نحوه حذف ویروس «به من چه؟» از جان جامعه

بنابر گفته «غلامرضا غفاری» به یکی از مهر، راه اندازی ستاد امر به معروف و نهی از منکر، ناظر به این است که دانشگاه‌ها به مجموعه وظایفی که برای آنها تعریف شده به بهترین نحو و شکل عمل کرده و در واقع آن را اجرایی کنند.

انتشار این خبر فرصتی را فراهم آورد تا مروری کنیم بر چرایی و رهاورد امر به معروف و نهی از منکر برای منتظران و زندگی به سبک انتظار.

امر به معروف یعنی فرا خواندن و توصیه به اعمال نیک و نهی از منکر به معنای بازداشت از اعمال بد و منفی است؛ لذا در آیات و روایات نسبت به این واجب الهی به کرات توصیه و راه های عمل به آن و ضرورت ها و برکات اش نیز تصریح شده است.

چنان که خدای متعال در آیه 104 سوره مبارکه آل عمران می فرماید: «وَ لْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلیَ الخَیرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالمْعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَ أُوْلَئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ باید از میان شما، جمعی دعوت به نیكی و امر به معروف و نهی از منكر كنند! و آنها همان رستگارانند».

و از پیامبر اکرم(ص) است که فرمودند: «ای مردم پیش از مردن توبه كنید و... امر به معروف كنید تا محفوظ بمانید. نهی از منكر كنید تا یاری شوید.»(1)

و نیز از امیرمومنان امام علی(ع) است که: «امر كردن به معروف افضل عمل‌های آفریدگان است.»(2)

در جلد نخست «رساله آموزشی» شامل احکام و مسائل شرعیِ مطابق با فتاوای حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای آمده است: «امر به معروف و نهی از منکر با رعایت شرایط آن یک تکلیف شرعی عمومی برای حفظ احکام اسلام و سلامت جامعه است، و صرف توهم این که موجب بدبینی فاعل منکر یا بعضی از مردم نسبت به اسلام می‌گردد، باعث نمی‌شودکه این وظیفه‌ی بسیار مهم ترک شود.

افرادی که از تخلفات قانونی مثل اختلاس از بیت المال مطلع می‌شوند وظیفه دارند با رعایت شرایط و ضوابط شرعی نهی از منکر کنند، و توسل به رشوه و راه های غیرقانونی برای هر عملی هر چند به منظور جلوگیری از فساد، جایز نیست. بلی اگر شرایط امر به معروف و نهی از منکر وجود نداشته باشد، تکلیفی نخواهند داشت، مثلاً اگر خوف داشته باشند که در صورت مبادرت به این فریضه، ضرری از طرف مسؤولین بالاتر متوجه آنان می‌شود تکلیف از آنها ساقط می‌شود. البته این حکم در مواردی است که حکومت اسلامی حاکم نباشد، ولی با وجود حکومت اسلامی که اهتمام به اجرای فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر دارد برکسی که قادر بر این فریضه نیست واجب است که نهادهای ذیربط را که از طرف حکومت برای این کار اختصاص یافته‌اند مطلع نماید و تا کنده شدن ریشه‌های فاسد که فسادآور هم هستند موضوع را پیگیری کند.»

این تاکید و توصیه نشان می دهد که نباید و نمی توان از کنار این فریضه با تسامح و غفلت گذشت چراکه اساساً توجه و عمل به آن، مسئولیتی اجتماعی است که نمی شود از زیر بار آن شانه خالی کرد.

البته عمل به این واجب برای آنکه اثری را که مد نظر است داشته باشد و اصلاحی را که باید، در سبک زندگی رقم بزند نیازمند آداب و اصولی است که در آموزه های دینی تصریح شده است.

ابتدا باید توجه داشت عمل به این واجب محدود به قشر و گروه خاصی از مردم نیست بلکه هر جا که برخلاف احکام دین، مرز بایدها و نبایدهای دینی زیر پا گذاشته شد، این فریضه بر هر کسی واجب می شود لذا، جنسیت، تاهل، طبقه اجتماعی، مدرک تحصیلی و ... بر وجوب یا عدم وجوب آن تاثیری ندارد.

بی تردید مرور بر آثار و رهاوردی که امر به معروف و نهی از منکر برای انسان دارد و اصلاحی را که در سبک زندگی رقم می زند، در اهتمام نسبت به آن تاثیری شگرف دارد.

امیرمومنان امام علی(ع) در بیان آثار، برکات و پاداش امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند: «هر کس که سه خصلت در او باشد، از شرّ دنیا و آخرت در امان است: امر به معروف کند و خودش نیز بدان عامل باشد، نهی از منکر کند و خودش نیز تارک آن باشد و حدود خداوند جل و علا را محافظت نماید». (3)

امام باقر(ع) نیز در حدیثی به مهم ترین آثار امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرده و می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر، راه پیامبران و شیوه صالحان است. واجب بزرگی است که با آن، فریضه های دیگر برپا می شود و راه ها امن و کسب و کارها حلال می گردد. آنچه به ستم ستانده شده، به صاحبان آن بازگردانده می شود. زمین ها آباد، از دشمنان انتقام گرفته و امور پا بر جا می شود».(4)

از دیگر برکات امر به معروف و نهی از منکر، امنیت است چراکه در سایه بازداشت از بدی ها و رواج خوبی ها به دلیل امر به آنها، فساد و ظلم کمتر شده و اینچنین امنیت هم بر جامعه حاکم می شود.

بنابر آنچه گذشت، اگر نسل جوان و دانشجوی ما به امر به معروف و نهی از منکر معتقد و ملتزم شوند، به دلیل آنکه پُست ها و نقش های کلیدی جامعه در آینده نزدیک از آنِ آنها است، می توان امیدوار بود که میزان فساد و ظلم و بروز آسیب هایی مانند اختلاس، تبعیض و ... در جامعه کاهش یافته و کمرنگ شود چراکه در سایه تلفیق و همراهی علم و ایمان و تبلور آن در عمل است که می توان شاهد تحولات شگرف در جامعه اسلامی بود.

باید توجه داشت جامعه مطلوب آن است که مردم با احساس تکلیف دینی نسبت به همه کارها نظارت کنند و بی تفاوت نباشند و فرهنگ «به من چه» نداشته باشند. اگر این احساس وظیفه در جامعه کمرنگ شود و هر کس به امید دیگری دست روی دست بگذارد و حرفی نزند و اقدامی نکند، هم مفاسد دامنگیر همه می شود (آتش که گرفت، خشک و تر می سوزد) هم عذاب الهی همه را در بر می گیرد، گناهکاران را به خاطر گناه شان و دیگران را به خاطر سکوت شان.(5)

پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرمایند: «هر گاه مردم منکر و زشتی را ببینند و جلوی آن را نگیرند، کیفر الهی همه را فرا می گیرد.»(5)

تلاش برای گسترش خوبی ها و معروف ها در جامعه و مقابله با بدی ها و مفاسد و ستم ها، بسیار مقدس و کاری است که منجی بشریت حضرت مهدی(عج) با قیام جهانی اش این هدف را در سطح جهانی پیاده و دنیا را اصلاح خواهد کرد؛ لذا منتظران ایشان نیز باید به سهم خود و در حد توان در این باره دغدغه مند باشند تا در سایه اصلاحی که بواسطه امر به خوبی ها و نهی از بدی ها رخ می دهد، زمینه ظهور آن مصلح جهانی فراهم شود.

پی نوشت ها:

1- ارشاد القلوب، ص۱۸۱؛

2- شرحی بر غررالحکم، ص۱۰۲؛

3-الآمدی. پیشین، ج 2، ص 236، شماره 1422؛

4- وسائل الشیعه، ج 11، ص 395، ح 6.

5-اوصاف منتظران، ص109؛

6-تفسیر تبیان، ج۴،ص۴۴.

منبع:شبستان