موجب می‌شود مردم درک درست‌تر و کامل‌تری از قیام عاشورا داشته باشند. چون می‌دانیم آن قیام موضوعی نبوده که در برهه‌ای از تاریخ روی دهد و بعد از آن به فراموشی سپرده شود.

مردم باید یزید و یزیدیان زمان خود را بشناسند و بتوانند تبعیت از رهبر دینی خود را به عنوان مسئولیتی واجب درک کنند. این نوع درس‌آموزی در قیام حضرت سیدالشهدا علیه السلام که با ریختن اشک و ابراز احساس همراه شود، تأثیر عمیق و پایداری در روحیه مردم خواهد داشت که آن‌ها را تا رسیدن به سعادت حقیقی همراهی می‌کند.

اینکه گفته می‌شود اشک ریختن و گریه کردن در عزای امام حسین علیه السلام دارای ثواب بزرگ است، از همین نکته نشأت می‌گیرد؟

بله. اگر انسان در رثای امام حسین علیه السلام اشک بریزد و در عین حال نسبت به مقام و منزلت آن حضرت علم داشته باشد، خود را در مسیر سیره حسینی قرار بدهد، ظلم‌ستیزی آن حضرت را باور داشته باشد و یقین بداند که اگر یک بار دیگر حادثه عاشورا تکرار شود او هم در گروه یاران امام حسین علیه السلام خواهد بود، پاداش بزرگی از سوی خدای متعال خواهد داشت.

با این توضیحات، فلسفه عزاداری‌های ماه محرم به منزله عرض ارادت و تأسی به سیره و مسیر حضرت سیدالشهدا علیه السلام است.

همین طور است. اگر عزاداری برای عرض ارادت و ادای احترام به مقام امام شهیدمان باشد و قصد کنیم در زندگی خودمان و در مسیری که در این دنیا داریم، به سیره آن حضرت اقتدا کنیم، عزاداری را به خوبی انجام داده‌ایم. بهترین نوع عزاداری از لحاظ کیفیت و آثار، آن است که در زندگی روزمره ما اثرگذار باشد. به این معنا که رعایت امر به معروف و نهی از منکر، اقامه نماز، دفاع از حق، یاری مظلوم، تبعیت از امام زمان و رهبری دینی، نظافت، حق‌طلبی و سایر آموزه‌های عاشورایی در زندگی و شغل و کسب‌وکار ما رعایت شود. به این ترتیب است که می‌توان گفت فلسفه عزاداری حقیقی همان ادامه راه و عرض ارادت همراه با پیروی از سیره و مرام امام حسین علیه السلام باشد.

پیام‌های بین‌المللی عزاداری محرم

می‌دانیم که عزاداری‌های ماه محرم دارای رویکرد بیرونی و بین‌المللی است. به طوری که بسیاری از رسانه‌های کشورهای دیگر و حتی غول‌های رسانه‌ای دنیا اخبار و رویدادهای کشور ما را در ماه محرم ورد توجه قرار داده، به آن‌ها می‌پردازند و آن‌ها را تحلیل و بررسی می‌کنند. از منظر بین‌المللی، عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام چه پیام‌ها و دستاوردهایی دارد؟

یکی از دستاوردها و نتایج عزاداری‌های ماه محرم به رویکرد بین‌المللی آن مربوط است. به این معنا که با اقامه عزا در رثای امام حقیقت‌طلب خود این پیام را به دنیا اعلام می‌کنیم که ما نیز دوستدار حق هستیم و تا پای جان در راه دفاع از حق و حقانیت امام حسین علیه السلام می‌ایستیم.

پیام شهادت‌طلبی مسلمانان را در این عرصه نباید از یاد برد. چون همین پیام است که رعب و وحشت بزرگی در دل دشمنان می‌اندازد. امروزه هر کشوری بر پایه نیروهای نظامی خود قرار و امنیت دارد و جمهوری اسلامی ایران با بزرگداشت حضرت سیدالشهدا علیه السلام، سربازان شجاع و شهادت‌طلبی را تربیت می‌کند. در عین حال به دنیا اعلام می‌کنیم که سربازان ما اعم از جوانان، نوجوانان، پیران، زنان و مردان همگی تا پای جان از آرمان اسلامی دفاع می‌کنند. درواقع ما سعی داریم سیره امام حسین علیه السلام را در زندگی‌های خود اجرا کنیم که این رویکرد، موجب توجه ویژه دشمنان و رسانه‌های آن‌ها به موضوع عاشورا شده است.

اشک‌هایی که امروز از چشم‌های ما جاری می‌شود این پیام رامی رساند که ما از رویدادهایی که در ماجرای عاشورا برای امام حسین علیه السلام و یاران آن حضرت روی داد، متأثر هستیم. این اشک‌ها نوعی بیعت با امام محسوب می‌شود به این مفهوم که ما نیز باید مؤلفه‌هایی مانند جوانمردی، دفاع از حق، ایثار و فداکاری در راه خدای متعال را به تأسی از حضرت سیدالشهدا علیه السلام در زندگی خود اجرا کنیم. چراکه طبق فرموده پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه السلام و آله «کسی که در راه خدا کشته شود، به بالاترین درجه خوبی رسیده است.» همین طور خداوند متعال در قرآن کریم به مقام و منزلت شهدا اشاره کرده و می‌فرماید: «وَ لاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیاء عِندَ رَبِّهِمْ یرْزَقُونَ؛ هرگز گمان مبر کسانى که در راه خدا کشته شدند، مردگان هستند. بلکه آنان زنده‏اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند.»

در جست‌وجوی مسیر هدایت

در این مورد، کسانی که همه چیز را بر مدار دنیا و مادیات می‌سنجد بر اشک‌هایی که برای حضرت سیدالشهدا علیه السلام ریخته می‌شود خرده می‌گیرند، با این استدلال که آن حضرت بیشتر از چهارده قرن پیش به شهادت رسیده است و گریه بر ایشان فایده‌ای ندارد. پاسخ منطقی و صحیح به این خرده‌گیری‌ها چیست؟

این افراد برکت‌ها و فایده‌های اشک ریختن در امام حسین علیه السلام را نمی‌دانند. این اشک‌ها به عنوان یکی از مظهرهای محبت به حضرت سیدالشهدا علیه السلام است که هم در دین اسلام به آن توصیه شده و هم بر آن صحه می‌گذارد. وقتی در غم آن حضرت اشک می‌ریزیم درواقع برای یک انسان معمولی ناراحت نیستیم، بلکه در غم کسی فرورفته‌ایم که فرزند رسول خدا صلی‌الله علیه و آله است، آن هم کسی که نبی مکرم اسلام درباره ایشان فرموده: «من از حسینم و حسین از من است.» از این تعبیر مشخص است که امام حسین علیه السلام از نفس و جان و پاره از قلب رسول خدا صلی‌الله علیه و آله است. انسانی که دارای همه فضایل و خوبی‌هاست و به طور مظلومانه و در حالی که قصد داشت از حق بشریت و سعادت انسان‌ها دفاع کند، به شهادت رسید. گریه کردن در سوگ چنین شخصیتی اشاره به خوبی‌ها و فضایل است و انسان را به سمت آن‌ها راهنمایی می‌کند.

وقتی برای انسان مظلومی اشک می‌ریزیم در حقیقت از او دفاع می‌کنیم و تصور کنید وقتی این انسان مظلوم، امام و وصی معصوم و بر حق و حجت خدا بر روی زمین باشد. مسلم است این اشک‌ها به منزله مسیر هدایت و راهنمایی انسان به سوی سعادت و خوشبختی پایدار حقیقی خواهد بود. چون انسان در حال اشک ریختن متوجه آن فضایل می‌شود و بخش مهمی از خودسازی در مسیر اشک ریختن هموار می‌شود.

سوگواری‌ها و عزاداری‌های ماه محرم به منزله ترحم و دلسوزی نیست، بلکه به نوعی طلب راهنمایی، هدایت و سوار شدن بر کشتی نجات از گناهان و آلودگی‌های دنیا است. درخواست از کشتی نجات است تا ندای حق را به گوش ما هم برساند و در این هیاهوی دنیا و شلوغی‌های اهل باطل، گوش‌های شنوا و چشم‌های بینا داشته باشیم و با بصیرت دینی بتوانیم حق را از باطل تشخیص بدهیم. در این شرایط و بحبوحه‌های دنیای تنها اهل بیت علیهم السلام که قرآن ناطق و حجت الهی هستند می‌توانند ما را از گمراهی‌ها و سردرگمی در زندگی نجات بدهند و عزاداری که در رثای حضرت سیدالشهدا علیه السلام انجام می‌دهیم به منزله درخواست کمک است.

ما هم خود را در گروه سوگواران و عزاداران امام حسین علیه السلام قرار می‌دهیم و اشک می‌ریزیم چون آرزو داریم اگر در عاشورای سال 61 در کربلا بودیم، در برابر ظلم می‌ایستادیم و جانمان را فدای امام می‌کردیم. هرچند که عاشورای سال 61 دامنه‌ای به وسعت تاریخ دارد و هر کدام از ما از امام حسین علیه السلام می‌خواهیم که در عاشورای زندگی خود و در امتحانات دنیایمان سربلند و پیروز باشیم.

منبع:تسنیم