پيامبر چگونه امرار معاش مي‌كردند؟

1. كشاورزي

2. غنايم جنگي

3. هداياي مردمي

در اين كه حضرت محمد(ص) شغلى داشته اند و با آن زندگى خود را تأمين مى‏ كردند، ترديد نيست. پيامبر خدا همواره همگان را به داشتن شغل و كسب حلال تشويق مى ‏نمود و اين مسئله را با عبارات گوناگون اين‌گونه مورد تاكيد قرار مي داد: «كُلُوا مِن كَدِّ اَيديكُم: از دست رنج خود بخوريد»[1]

يا در روايتي ديگر: «اَزْكَى الأعمالِ كَسبُ الْمَرءِ بِيَدِهِ: پاكيزه‏ ترين كارها، كاري است كه شخص با دستِ خود انجام مي‌دهد.[2]

ايشان كار كردن را سنت پيامبران[3] و اوصياى مي‌دانست.[4]

1. كشاورزي (شغل اوليه پيامبر خدا پس از هجرت به مدينه)

در روايت آمده است كه پيامبر اسلام شخصاً كار مى‏ كرد. ايشان پس از هجرت به مدينه به كار كشاورزى و باغبانى مشغول شدند. در توضيح بيشتر و بيان چگونگي آن بايد گفت:

پس از آن كه حضرت از مكه به مدينه هجرت كردند، مردم مدينه زمين‏ هايى را  اختيار رسول خدا (ص) قرار دادند و حضرت در آن زمين‏ ها كشاورزى و باغبانى مى ‏كردند. در اين باره رواياتى در دست است كه كيفيت و چگونگي كار آن حضرت در مزارع و باغ‌ها را تشريح مي نمايد. به عنوان مثال حديث دوم، چهارم و پنجم از باب 9 جلد 12 وسايل‏ الشيعه، صفحه 22 و كتاب التجارة، ابواب مقدمات و نيز حديث 1 و 2، باب 10. در همين باب 10، در حديث سوم آمده است: «ما فى الاعمال شى‏ءٌ اَحبُّ الى ‏اللّه‏ من الزراعة و ما بَعَثَ‏ اللّه‏ُ نبيّاً الاّ زرّاعاً الاّ ادريس فانّه كان خيّاطاً» چيزى براى خدا محبوب‏تر از كشاورزى نيست و خداوند جز ادريس كه خياط بود، همه پيامبران را كشاورز مبعوث ساخته است.[5] اين حديث تصريح به اين نكته دارد كه همه پيامبران كشاورزى كرده و از حاصل دسترنج خويش امرار معاش مي‌كردند. تذكر اين نكته ضروري است: پيامبر با اين كه كار مى‏ كردند و درآمد به دست مى‏ آوردند، خودشان از اين درآمدها بسيار كم استفاده كرده و غالب آن را در راه خدا مصرف مى‏ نمود.

2. غنايم جنگي

پس از آن كه مسلمانان در دفاع از اسلام، با دشمنان درگير شدند، ثروت‏هاى زيادى به دست مسلمانان افتاد. اين ثروت‏ها دو قسم بودند:

الف: برخى از آن‏ها بدون اين كه جنگى صورت بگيرد، در اختيار مسلمانان قرار مى ‏گرفت. اين‏گونه ثروت‏ها (بدون درگيرى) حقّ خاصّ پيامبر بود و در اختيار آن حضرت قرار مى‏گرفت، مانند: فدك، سرزمين‏هاى بنى‏ نضير و دو قلعه از قلعه ‏هاى خيبر به نام وطيح و سلالم. لازم به ذكر است: پيامبر خدا و كارگزاران آن حضرت در اين باغ‏ها و زمين‏ها به كشاورزى مى ‏پرداختند و با درآمد آن‏ها، زندگى خود و خاندانشان را اداره مى‏ كردند و با بقيه‏ درآمد، براى مسلمانان تداركات جنگى تهيه مى‏ كردند.

ب: خمس غنايم جنگي. خُمس غنايم و همچنين سرزمين‏هايى كه با لشكركشى فتح مى‏ شد، متعلق به شخص پيامبر بود.

3. هداياي مردمي

علاوه بر زمين‏ها و قلعه‏ هاي فوق، يكى از عالمان يهودى به نام مُخَيريق هفت باغ خود را به پيامبر بخشيد.[6] اين واقعه مربوط به همان سالهاي ابتدايي ورود پيامبر به مدينه مي‌شد. منابع تاريخ نگاري زمان اين ماجرا را در آستانه «جنگ احد»‌ دانسته و در ادامه نوشته‌اند: مخيريق يهودي به جنگ احد رفت و در دفاع از اسلام و پيامبر به شهادت رسيد. اين هفت باغ كه به عنوان «عوالى» معروف بودند در اختيار پيامبر قرار گرفت و آن حضرت در اين باغ‏ها هم كار مى‏ كردند.[7]