امید‌بخش‌ترین آیه قرآن

عقیق:خداوند در آیه ۱۱۴ سوره مبارکه هود به تأثیر اعمال نیک برای از بین بردن گناهان اشاره می‌کند زیرا کار خیر به روح آدمى لطافت مى‏‌بخشد و می‌تواند آثار گناه را بشوید و تیرگی‌هاى گناه را به روشنایى تبدیل کند. در این آیه به اهمیت نماز به عنوان یک حسنه به صورت مستقیم اشاره شده که می‌تواند بدی‌ها را محو کند.

شخصى از اعمال زشت خویش ناراحت بود، لذا پس از نماز در مسجد از پیامبر صلى الله علیه وآله خواست تا او را حدّ بزند، حضرت به او فرمود: چون بعد از آن عمل خلاف، در نماز جماعت شرکت کرده‏‌اى، خداوند تو را بخشید.(تفسیر مجمع‏‌البیان)

به این آیات توجه کنید

وَأَقِمِ الصَّلَوةَ طَرَفَىِ النَّهَارِ وَزُلَفاً مِّنَ الَّیْلِ إِنَّ الْحَسَنَتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئَاتِ ذَلِکَ ذِکْرَى‏ لِلذَّاکِرِینَ(۱۱۴)
وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ(۱۱۵)

ترجمه

و نماز را در دو طرف روز و اوایل شب بپادار، (زیرا) بدرستى که کارهاى نیکو (همچون نماز)، بدى‏‌ها را محو مى‏‌کند، این (فرمان)، تذکّرى است براى اهل ذکر.(۱۱۴)
و پایدار باش، که همانا خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمى‏‌کند.(۱۱۵)

دو طرف روز، به معنای صبح و عصر است و (زلفا من اللیل ) یعنی ساعاتی از شب که نزدیک روز باشد. یعنی می‌فرماید: نماز را در صبح و عصر و در ساعاتی از شب که نزدیکتر به روز باشد، به پا دار و این ساعات با نماز صبح و عصر (که هر یک در طرفی از ظهر قرار دارند) و نماز مغرب که وقتش ساعات اول شب است تطبیق می‌کند، به هر جهت منظور نظر آیه نمازهای یومیه واجب است، آنگاه می‌فرماید: نیکی‌ها بدی‌ها را حبط و زایل می‌کنند، یعنی نمازهای یومیه حسناتی هستند که آثار معاصی و گناهان را از بین می‌برند و آنچه ذکر شد، یادآوری و تذکری است برای بندگانی که ملبس به ذکر خدای تعالی هستند.

صبر و نماز دو راه اصلی برای غلبه بر مشکلات

پس (صبر) در مکارم اخلاقی و (نماز) در عبادات از بزرگترین ارکان به شمار می‌روند و اجتماع بین آن دو بهترین وسیله‌ای است که به کمک آن می‌توان بر مصائب و ناملایمات زندگی فائق آمد، چون صبر نفس انسان را از جزع و فزع و اضطراب نگاه می‌دارد و نماز نفس را متوجه پروردگار نموده و در نتیجه تحمل ناملایمات را بر آدمی آسان می‌کند و از اینکه به طور مطلق امر به صبر نموده استفاده می‌شود که مراد از صبر اعم از: صبر بر عبادت، صبر در مصیبت و صبر بر معصیت است و درخصوص اینجا بیشتر تأکید در صبر در برابر اوامر و امتثال از نواهی الهی است که در آیات سابق آمده (فاستقم، لا ترکنوا، لا تطغوا، اقم الصلوه ...). اما چون خطاب تنها متوجه پیامبر(ص ) شده احتمالاً منظور از صبر، صبر آن حضرت در برابر آزار مشرکان و ظلم آنهاست و در مورد نماز هم که امر به صیغه مفرد فقط خطاب به آن حضرت بود معلوم می‌شود مراد، اقامه نماز جماعت است که وظیفه آن جناب بوده و در آخر هم می‌فرماید: خداوند پاداش محسنان را تباه نمی‌کند، پس صبر و نماز مصداق احسان هستند و افراد نمازگزار و صبور محسن می‌باشند

در روایات، مراد از دو طرف روز، صبح و مغرب، و مراد از اوایل شب، نماز عشا بیان شده است.(تفسیر کنزالدقائق) البتّه این آیه در مقام بیان تمام نمازهاى روزانه نیست.

از امام صادق‏ علیه‌السلام سؤال شد که شخصى از طریق طاغوت درآمدهایى را بدست آورده و با امید به آیه‏ «انّ الحسنات یذهبن السیئات» به فقرا کمک مى‏‌کند و به حج مى‏‌رود؟ حضرت فرمود: «انّ الخطیئة لاتکفر الخطیئة» گناه را نمى‏‌توان با گناه پوشاند.(تفسیر کنزالدقائق) آنچه را بدست آورده مالِ مردم است و تصرّف در مال مردم به هر شکل حرام است.

امید بخش‌‏ترین آیه‏ قرآن

حضرت على‏ علیه‌السلام بر جمعى وارد شده و از آنها سؤال فرمودند: آیا مى‏‌دانید امیدبخش‏ترین آیه‏ قرآن کدام است؟! هر کس به فراخور حال خویش آیه‏‌اى را عنوان کرد:

بعضى گفتند: آیه‏ «انّ اللَّه لایغفر اَن یشرک به و یغفر مادون ذلک»(نساء، ۴۸) یعنى خداوند جز شرک، گناهان دیگر را مى‏‌بخشد.
بعض دیگر بر آن بودند که این آیه است؛ «و مَن یعمل سوء او یظلم نفسه ثمّ یستغفر اللّه یجد اللّه غفوراً رحیما»(نساء، ۱۱۰) یعنى هر کس خلافکار و ظالم باشد ولى استغفار کند، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد یافت.
عدّه‏‌اى اظهار داشتند آیه‏ «یا عبادى الذین اسرفوا على انفسهم لاتقنطوا من رحمة اللّه انّ اللّه یغفر الذنوب جمیعاً»(زمر، ۵۳) یعنى اى بندگان من که در حقّ خود اسراف کرده‏اید! از رحمت خدا مأیوس نشوید، زیرا او همه‏ گناهان را مى‏‌بخشد.
تعدادى هم نظر به این آیه داشتند؛ «والذین اذا فعلوا فاحشة او ظلموا انفسهم ذکروا اللّه فاستغفروا لذنوبهم و مَن یغفر الذنوب الاّ اللّه»(آل‏‌عمران، ۱۳۴) یعنى کسانى که اگر کار زشتى انجام دادند و به خودشان ظلم کردند، یاد خداوند مى‏‌کنند و براى گناهان خویش استغفار مى‏‌نمایند، و کیست جز خداوند که گناهان را ببخشد.

بعد از اینکه حضرت نظرات آنان را شنید، فرمودند: از حبیبم رسول خدا صلى الله علیه و آله شنیدم که فرمود: امیدبخش‏ترین آیه در قرآن این آیه است: «اقم الصلاة طرفى النهار و زلفاً من اللیل انّ الحسنات یُذهبن السیئات»
سپس پیامبر صلى الله علیه و آله ادامه دادند: یا على! سوگند به خداوندى که مرا بشیر و نذیر به سوى مردم مبعوث کرد، وقتى که انسان براى نماز وضو بگیرد، گناهانش ریخته مى‏‌شود و زمانى که رو به قبله کند، پاک مى‏‌شود. یا على! مثال اقامه کننده‏ نمازهاى روزانه، مثل کسى است که هر روز پنج مرتبه در نهر آبى که جلوى منزل اوست خود را شستشو کند.(تفاسیر مجمع‏‌البیان و کنزالدقائق)

پیام‌ها

رهبر باید الگوى مردم باشد. «فاستقم... اقم...»

نماز را باید با شرایط و آداب کامل بجاى آورد. در کلمه‏ «اقامه»، معناى کمال و تمام نهفته است. «اقم الصلاة»

نماز، قوّت قلب مؤمنان است. چون در آیات گذشته، فرمان به استقامت و عدم اعتماد به ظالمان مطرح شد و این امور نیاز به روحیّه‏ بالا دارد، لذا در این آیه، خداوند امر به تقویت روح با اهرم نماز مى‏‌فرماید. «فاستقم... و اقم الصلاة»

نمازها را باید در وقت مقرّر انجام داد. «طرفى النهار»

نماز، روشن‏ترین نمونه‏ کار نیک است. «اقم... ان الحسنات...»

اعمال انسان در یکدیگر تأثیر دارند. «ان الحسنات یذهبن السیئات»

دستور به نماز، روشن‌‏ترین پند خداست. «ذلک ذکرى» (نماز، ذکر الهى است)

همه‏ افراد از تذکّرات الهى، بهره‏‌مند نمى‏‌شوند.«ذکرى للذاکرین»

برپایى و اقامه‏ نماز، پشتکار و حوصله مى‏‌خواهد. «اقم الصلاة، واصبر»